Лебіз адамзат санасында өшпес із
жүктеу/скачать 3,89 Mb. Pdf көрінісі
|
Әзірлеген Серік ЖҰМАБАЕВ ескерткіші Астана қаласының төрінен орын алуы керек. Сабыр Рақымовты әлемге өзбек етіп көрсетпек болған «әкәлар» батырдың жесірі Құралай Натуллаеваны (Сабырова) талай рет ебін тауып, Алматыдан Ташкентке көші- ріп әкеткен. Алайда текті атадан тараған, Әліби Жангелдиннің туған қызы, Құралай апа мыз өмірінің соңғы демі таусылғанша асыл жары, халық батыры Сабыр ағаның қа зақ екенін дәлелдеумен келді. Дәлелдеді де. Қазақ екенін мойындаған ала шапанды аға йын, міне енді, қазақтың батыр ұлын қаза ғына қайтарды.
дың тұрғылықты мекенжайы бойынша әскери міндетін өтеуі экономикалық тұрғы- дан тиімді» дегендерімен де келісе ал- маймын. Еліміздің қауіпсіздігі, тыныштығы, бейбітшілігі жайлы әңгіме болып отыр- ғанда, экономикалық үнемділік жөнінде сөз қозғау – артық дүние. Елбасымыздың өзі Қазақстан–2030 бағдарламасында «ең бірінші ұлттық қауіпсіздікке басымдылық беру керек» деді. Бұл тұрғыда еліміздің экономикасы 16 миллион халықтың қауіпсіздігі үшін жеткілікті деп санаймын. Сондай-ақ бұл жүйе әскерилер арасындағы әлімжеттікті жоюға септігі тиеді деп те айта алмаймын. Әскер түгілі, бір аудандағы бір мектептің оқушылары арасында әлімжеттік бар. Сондықтан бұл жүйе әлімжеттікті тыяды деп айту қиын.
Олардың бақытты балалық шағы Ұлы Отан соғысымен тұспа-тұс келді. Жас деп ешкім қараған жоқ. Ел қатарлы иығына ауыр жүк артылып, майданға аттанады. Бірі қару көтеріп соғысқа аттанса, енді біреу лері күрек-кетпен арқалап, тылға қара жұмысқа жегілді. Соғыс біткен соң да елдің әлеуетін көтеру жұмыстары осы тыл арда гер леріне жүктелді. Анна Диденко да сон дай тыл ардагерлерінің бірі. Мамырдың 5-і күні тұп-тура 88 жасқа толған тыл ар- да гері соғыс кезінде депода қара жұмыстар ат қарып, «Ақмола локомотив депосында» ка чегар болып қызмет атқарған. «Тағды- ры мыз өте ауыр болды. Бірақ соған қара- мас тан, тынбай еңбек еттік. Талмай еңбек арқылы ғана жеңіске жете алатынымызды жақсы түсіндік. Маған сол кезде өте құпия әрі ауыр тапсырмалар жүктелетін еді. Бір жо лы іші-сырты түгел брезентпен құрсау- ланған жүк пойызын Орск қаласына дейін жет кізу жұмысы жүктелді. Сол кезде НКВД- ның өкілдері бізден «пойызды тиісті жеріне ешқандай шығынсыз, уақтылы жеткізу» туралы жеке-жеке қолхат алды. Бір жолы, жүк пойызын жеткізу жүктелді. Онда өте маңызды жүк тиелгенін сездік. Өйткені оны жоғары шенді адамдар алып бара жатты. Онда балалар ойыншығы бол ма ғаны
белгілі. Әрбір іс-әрекетімізді бақы лап отырды», – деп еске алады Анна Ди ден- ко. Кездесу барысында депо директорының орынбасары Анатолий Пивень ардагерлерді мерекесімен құттықтап, оларға ұзақ өмір тіледі. Оның айтуынша, бүгінгі таңда «Ло- ко мотив» есебінде Ұлы отан соғысының 133 ардагері бар екен. Олардың барлығына да кәсіпорын есебінен материалдық көмек көрсетілген.
ШАР
А ТЫЛДАҒЫ ЕРЛІК Майданға қой айдаған қыз Ал Қазақстанның қай қиыры бол- масын, өз еліміз емес пе?! Әрбір ер-азамат өз өлкесін туып-өскеннен бастап тани бастайды. Ал еліміздің келесі бір бұрышын көрсету арқылы олар ел-жер көреді. Рас, кейде ауыл баласы кәмелетке толғанша өзінің тұрғылықты жерінен басқа жерді көрмейді. Көбінесе, әскерге барған жігіттер рухани тұрғыдан өсіп, есейіп қайтады. Бұл – олардың өмірді көріп, айналасын танығанының белгісі. Сондықтан мұндай жүйе арқылы жігіттеріміз ең алдымен ел мен жерді таныса, екіншіден, өмірдің қиындығын көріп шынығады. Осы орайда оңтүстіктің жігіттері шығысқа барып суы- ғына шынығуы тиіс. Бір жағынан, әскери ал масулар арқылы ер-азаматтарымызға қазақтың жерінің кең-байтақ екенін де көрсете аламыз. Тіпті өз үйінен алысқа ұзап көрмеген бала ертең бүкіл елін қорғай алады деп айта аламыз ба?! Әскери тәртіп болғаннан кейін, ол өмірдің барлық қы- зық-шыжығына төзіп, тәртіпке көндіккені жөн. Сондықтан психологиялық тұрғыдан да әскери міндетін басқа аймаққа барып өтеу оңтайлы деп ойлаймын. Ер-азамат өз үйінен кіріп-шығып бала- бақ шаға, мектепке, ЖОО-ға барады, енді әс кери қызметті де сол сарында өтейтін бол са, оның несі әскери тәртіп болмақ?! Кей біреулер айтып жүргендей, сарбаз дар- Ирак ЕЛЕКЕЕВ, Мәжіліс депутаты: – Қазақстанның қай жері болмасын, жастарымыздың өз елі саналады. Және экономикалық тұрғыдан мұның соншалықты тиімділігін көріп отырғаным жоқ. Өйткені ер- азаматтарды тұрғылықты мекенжайы бойынша әскери міндетін өтететін болсақ, әрбір облыстан әскери бөлімдер ашу үшін де қосымша қаржы көзі керек болады. Осы орайда айта кетер жайт, әскери өмірде мұнан да өзекті мәселе бар. Мәселен, ер-азаматтардың қай жақта әскери міндетін өтеуіне бас қатырғанша, неге әскердегі әлімжеттікке тосқауыл қоюға тырыспасқа?! Бүгінгі күні әскери салада қандай өзгеріс енгізсек те, ең алдымен әскерилер арасында тәртіп орнатып, әлімжеттікті жойып, бейбіт күнде сарбаздарымыздың қаза болуына жол бермеуіміз керек. БЕЙТАРАП ПІКІР Кеңес заманынан бері «өзіміздің Сабыр, ұлты өзбек» деп ұлықтап, ол туралы кино түсіріп, ерлігін дәріптеп келген өзағаң өткен жылы Совет Одағының Батыры, гене рал Сабыр Рақымовтан бас тартты. Жай бас тар тып қана қойған жоқ, Өз бек- стандағы осы уа қыт қа дейін батырдың аты мен аталып келген бар лық нысандардың, елді мекендердің аттарын ал мас тырды. Ол аз болған- дай, елін сыртқы жаудан қорғаған батырға Ташкент қаласының қақ ортасында қойылған ескерткішті құлатты. «Өзіміздің ұлттық батыры- мыз» деп келген өзағаңның өзеуреп, Сабырға келгенде сабыры кетуіне не себеп болды екен? Бәлкім, ай ды етекпен жауып болмай тынын түсін ген ала ша пан ды ағайын Сабыр Рақымов ты өзбек ете ал- майтынын білген соң, ша масы осындай қадамға барған-ау?! Қалдар БЕК Енді ешкіммен жаға жыртысып, ешкімге, ештеңені дәлелдеудің де керегі жоқ. «Өзағамызбен арадағы туыстыққа сызат түседі» деуге де себеп жоқ. Тек қазақы жайсаңдыққа салмай, даңқын дәріптеп, батыр ұлдың тиісті бағасын беретін сәт туып, орайы келіп-ақ тұр. Өйткені 2012 жылы Совет Одағының Батыры, даңқты генерал Сабыр Рақымовтың туғанына 110 жыл толады. Осы мерейлі датаны жоғары деңгейде атап өту үшін арнайы комиссия құрылып, дүбірлі шара өткізсек, батыр рухы алдында арымыз таза болар еді. Астана не Алматы қаласынан батырға арнап ескерткіш тұрғызсақ та артық болмас. Соғыс уақыты ешкімге оңай болған жоқ. Әсіресе елде қалып, тылда еңбек еткен нәзік жандылардың қам-қарекеті таң қалдырарлықтай. Сондықтан болса керек, бүгінде, тылда еңбек еткендердің мәртебесі Ұлы Отан соғысына қатысқан ардагерлермен теңестіріліп отыр. Сол кездері небәрі 13 жаста ғана болған Нұрша әжей соғыс майданындағы жауынгерлерге Алматы облысы, Ұйғыр ауданының Сұңқар ауылынан сонау Украинаның Харьков қаласына дейін ат, өгізбен мал айдап, азық-түлік жеткізіп отырғандар тобында болған. Сексеннің сеңгіріне жеткен кейуананың сұрапыл соғыс жылдарында көрген қиындықтары дәл бүгінгідей есінде. Ей, такаппар дүние! Танисың ба сен мені? Мен қазақтың баласы! Сорлы емес ем ежелден, Намысты едім, арлы едім. Есе тиер, енші алар Ел болсам деп ойлаушы ем. Қазақпын деп айта алар Мен болсам деп ойлаушы ем. (Қасым АМАНЖОЛОВ) РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ №77 (529) 7.05.2011 жыл, сенбі www.alashainasy.kz e-mail: info@alashainasy.kz 4 ТАҒЫЛЫМ Тәуелсіздік алған жылдары «орағың өт кір болса, қарың талмайды, Отаның бе- рік болса, жауың алмайды» дегенді алға тарт қан еліміздің қорғаныс мекемесі өзі- мізде әскери техника шығару өзекті деп мә селе көтерген-тұғын. Соның негізінде 2007 жылы Петропавл ауыр машина жасау за уытында израильдік Soltam Systems LTD фир масы мамандарының техникалық же- тек шілігімен «Найза», «Айбат», «Семсер» ар тил лериялық жүйесі құрастырылып шық ты. Алайда бұл атқыш техникамыз әу де генде сынақтан өте алмай, «оқсыз мыл- тық – таяқ» дегеннің керін келтірген сыңай- лы. Өйткені сынақ бұл жаңа техниканың са пасы қолданыстағы бұрынғысынан да на шар деген қорытынды шығарған. Арты дау ға айналған бұл үлкен әңгімеге іліккен сол кездегі қорғаныс саласы басшылары жұ мыстарымен қош айтысуға дейін барды. Атал ған жобаның жалпы құны 23 мил- лиардқа бағаланған екен. Ал шыққан шы- ғын шамамен 9 миллиард теңгені қам ты- ған. Міне, іс басталмай жатып осылайша оң бай сүрінгеніне қарамастан, бүгіндері еліміздің қорғаныс саласы бастапқы ары- ӘСКЕРИ ӨНЕРКӘСІП нынан қайтпаған. Яғни Қазақстан Орталық Азия ның қарулану нарығында Ресейден ке йінгі басты рөлді атқаруды мақсат етеді. Бұл арада жобаны таңдауда шалыс кетіп жат қан жайымыз болмаса, кезінде «Калаш- никовымен» әлемге танылған біздің елі- мізде бүгінде қару жасауға барлық негіз бар деп айтуға болады. Кеңес дәуірінде Қазақстанда 40-тан аса әскери зауыт жұмыс істеген. Жылына олар қазіргі бағамен 1-1,5 миллиард дол- лар дың өнімін шығарған екен. Өнім түр- лері де әмбебап болатын. 90-жылдары тап сырыс күрт кеміп, осы зауыттардың ба- сым бөлігі жабылуға мәжбүр болды. Ақы- ры құзырлы министрлікке қарасты Қор ға- ныс өнеркәсібі жөніндегі комитет жабылып, оның орнына 2003 жылы осы саладағы 23 кә сіпорынның басын қосқан «Қазақстан ин жиниринг» ұлттық компаниясы құры л- ды. Ол 2006 жылы «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры құрамына енгізілді. Сонымен, бүгіндері қайтадан құрылым- дал ған еліміздің әскери өндірісімен айна- лы сатын осы ұлттық компания кәсіпорын- да ры мина кешендері мен теңіз миналарын, тор педа қаруларын із деп, жоюшы құрал- дарды, теңіз жағалауы қор ғанысына арналған зымыран кешен де
рін, теңіз навигациялық жабдықтарын шы ғаруға, зымыран кешендеріне қызмет көр сетуге, бронды танктерді, әуе қорғаны сы на
арналған техникаларды модерниза циялау мен күрделі жөндеуден өткізуге, ке ме құрылысына мамандандырылған. Аяғынан енді тік тұрып келе жатқан әс- кери өндірісіміздің бір кемшілігі – ғылыми- зерт теу жұмыстары, сонымен қатар конс- трукторлық тәжірибе бойынша үлкен істер ат қарылмай жатқандығында. Сол себепті бұл ретте бізге өзге елдердің тәжірибесіне сүйенгеннен басқа амал жоқ. Бүгіндері «Қазақстан инжиниринг» ұлт тық компаниясы Израильдің ІІМ, Фран- цуз дың Thales компанияларымен бірлесе жо балар әзірлеуде. Мәселен, EUROCOPTER жобасын алатын болсақ, ол Қазақстан тер- риториясында ЕС 145 тікұшақтарын құрап шы ғару және оған техникалық қызмет көр сету жөніндегі біріккен кәсіпорынды құ ру ды көздейді. Оны жүзеге асыру 15 жыл ға межеленген екен. Бұл техника гу- манитарлық мақсатта пайдалануға ыңғай- лы деп есептеліп отыр. Мұнай және газ сек торында да аталған техникаға сұраныс жо ғары көрінеді. Көршілер тарапынан осы ша ғын тікұшаққа сұраныс бар көрінеді. Сол секілді бастапқы кезде кеме мен Қару-жарақ өндірісіндегі мүмкіндігіміз қандай? ӘСКЕРИ КИІМ СҰЛУЫНАН ЖЫЛУЫ... Ежелгі әскери киім қазіргіге қарағанда анағұрлым ыңғайлы, барлық жағдайға жарамды еді. Өйткені ол кезде жұмысқа да, соғысқа да қолайлы болуын ескеретін. Жалпақ белбеу адамның ішкі құрылысы мен жұлынын қорғайтын. Етік атқа отыруға әрі қонышына қанжар салуға ыңғайлы. Ал суық қаруға қарсы сауыт сияқты қорғаныс құралдары шайқастың алдында киілетін. Қазіргі жағдай басқаша. Әскери мундирді жаңалаудағы әлемдік дәстүр өзгерген. Жаңа мыңжылдықта әскердің киі мін кутюрье шығаруы керек деген қы зық үрдіс шықты. Жылуынан гөрі, сұлуына мән беретін кутюрье суықта тоңып, ыстықта күйетін сарбаздың жайын қайтсін?! Әйтсе де «әскер көркі – шү- берек» десе де, модель ер ге жүгінуге болмайтынын Ресей қазір жақсы түсінді. Бертінге дейін орыстың генералдары шұлғаудан бас тартпайтын- дарын айтып, біраз қарсыла- сып көрген. Алайда осы елдің қорғаныс министрі Ана то лий Сердюков әскер имиджін өзгертуге бұйрық берді. Сөй тіп, мундирдің дизайнын өзгер ту туралы шешім қабыл- дан ды. Оған орыстың беткеұстар дизайнері Юдашкин ша қы рылды. Бірақ су жаңа мундирдің тұсаукесер рәсімі биыл өтпей қалды. Солдаттың шырайын кіргізетін әсем киім жарамсыз болып шықты. Қыс қа арналған «Цифра» киім-кешегі 20 градустан төмен темпура тура да жылуды сақтамайды, ашық ауада 15 минуттан артық тұрған сарбаз суыққа «ұшады» екен.
Соңғы уақытта сәнге қызыққандар ес жиып, әскери киімнің қолайлы болуына мән бере бастады. Әсіресе дамыған ел дер- де әскер формасы түбегейлі өзгеріске ұшырауда. Қазіргі ұсынылып жүрген үлгілерге қарасақ, ХХІ ғасырдың сарбазы адамға тән келбетін мүлде жоғалтатын сияқ ты. Сыртқы түр-тұрпатын былай қой- ғанда, ойлаудың да қажеті болмайды. Бұл міндет компьютерге жүктеледі. Солдатқа бұйрық берілсе, оқ атады. Әйтпесе, тыныш тұрады. Теория жүзінде – осылай. Ал шын мәнінде қалай болмақ? АҚШ-та фильмдегі робокоптың қорғаныс дулығасын қай- талайтын баскиім ойлап табылды. Оны киген адамның миына да, құлағына да зақым келмейді. Дулығасын шешпеген солдат ұрыс алаңында өз бағытын байқап, бұйрықты ести алады. Оны тіпті противогаз ретінде пайдалануы мүмкін. Дулыға авторларының айтуынша, бұл әсіресе лаңкестікке қарсы операциялар үшін қажет. Осылайша, әр ел өзінше жаңалық енгізуге талпынып жатыр. Дені әскердің өмірін сақтап қалу жағына ден қоя бастаған. ӨЗІМІЗДЕ – ӨЗГЕРІС Бізде де әскери қызметкерлердің бет- бейнесін өзгерту туралы шешім қабылданған. Наурызда еліміздің қорғаныс министрінің бірінші орынбасары Сәкен Жасұзақов «ескі форманы әбден тоздырған соң, біртіндеп жаңасына көше бастаймыз» деген еді. Мәселен, түймеге Қарулы Күштердің таңбасы салынады. Дәстүрлі хаки түсі көкшіл түске ауысады. Полковниктердің салтанатты кителі генералдікі сияқты сұр болады. Фуражка ның ернеуі кішірейтіліп, ана ғұрлым ыңғайлы бола түседі. Жазғы уақытқа қысқа жеңді жейде мен бейсболка бері леді. Әскердегі біздің қыз- келіншектердің кейпі де өзгереді. Олар аспан түстес форма мен ақ етік киеді. Бұл салтанатты жағдай лар ға арналады. Вице-министрдің айтуын ша, өте әдемі. «Салыстыру үшін Президентке өзге елдердің – Қытай, Ресей, Түркияның әскери киімдерін көрсеттік. Өз әскерімізге арнал ған үлгілерді де көрсеттік. Елбасыға, негізі нен, ұнады. Курсанттардың киіміне қатысты «пальтоның орнына шинель бол- сын» деген ескерту айтылды. Жаңа үлгідегі киімге көп шығын шықпайды әрі дәстүр де сақталады», – деді вице-министр.
Әскери салада қандай қазақстандық өнімдер бар? «Әзірге еліміздің қорғаныс саласында үлес салмағымыз ауыз толтырып ай тарлықтай емес» дейді мамандар. Әйтсе де отан дық мамандар «Қазақстанда қорғаныс са ла сы бойынша өндірілетін өнімдерді жақ сы лап жол ға қоятын болса, оған жақсы сұра ныс болуы мүм кін» екенін алға тартады. Ас танада өт кен КADEX- 2010 қару-жарақ және әс кери-те х никалық мүліктер көрмесінде елі міздің қор ға ныс саласы бойынша өнім шы ға ратын зауыттар ке ңес өкіметі тұсында қар қын ды жұмыс істеп кел гендігі талқыланған болатын. Бұған қатысты: «Егер біз олар дың қыз метін сол кездегідей жолға қоя білсек, Ресей мен Украина сияқты елдердің зауыттары біздің өнім дерді алуы мүмкін. Оны тек жүзеге асыра білу керек. Бұл ретте әсіресе ғарыш, авиа ция салаларын атап өтуге болады. Біз қазіргі таң да француздармен бірлесіп, бай- ланыс саласы бо йынша қажетті өнім шығаруды жоспарлап отыр мыз. Егер ой лаған іс сәтті жүзеге асса, бай ланыс сала сы н дағы өнімдерге де өз ге- лер сұра ныс тудыруы мүмкін. Себебі олардың да қару-жа рақтары ескірген. Сондықтан әскери сала дағы Қа зақ станның өнімдеріне өзгелер сұра ныс ту дыра ды», – деді техника ғылымының док торы Серікбай Айсағалиев. Бізде әскери саладағы қазақстандық өнімдер бар ма? Олардың үлес салмағы қанша? Елдос ҚАСЫМЖАН, Алматы қаласы Бұл бағытқа Қазақстанның жылына ша ма мен 15-20 миллион доллар шығын шы ғаруына тура келуде. Бұл ақшаның көбі әр халықаралық ұйымға мүше бол ға- нымыз үшін еліміздің төлейтін жарнасы болып табылады. Ал жарна кез келген ұйым да мемлекеттің мәртебесіне, эконо- ми калық қуатына және әскери потенциа- лы на қарай есептеледі. Сонымен... Біріккен ұлттар ұйы- мы. 2010-2011 жыл дар- да ғы БҰҰ-ның бюджеті 5,2 мил лиард долларды құра- мақ шы. Ұйым шы ғы нының басым бөлігін Құрама Штаттар тө лейді: шамамен жалпы бюджеттің 22 пайызын. Дегенмен соңғы кездері АҚШ БҰҰ жарнасы төлемін кешеуілдетуді әдетке айналдырып барады. Жапония жарнасы БҰҰ бюджетінің 20 пайызын құрайды. Ал аталған ұйымның қалған төрт тұрақты мүшесі – Ұлыбритания, Франция, Ресей және Қытай жарнасы ұйым ның жалпы шы ғынының 15 пайызын қам тиды. ТМД елде рінің ішінде ең көп жар на төлейтін Ре сей болып табылады. 2008 жылы олардың тө лем жарнасын 120 мил лион долларға дейін көтеру мәселесі алға тартылған бо латын. Ал оның жанында ИНТЕГР АЦИЯ
басқа посткеңестік мемлекеттердікі шама- лы деуге тұрарлық. Қазақстан мен Украина- ның белгіленген коэффициенті соңғы кезде рі біршама өсті: Қазақстандікі – 0,025-тен 0,029 пайызға, ал Украинанікі – 0,039-дан 0,045 пайызға. ТМД елдері ішінде БҰҰ-ға мүшелігі үшін ең аз шығындалатын мемлекеттер – Молдова, Қырғыз Респуб ли касы және Тәжікстан (0,001 пайыз). Сондағы Қазақстанның БҰҰ-ға беретін жыл сайынғы сомасы 1 мил лион долларға жуықтап қалады. Негізі, БҰҰ жарнасы мем лекеттің жалпы ішкі өні- мі, сыртқы қа рызы және халқының табы- сы на қарай есеп теледі. Ал жарна төлемін екі жылдан ке шіктірген мемлекет БҰҰ Бас ассамблеясы жиы нында дауыс беру құқығынан айы ры лады.
жалпы бюд жеті 2009 жылы ша ма мен 160 миллион еуро бол ды. Ол аталған ұйымға мүше елдердің жар
насы төлемінен құралады. Қазақстан жыл сайын бертінге дейін ЕЫҚҰ-ға 360 мың доллар төлеп келген, ал былтыр тө ра ға лық ету мәр- тебесіне ие болуына бай ла ныс ты елі міз дің бұл шығыны миллиард тар ды құра ғаны белгілі.
Ислам конференциясы ұйымы. Біз бұл ұйымға 1995 жылдан бері мүшеміз. Атал- ған ұйымның бюджеті шам а- мен 1 103 000 долларды құ- рай ды. Ал мүшелік жарна ИКҰ жалпы бюд жетінің кем дегенде 0,5 па йызын құ- рауы тиіс. Мәселен, Әзір бай жан мен Түр- кі менстан ның бұл ұйымға төлей тін жар- насы – 53 140 доллар. Біздікі де осы мем- ле кеттер дікімен шамалас. жүктеу/скачать 3,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|