Мамандандырылған мекемелер

55. 
    ТМД аумағындағы көші қон үдерісі
    

КСРО ыдырағаннан бері жаңа егеменді мемлекеттер көші-қон ағынымен қаныққан кеңістікті қалыптастырды. ТМД-ға мүше мемлекеттерден келетін/келетін осындай халықаралық ағындардың 80%-ға жуығы Достастық елдерінің үлесіне тиеді.

Ресей басқа Достастық мемлекеттері үшін қабылдаушы мемлекет болып табылады, қабылданған мигранттар саны бойынша әлемде АҚШ-тан кейін екінші орында. Қазақстан ТМД-ға мүше басқа мемлекеттерден де мигранттарды тартады. Әзірбайжан, Армения, Қырғызстан, Молдова, Тәжікстан, Өзбекстан және Украина еңбек мигранттарын жіберетін мемлекеттер.

Халықаралық ұсыныстарға[1] сәйкес елде болу ұзақтығына байланысты азаматтардың келесі санаттары бөлінеді:

1. Келушілер – үш айдан аз мерзімге келетін адамдар (мысалы, туристер). Бұл санат мигранттар болып саналмайды, бірақ тәжірибе көрсеткендей, еңбек көші-қонының бір бөлігі қысқа (үш айдан аз) кезеңге, мысалы, маусымдық көші-қон немесе қысқа мерзімді жұмыстың белгілі бір түрін орындау үшін шетелдік жұмысшыларды жалдау болуы мүмкін.

2. Мигранттар, соның ішінде:

қысқа мерзімді көшіп-қонушылар - олардың әдеттегі тұрғылықты жері болып табылмайтын елге кемінде үш және 12 айдан аспайтын мерзімге қоныс аударатын адамдар;

ұзақ мерзімді көшіп-қонушылар – әдеттегі тұрғылықты жерінен басқа елге кемінде бір жыл (12 ай) мерзімге қоныс аударатын адамдар.

Соңғы онжылдықта жылына орта есеппен Достастық аясында 330 мың адам тұрақты тұратын елін ауыстырды. Қысқа мерзімді көші-қон, сарапшылардың пікірінше, жылына бірнеше миллион адамға жетті.

Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді көші-қон ағынында еңбек миграциясы басым.

ТМД-ға мүше мемлекеттердегі еңбек көші-қонының сипатты белгісі тұрақты емес мәртебесі бар немесе рұқсатсыз жұмыс істейтін мигранттардың айтарлықтай саны болып табылады.

Жоғары жасырын құрамдас бөлікке ие еңбек көші-қоны барлық елдерде ескеру қажет ең қиын экономикалық құбылыстардың бірі болып табылады.

Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді көші-қон бойынша дұрыс статистикалық мәліметтер мәселесі ТМД-ға мүше барлық мемлекеттер үшін, донорлар мен реципиенттер үшін өткір болып отыр. Сондықтан қазіргі кезеңде көші-қон процестерін өлшеу статистикалық қызметтің маңызды бағыттарының бірі болып табылады.

Достастықта еңбек көші-қонының көлемі мен сипаттамаларын анықтауда оң тәжірибе жинақталған. ТМД-ға мүше мемлекеттерде әкімшілік есепке алу, сондай-ақ таза статистикалық – халық санағы, іріктеме сауалнамалар сияқты мәліметтерді жинау жүйелері ұйымдастырылған.

ТМД-ға мүше мемлекеттерде мигранттарды тіркеудің автоматтандырылған жүйелерін құру жұмыстары жүргізілуде. Дегенмен, көші-қон статистикасын жақсарту және мигранттарды есепке алу бойынша күш-жігерге қарамастан, халықаралық деңгейде ұлттық деректердің сапасы мен салыстырмалылығында күрделі мәселелер бар.

Бірқатар ТМД-ға мүше мемлекеттер үшін осы жылдар ішінде бір елден кетіп, екінші елге келген ұзақ мерзімді мигранттар ағынының мәндері арасында елеулі сәйкессіздіктер (кейде бірнеше рет) болды. Бұл сәйкессіздіктер екі серіктес елде бір уақытта оң көші-қон сальдосы болған кезде статистикалық парадоксқа әкеледі.

Мысалы, 2012 жылы ТМД Статистика комитетінің статистикалық талдауы көрсеткендей, Қырғызстаннан Ресейге 9,5 мың адам кеткен (Қырғызстан бойынша), ал осы елден Ресейге 34,6 мың адам (Ресей мәліметтері бойынша), оның ішінде 17,5 мың адам келген. жаңа тұрғылықты жері бойынша және 17,1 мың адам тұратын жері бойынша тоғыз айдан астам мерзімге тіркелген.

Мәліметтердің сапасы тұрғысынан бар проблемаларды ескере отырып және Достастық кеңістігіндегі көші-қон статистикасын жақсарту мақсатында ТМД Статистика комитеті ТМД-ға қатысушы мемлекеттерде көші-қонды есепке алуды жүзеге асыратын ұлттық статистикалық қызметтермен және департаменттермен бірлесіп Іс-шаралар жоспарын әзірледі. 2014 – 2016 жылдарға арналған ТМД-ға қатысушы мемлекеттердегі көші-қон статистикасын жетілдіру (бұдан әрі – Жоспар).

Жоспар ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің көші-қон органдары басшыларының кеңесімен келісілді және Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің статистикалық қызметтері басшылары кеңесінің 2014 жылғы 10 маусымдағы шешімімен бекітілді.

Көші-қонды статистикалық есепке алу мәселелерін талқылау үшін жұмыс тобы құрылды. Оның құрамына көші-қон органдарының, Еңбек, көші-қон және халықты әлеуметтік қорғау министрліктерінің, ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің статистикалық қызметтерінің, ТМД Атқару комитетінің, ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің Парламентаралық Ассамблеясының, Жалпы кәсіподақтар конфедерациясының, Еуразиялық экономикалық комиссия, ТМД Статистика комитеті және сарапшылар қауымдастығы.

56. 
    БҰҰның миграцияға қатысты бағдарламалары, қорлары