Көші-қон үдерісінің түсінгі, себептері
жүктеу/скачать 107,83 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МИГРАЦИЯЛЫҚ Үдерістің тарихы
- Қазақстандағы Жалпы миграциялық саясатпен кімдер айналысадыҚандай мекемелер Халықаралық миграцияның тарихы кезеңдері
- Халықаралық ұйымдардың миграциялық саясаты Біріккен Ұлттар Ұйымы Хатшылығының ішінде Экономикалық және әлеуметтік мәселелер департаменті
| Әйелдердің жағдайын жақсарту үшін оқыту және зерттеу халықаралық институты (INSTRAW) гендерлік перспективаларды саясаттар мен бағдарламаларға біріктіру үшін шаралар қабылдауда. Институт әйелдер көші-қонындағы өзгерістерге талдау жасайды; көші-қонның ерлер мен әйелдер арасындағы функционалдық жауапкершіліктердің бөлінуіне, билік қатынастары мен үй шаруашылықтары мен қауымдастықтар ішіндегі шешім қабылдау процестеріне әсерін зерттеу; көші-қон, ақша аударымдары және даму арасындағы, әсіресе әйелдерге қатысты байланыстарды зерттеу және трансұлттық контексте қорғаушылық (опекунство) қатынастарды құжатпен рәсімдеуге көмектеседі. INSTRAW әртүрлі елдерде әйелдердің көші-қоны мен ақша аударымдарының олардың шыққан елдері және көшіп барған елдердегі қоғам мен ұлттық даму үшін пайдасын барынша арттыру жолдарына назар аударатын 18 тақырыптық зерттеулерді аяқтады.
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МИГРАЦИЯЛЫҚ Үдерістің тарихы Қазақ жерінде ежелден қалыптасқан көші-қон процестері, мал шаруашылығының дамуына байланысты маусымдық көші-қонмен қатар, экономикалық және әлеуметтік, сондай-ақ табиғи-климаттық, демографиялық және мәдени-тарихи факторлардың әсерінен қалыптасты. Тарихқа көз жүгіртетін болсақ, XV-XVIII ғасырдағы қазақ халқының басына түскен қиын кезеңдерде атап айтатын болсақ, жоңғар шапқыншылығы кезіндегі «ақтабан шұбырынды, алқа көл сұлама», мәжбүрліктен қоныс аударған қазақ жеріндегі халық үшін көші-қон ағымы кең етек алғаны белгілі ХХ ғасырдың бас кезінде Ресей азиялық Шығысты отарлауды жедел қарқынмен жүргізе бастады. 1907-1912 жылдардың өзінде ғана елдің еуропалық бөлігінен 2 млн.400 мың адам әкеліп қоныстандырылғаннан көші-қон үдерісінің ықпалының күшейгенін көруге болады. Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс пен Ресейдегі ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерістер, 1917 жылғы Қазан төңкерісі, Қазақстанда шетелдік соғыс интервенциясы мен азамат соғыс жылдарында қаншама қазақтар қырылып, аштықтан жат жерлерге ауып кетті. Жаңа экономикалық саясаттан кейін «ауылды кеңестендіру» ұранымен Қазақстанда «жаңа революция» жүргізілді 2018 жылы Қазақстаннан шет елге 40 мыңға жуық адам кеткен. Олардың себебі, қаржылық, әлеуметтік, тұрғын үй, өмір сүру деңгейін жақсарту, білім алу болып отыр Қазақстандағы ішкі көші-қон экономикалық тұрғыдан белсенді халықты ауылдардан және қолайсыз аймақтардан қолайлы экономикалық жағдайға ие аймақтарға қарқынды қоныс аударумен сипатталады. Қазақстандағы ішкі көшіқон елдегі ірі қалалар мен аймақтардың дамуына айтарлықтай әсер ететін жаппай құбылыс болып табылады Қазақстандағы Жалпы миграциялық саясатпен кімдер айналысады?Қандай мекемелер? Халықаралық миграцияның тарихы кезеңдері Ресей империясынан теңіз асып кеткен қоныс аударушылар сол кезеңде 2 250 мың адамды құрайды; 7 миллионы азиялық Ресейге кеткен (1914 ж. дейін), Орал, Сібір жəне Таяу Шығысқа — 0,3 млн., ал Орта Азияға (1927–1939 жж.) — 2 млн. Оралдың ар жағына ерікті, еріксіз түрде Ресейден қоныс аударғандар əлемдегі көші-қон қозғалысының ең ірі бөлігін құраған. XVI-XIX ғасырларда бос жерлер көп болған Америкаға, Оңтүстік Африкаға, Австралияға еуропалықтардың жаппай қоныс аударуы болды. Сонымен қатар Африкадан Америкаға қара нәсілділерді құл ретінде әкелу болды. XVII–XIX жүзжылдықтарда көші-қон ағымдары қоныс аударушыларды тұрақты қабылдайтын отар елдерде көбірек көрініс береді (АҚШ, Канада, Австралия, Жаңа Зеландия, Аргентина, Бразилия, Солтүстік Африка жəне Родезия). ХІХ жүзжылдық. Бұл жүз жыл ішінде құлдықтың заңсыздығын «ресми» мойындауға дейін (яғни 1834-тен 1937 жылға дейін) 30 миллионнан астам адам Ұлыбритания мен Үнді субконтинентінен басқа отарларда жұмыс істеу үшін тасып əкелінді. Шығыс Азияда мұндай көші-қон салдарынан қытай халқы тұратын Гонконг, Индонезия, Тайланд пен Малайзияда жұмысшы күші 1945 жылға дейін 16 миллион адамнан асқан. ХІХ жүзжылдықтағы көші-қон ағымдарының басқа да едəуір бөлігі қоныс аударушыларды тұрақты қабылдайтын алыс елдерге еуропалықтардың көшіп-қонуымен қалыптасады. ХІХ жүзжылдықта басталған индустрияландыру кезеңінде экономикалық либерализм біріктіріліп жəне ұлттық мемлекеттер қалыптасқаны, салыстырмалы түрде ерікті көші-қон саясатымен сипатталады. Халықаралық көші-қон үшін ең басты нəрсе көшіп-қонуға қаражат қана болады, төлқұжаттардың болмауы себепті ол кезде басқа елге тұрақты мекен-жай немесе жұмыс іздеп қоныс аударуға шек қойылмайды. Салыстырмалы түрдегі ашық жəне шектеусіз көші-қон Бірінші дүниежүзілік соғыстың басталуымен аяқталады. Жүйелі түрде көші-қоны бақылау соғыс жылдары енгізіледі. Осы кезеңде шекарадағы бақылау құралы ретінде төлқұжаттар да пайда болады. Ұлттық мемлекеттердің құрылуы кезеңінде еркін жүріп-тұру құқығы əр түрлі елдердің белгілі құқық қайраткерлерінің күшімен мойындалды. Испанияда Франциско де Витторио былай дейді: «Əрбір адам қайда барғысы келсе, қайда саяхатқа шыққысы келсе, өзі біледі». Голландияда Гуго Гроций: «Егер жерлер, өзендер немесе теңіздің қандай да бір бөлігі қандай да бір елдің иелігі болып саналса, оған түзу пиғылмен барғандардың барлығына жол ашық болуы тиісті». Швейцарияда Эмер де Ваттель: «Бейбіт жəне тыныш уақытта, егер Отаны өз балаларын нақты сол кезеңде қажет етпесе, сол мемлекет азаматтардың мүддесіне орай, егер олар азаматтық міндетін орындау үшін кейін оралуға əрқашан дайын болса, əрбір адамға өз мақсаттары бойынша жүріп-тұруға рұқсат берілуі қажет», — дейді. XVII жүзжылдықта Германияда əскерден жалтаруға жол бермеу үшін əскери төлқұжаттар (Militarpass), оба жұқпалы ауруы байқалған елдерден келген саяхатшыларға оба төлқұжаттары, еврейлер мен оқушы-қолөнершілер жəне т.б. ерекше төлқұжаттар енгізіледі. Капитализмнің дамуына байланысты ХІХ ғ. миграциялық қозғалыстың көлемі өсе бастайды. Мемлекетаралық көші-қон үдерісі бір елде халықтың көптеп қоныстануы мен екінші елде жұмыс күшінің жетіспеушілігінен туындады десе болады. Мигранттардың басым көпшілігі АҚШ пен Канадаға және одан кейін Австралия мен Жаңа Зеландияға, Оңтүстік американың жекелеген елдеріне – Аргентина, Бразилия, сондай-ақ Оңтүстік Африкаға қоныс аударды. ХІХ ғасырдың аяғында Еуропа елдерінің көпшілігінде эмиграция еркіндігін белгілейтін және оның статистикалық есебін ұйымдастыруға сәйкес келетін заңдар қабылданды. Трансатлантикалық көші-қонды есепке алу үшін тіркеудің жеңілдетілген әдісі қабылданды: теңіз порттарында кету және келу тіркелді. АҚШ порттарындағы иммиграциялық статистика (ең алдымен Нью-Йоркте) дәлірек деп саналды. Бірақ табиғи қозғалыспен салыстырғанда эмиграция толық есепке алынбағандықтан және «тиісті қоныстанушылар» мен «қарапайым саяхатшыларды» бөлудің қиындығынан дәлірек есептелмеген. Ресей ғалымдары үшін статистикалық талдау Ресейдегі сыртқы көші-қонды зерттеудегі «бірінші күрделі қиындыққа» айналды. Халықаралық ұйымдардың миграциялық саясаты Біріккен Ұлттар Ұйымы Хатшылығының ішінде Экономикалық және әлеуметтік мәселелер департаменті халықаралық көші-қон мен дамудың негізгі орталығы болып табылады, негізінен оның халықты орналастыру бөлімінің қызметі арқылы. Бұл бөлім халықты орналастыру және дамыту жөніндегі комиссияның отырыстарын қамтамасыз етеді. Ол сондай-ақ Бас Ассамблеяны қолдау мақсатында халықаралық көші-қон және даму мәселесі бойынша негізгі қызметті жүзеге асырады. Бөлім халықаралық көші-қонның ауқымы мен тенденциялары туралы беделді бағалаулардың көзі болып табылады. Жоғары деңгейдегі диалогтан кейін ол Біріккен Ұлттар Ұйымының Статистика бөлімімен және Дүниежүзілік банкпен халықаралық мигранттардың жан-жақты дерекқорын әзірлеу үшін бірігіп жұмыс істеуде. Бұл бағыттағы жұмыстар ЮНИСЕФ пен ПРООН-ның қаржылық қолдау арқылы жүзеге асырылады. Мигранттардың құқықтары және олардың дамумен байланысы жұмыстар Біріккен Ұлттар Ұйымының Адам құқықтары жөніндегі Жоғарғы Комиссары Басқармасының (АҚХБ) мандатына жатады. Кеңсе көші-қон процесінің барлық кезеңдерінде барлық мигранттардың құқықтарын қорғау үшін серіктес мекемелермен жұмыс істейді және халықаралық көші-қонның пайдасы мен қиындықтарын есепке алуда адам құқықтарының маңыздылығын алға тартады. 18 желтоқсанда Халықаралық мигранттар күнінде Жоғарғы комиссар барлық мигранттардың мәртебесіне қарамастан адам құқықтарын пайдалануға құқығы бар екенін атап өтті және мигранттардың әйелдері де, ер адамдары да экономикалық және әлеуметтік дамуға үлес қосатынын атап өтті. Адам құқықтары жөніндегі комиссия мигранттардың адам құқықтары жөніндегі Арнайы баяндамашы мен адам, әсіресе әйелдер мен балалар саудасы жөніндегі Арнайы баяндамашының жұмыстарына қолдау көрсетеді. Арнайы баяндамашылардың екеуі де көші-қонның және кемсітушіліктің түпкі себептеріне, мигранттарды әкімшілік қамауға алуға, мигрант әйелдерді, көшедегі кәмелетке толмаған балаларды және үй қызметкерлерін қорғауға назар аударады. Біріккен Ұлттар Ұйымының Есірткі және қылмыс жөніндегі басқармасы мүше мемлекеттерге Біріккен Ұлттар Ұйымының Трансұлттық ұйымдасқан қылмысқа қарсы конвенциясын толықтыра отырып, адамдарды, әсіресе әйелдер мен балаларды саудалаудың алдын алу, жолын кесу және жазалау туралы хаттаманы орындауға көмектеседі. Ол сондай-ақ халықаралық ынтымақтастық пен ақпаратты алмасу науқандарына ықпал етеді. 2006 жылы ЕҚБ мигранттардың контрабандасына қарсы ұлттық қылмыстық сот төрелігін күшейту туралы бастама көтерді. 2007 жылы ол адам саудасына қарсы тиімді стратегияларды жүзеге асыруға, оның туындайтын қауіп-қатер туралы ақпарат алмасуды арттыруға, ресурстарды жұмылдыруға, білім базасын кеңейтуге және серіктестік жобаларын жүзеге асыруға бағытталған Біріккен Ұлттар Ұйымының Адам саудасымен күрес жөніндегі жаһандық бастамасын бастады. жүктеу/скачать 107,83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|