Лекция №1 Лекция тақырыбы: Тіл дамыту әдістемесі Жоспары
Стилистикалық эксперимент
жүктеу/скачать 460,5 Kb.
|
Тіл дамыту
- Бұл бет үшін навигация:
- Тестің стилін
| Стилистикалық эксперимент. Бұл әдісті А.М.Пешковский «барлық стилистикалық талдаудың қажетті құралы» деп есептейді (95,133)
Стилистикалық экспермент әдісінің мақсаты тілдік құралдардың сол текске немесе сөйлемге орынды ма, орынсыз ба, сәкес пе, сәйкес емес пе, немесе дұрыс бұрыстығын анықтау болып табылады. Бұл әдістің негізінде де байқау мен салыстыру әдістері болады. Мысалы, ауыл шаруашылығының озаттары егін өнімін арттыру жөнінде шығып сөйледі. Пікір алысып, тәжірибелерін ортаға салды деген сөйлемдердегі «шығып сөйледі» деген тіркестің орнына «айтты», «әңгіме етті» деген сөздермен ауыстырған жағдайдағы сөйлемдегі ойдың жеткізу түрінің өзгеруін немесе түрленуін байқап көреді. Нәтижеде Ауыл шаруашылығының озаттары егін өнімін арттыруды әңгіме етті деп өзгертілген сөйлемде түрленгендігін бұрынғы ресмилік рең көмескіленіп, берілмей қалғандығы анықталады. Бұл әдісті пайдалануда сөйлем, текстегі ойына тірек болатын сөзді, сөз тіркестерін ажырата білуге дағдыландыру кезінде де тиімді пайдалануға болады. Мысалы, мынадай сөйлемдегі кейбір сөздердің синонимімен алмастырып, ойдың көркем жеткізілуі тұрғысынан салыстырылады. 1. Кенеттен ол көкірегін қолымен қақ айырып, жүрегін жұлып алды да, басынан асыра көтерді. 2. Кенеттен ол көкірегін қолымен қақ бөліп, жүрегін суырып алды да, басынан асыра көтерді. 3. Жүрегі күндей жарқырап лаулап тұр, күннен де жарық. 4. Жүрегі күндей жарқырап, жанып тұр. 5. Қайран болған жұрт соңынан жүгірді (М.Горький). 6. Аң-таң болған жұрт соңынан жүгірді. Мұндай ауыстырулар біріншіден, сол сөйлемнің, текстің ерекшелігін танып-білуге; екіншіден, автордың сөз қолдану тәсілін игеруге; үшіншіден, белгілі сөздің синонимдері мен варианттың іздестіру арқылы тілдік қоры молая түсуіне әсер етеді. Оқушылар оқулықтармен және басқа кітаптармен жұмыс істей отырып, белгілі білім жүйелерін меңгереді, өздерінің көзқарастарын қалыптастырады, ой-өрісін дамытады. Өздігінен жұмыс істей отырып, білуге дағдыланады. Оқушыларға қазақ тілінің стильдері туралы жүйелі білім мен дағды беруде осы теориялық-практикалық методтар жиі қолданылып, олардың пайдалануындағы нәтижелілігі байқалады. Тіл дамытуды стилистикалық мақсатына сәйкес әдістерді екі топқа бөліп қарастырамыз: біріншісі, тілдің стилистикалық байлықтарын, реңдерін, мәнін үйретуге байланысты; екіншісі, әдеби тіл стильдерінің жұмсалу қызметтерінің ерекшеліктеріне байланысты. Тестің стилін анықтау – стиль туралы түсінік берудің алғашқы этапы, стилистиканы меңгертудің алғашқы сатысы, яғни текстің қай стильде жазылғанын анықтау жұмыстары V кластан бастап грамматикалық тақырыптарға байланысты ұйымдастырылады. Стилін анықтау үшін оқушыларға текс беруден бұрын әрбір функционалдық стильдердің ерекшеліктері бойынша жұмыстар жүргізіледі. Олардың грамматикалық ерекшеліктері ашылып, айтылу баяндау мақсаттарын анықталады. Функционалдық стильдердің ерекшеліктерінен қысқаша мәлімет бру мына бағытта жүргіз тиіс: Ойды жеткізудегі қолдану аймағы мен жағдайы. Сөйлемдегі міндеті. Стильдік ерекшеліктері. тілдік құралдары. Бұл бағытта функционалдық стильдердің мына сияқты ерекшеліктерін анықтауға болады: Ауызекі сөйлеу стилінде: 1) қолдану аясы (аймағы): кісілермен әсіресе таныс кісілермен еркін әңгіме кезінде қоланылады. 2) сөйлеу мақсаты – қатынас жасау. 3) стилдік ерекшеліктері мынадай болуы мүмкін; - еркін, даярлықсыз өткізілу; - сөздермен сөз тіркестерін еркін қолдану; - айтушының көзқарасы сөйлемдерммен, қолданған сөздерінен анық білінуі. 4) тілдік құралдары: - қарапайым сөздерді еркін қолдану; - эмоциональды сөздерді, қосымшаларды өз шешімін білдіруде жиі қолдану; - сұраулы, лепті сөйлемдерді жиі қолдану, диалогқа құрылу; - дауыс ырғақтары арқылы, қыстырма, қаратпа, одағай сөздерді пайдалану. жүктеу/скачать 460,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|