Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: алтыншы ЕҰУ Ф 703-08-17 Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Алтыншы басылым
бойынша берілетін арна - телефон сымы. құлағымызға тосатын түтікшенің бӛлігі декодтаушы
құрылғы рӛлін атқарады. Бұл жерде электр дабылдары қайыра дыбыстарға түрленеді. Және ең
соңында, ақпарат, «қабылдаушы құрылғыға», яғни сымның келесі ұшындағы адамның
құлағына келеді. Ал байланыс арнасының табиғаты мүлдем бӛлек - тірі жүйке. Бұл жерде
бүкіл хабар жүйкелік импульспен беріледі. Бipaқ техникалық байланыс арналарында
ақпараттарды беру бағыты ӛзгеруі мүмкін, ал жүйкелік жүйе бойынша беру бір бағытта
жүреді.
Тағы бір мысал - есептеу машинасы. Бұл жерде де сондай сипатты белгілер болады.
Есептеу машиналарының жекелеген жүйелерінің бірi екіншісіне ақпаратты дабылдардың
кӛмегімен береді. Ӛйткені есептеу машинасы - металл ӛңдейтін құрылғы - станок сияқты
ақпаратты ӛңдейтін автоматты құрылғы. Машина ештеңеден ақпарат жасамайды, ол оған
енгізілгенді ғана түрлендіреді.
Ақпараттар кӛзі ақпаратты туғызатын және оны хабар түрінде кӛрсететін объекті немесе
субъекті яғни символдардың тізбегін анықтайды. Бұл ретте қоршаған ортамен ақпараттық
ӛзара әрекеттегі адам ӛз сезім мүшелерінің мүмкіндіктерімен шектелген. Бірақ үдерістер
спектрі соның негізінде ақпараттар беру жүзеге асырылатын байланыс арналарын пайдалану
есебінен кеңейтілген болуы мүмкін.
Байланыс құралдары - ақпараттар кӛзінен дабылдарға физикалық табиғатпен берілген
бастапқы кӛзді түрлендіруді тұтынушыға ыңғайлы формада оларды беруді қабылдауды және
кӛрсетуді қамтамасыз ететін құрылғылар жиынтығы.
Ақпарат кӛзі (АК) оны бастапқы дабылдардың тізбектілігімен керсетілген бастапқы хабар
түрінде береді.
Әpi қарай беру үшін бұл дабылдар кодермен (К), берілген материалдық тасушыға
таралуы мүмкін осындай физикалық табиғи дабылдарға түрлендіріледі –қайталама хабар
қалыптасады.
12-сурет.
Байланыс
арналарында ақпараттар берудің жалпы сұлбасы
Қайталама хабарды тікелей беру таратқышпен (Тк) жүзеге асырылады. Ол байланыс
арнасында дабылдарды таратуды қамтамасыз ететін, кейбір стационар емес үдерісті жүзеге
асырады.
Байланыс арнасы - сол арқылы дабылдардың орын ауыстыру, яғни уақыт ішінде
кеңістікте дабылдар тарату жүзеге асырылатын материалдық орта, сондай-ақ физикалық
немесе ӛзге үдеріс.
Кез келген нақты байланыс арнасы сыртқы әсерге тартылған, сондай-ақ онда ішкі
үдерістер жүруі мүмкін және соның нәтижесінде берілетін дабылдар, демек онымен