Лекция мақсаты : 1С: Бухгалтерия программасында талдамалы, жинақтамалы, сандық және валюталық есептерді ұйымдастыру
] Дәріс - 4 Ақша қаражаттар есебі
жүктеу/скачать 264,98 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1. Ақша қаражаттары есебін ұйымдастыру. 2. Қаржы салымдарының есебі. 3. Касса операцияларының есебі. 4. Банк шоттарындағы ақша есебі.
| ] Дәріс - 4 Ақша қаражаттар есебі
Лекция мақсаты: Бухгалтерлік есептегі ақша қаражаттар есебі, кассадағы қолма-қол ақша қаражаттары және қолма қолсыз ақша қаражаттар есебінің жүргізілуін үйрену. 1. Ақша қаражаттары есебін ұйымдастыру. 2. Қаржы салымдарының есебі. 3. Касса операцияларының есебі. 4. Банк шоттарындағы ақша есебі. Кәсіпорындар мен ұйымдардың кассасы жұмысшы-қызметкерлерге есептелінген еңбекақы бойынша есеп айырысу үшін, күнделікті көлік құралдарына қажетті шығындарды (жанар-жағар майға) төлеп отыру үшін, кеңсе тауарларын сатып алу үшін, сондай-ақ ұйымның хат және басқа да құжаттарды пошта арқылы жөнелтуі үшін есеп айырысуға арналған арнайы жабдықталған, яғни дабылдама (дыбыстық белгілер, сигнализация) орнатылған, және ақшаларды сақтайтын сейфі бар белмеде орна-ластыруды қажет етеді. Кассадағы нақты ақшалар касса қызметкерінің мөрі сүргіш (сургуч) арқылы басылып жабылатын сейфте сақталуы тиіс. Кассадағы ақшалардың түгелдігіне касса қызметкері, яғни кассир толық жауап береді. Кәсіпорындар мен ұйымдар өздерінің есеп айырысу шотынан нақты ақшаны сол есеп айырысу шоты ашылған банк мекемесі берген чек кітапшасы арқылы ғана ала алады. Банк мекемесінен нақты ақша алу үшін кәсіпорынның касса қызметкері чек кітапшасындағы парақты толтырады. Бұл чек парағын толтыру барысында чекке банк мекемесінен алынғалы отырған, яғни кәсіпорынның жұмсауға тиісті нақты ақшаларының сомасы және бұл соманың қандай мақсатқа жұмсалатындығы жазылып көрсетілуі тиіс. Толтырылған чекке көсіпорынның бас бухгалтері және басшысы қол қойып, осы ұйымның мөр таңбасы басылады. Барлық толтыруға тиісті ақпараттар толтырылмағанша, чекке қол қоюға болмайды. Сонымен қатар чекке лауазымды адамдардың, яғни қол қоюға тиісті адамдардың қолы қойылмаса (екі адамның қолдары қойылмайынша), мөр басуға рұқсат етілмейді.. Сонымен қатар банк мекемесінен алынған нақты ақша сол алынған күні кәсіпорындар мен ұйымдардың кассасына кіріске алынуы керек. Ол үшін кассир кассалық кіріс ету ордерін толтырып, содан соң оны кассалық кітапқа жазады. Кәсіпорынның кассасына қолма-қол нақты ақшаны кіріске алу, ягаи қабылдау үшін бас бухгалтердің немесе ол сенім білдірген адамның кассалық кіріс ету ордеріне қол қоюы керек және ақша төлеген занды немесе жеке тұлғаға осы толтырылған кассалық кіріс ету ордерінің квитанциясы беріледі. Осы нақты ақшаны кассаға қабылдау барысында толтырылатын кассалық кіріс ету ордеріне ұйымның аты, ақша төлеуші заңды немесе жеке тұлғаның аты-жөні, қандай мақсатқа және не үшін ақша төлеп жатқандығы, сол ақшаның төленген уақыты (күні, айы, жылы) жазылып, кассир мен бас бухгалтердің қолдары қойылуы қажет. Кәсіпорындар мен ұйымдардың кассасыннан нақты ақша кассалық шығыс ету ордері немесе тиісті үлгілі түрде дайындалған басқа да ақша төлеу тізімдемелері, сондай-ақ кәсіпорындар мен ұйымдардың басшысы мен бас бухгалтерінің қолдары қойылған ақша алу үшін жазылған өтініштер, шоттар тағы да басқа құжаттар бойынша беріледі. Бұл құжаттарға кассалық ордердің деректемесі (реквизиті) көрсетілген мөртаңба (штамп) басылуы керек. Егер кассалық шығыс ету ордеріне қоса тіркелген қүжаттарда кәсіпорындар мен ұйымдардың басшысының "рұқсат етемін" деген жазуы және қолы қойылған болса, онда кассалық шығыс ету ордеріне оның қол қоюы аса қажет болып саналмайды. Кәсіпорындар мен ұйымдардың кассасынан адамдарға кассалық шығыс ету ордері бойынша ақша берген кезде касса қызметкері нақты ақшаметкер орналасқан уақытта, яғни үйым басшысы касса қызметкерін тағайындау туралы (жайлы) бүйрыққа қол қойғаннан кейін кәсіпорынмен касса қызметкері арасында материалдық жауапкершілікке келісімшарт жасалуы қажет. Кәсіпорындар мен үйымдар өздерінің есеп айырысу шо-тынан нақты ақшаны сол есеп айырысу шоты ашылған банк мекемесі берген чек кітапшасы арқылы ғана ала алады. Банк мекемесінен нақты ақша алу үшін кәсіп-орынның касса қызметкері чек кітапшасындағы парақты толтырады. Бүл чек парағын толтыру барысында чекке банк мекемесінен алынғалы отырған, яғни кәсіпорынның жүмсауға тиісті нақты ақшаларының сомасы және бүл соманың қандай мақсатқа жүмсалатындығы жазылып көрсетілуі тиіс. Толтырылған чекке көсіпорынның бас бух-галтері және басшысы қол қойып, осы үйымның мөр таңбасы басылады. Барлық толтыруға тиісті ақпараттар толтырылмағанша, чекке қол қоюға болмайды. Сонымен қатар чекке лауазымды адамдардың, яғни қол қоюға тиісті адамдардың қолы қойылмаса (екі адамның қолдары қойылмайынша), мер басуға рүқсат етілмейді. Кәсіп-орындар мен үйымдардың касса қызметкері банк меке-месінен нақты ақша аларда банк бақылаушысының қаты-суымен ақшаны санап алуы тиіс. Сонымен қатар банк мекемесінен алынған нақты ақша сол алынған күні кәсіпорындар мен үйымдардың кассасына кіріске алынуы керек. Ол үшін кассир кассалық кіріс ету ордерін тол-тырып, содан соң оны кассалық кітапқа жазады. Кәсіп-орынның кассасына қолма-қол нақты ақшаны кіріске алу, ягаи қабылдау үшін бас бухгалтердің немесе ол сенім білдірген адамның кассалық кіріс ету ордеріне қол қоюы керек және ақша телеген занды немесе жеке түлғаға осы толтырылған кассалық кіріс ету ордерінің квитанциясы беріледі. Осы нақты ақшаны кассаға қабылдау бары-сында толтырылатын кассалық кіріс ету ордеріне үйым-ның аты, ақша төлеуші занды немесе жеке түлғаның аты-жөні, қандай мақсатқа және не үшін ақша төлеп жатқандькы, сол ақшаның төленген уақыты (күні, айы,жылы) жазылып, кассир мен бас бухгалтердің қолдары қойылуы қажет. Кассалық кіріс ету ордері мына үлгілі түрде болады: Кәсілорындар мен үйымдардың кассасыннан нақты ақша кассалық шығыс ету ордері немесе тиісті үлгілі түрде дайындалған басқа да ақша төлеу тізімдемелері, сондай-ақ кәсіпорындар мен үйымдардың басшысы мен бас бух-галтерінің қолдары қойылған ақша алу үшін жазылған өтініштер, шоттар тағы да басқа қүжатгар бойынша беріледі. Бүл қүжаггарға кассалық ордердің деректемесі (реквизиті) көрсетілген мөртаңба (штамп) басылуы керек. Егер кассалық шығыс ету ордеріне қоса тіркелген қүжаттарда кәсіпорындар мен үйымдардың басшысының "рүқсат етемін" деген жазуы және қолы қойылған болса, онда кассалық шығыс ету ордеріне оның қол қоюы аса қажет болып саналмайды. Кәсіпорындар мен үйымдардың кассасынан адамдарға кассалық шығыс ету ордері бо-йынша ақша берген кезде касса қызметкері нақты ақша алушы адамның төл қүжатын немесе өзін куәландыратын басқа да қүжатгарын көрсетуді талап етуі керек. Сонымен қатар касса қызметкері осы көрсетілген қүжаттарда жа-зылған дерекгерді, яғни ақша алушы адамның аты-жөнін, қүжатының нөмірін және ол қүжатгы кім бергендігін, қай уақытта берілгендігін кассалық шығыс ету ордеріне жазуы тиіс. Кассадан нақты ақша алушы адамдар кассалық шы-ғыс ету ордеріне алып жатқан сомының теңгедегі белігін жазумен, ал тиынын сандармен көрсетеді. Кассалық кіріс ету ордері және оның квитанциясы, сондай-ақ кассалық шығыс ету ордері және оның орнына жүретін немесе оған қосымша тіркелетін қүжатгарды көсіпорындар мен үйым-дардың бухгалтерия қызметкерлері сиямен немесе шарикті қаламсаппен анық етіп толтырулары қажет. Бүл қү-жатгарды өзгертуге олардагы сандармен әрілтерді түзетуге, өшіруге ешқандай рүқсат етілмейді. Кассалық кіріс ету және кассалық шығыс ету ордерлерін немесе олардың орнына жүретін қүжаттарды кассаға берместен бүрын бухгалтерия қызметкерлері тіркеу журналына тіркеп жазады. Кәсіпорындар мен үйымдарда жүмысшылар мен қызметкерлерге жәрдемақы, сыйақы, еңбекақы төлеу үшін төлеу тізімдемелері қолданылады. Бүл тізімдемелер тіркеу журналына еңбекақы, жәрдемақы және сыйақыларды төлеп, үлестіріп болғаннан кейін ғана тіркеледі. Кассалық кіріс ету немесе кассалық шығыс ету ордерлері, сондай-ақ олардың орнына жүретін қүжатгар бойынша кассаға ақша қабылдауға және кассадан ақша төлеуге тек қана осы қүжатгар толтырылған күні ғана рүқсат етіледі. Кәсіпорындар мен үйымдардың кассасына нақты ақшаны қабылдау немесе кассадан ақша төлеу барысында (кассир)касса қызметкері кассалық кіріс ету және кассалық шығыс ету ордерлерінің дүрыс толтырылғандығын бүл қүжатгарда үйымның басшысы мен бас бухгалтерінің қоддарының болуын, және ордерлерд көрсетілген қосымша қүн түгелдігіне- тексеру жүргізуге, қадағалауға міндетті. Бұл операциялар орындалғаннан кейін қүжаттардың тиісті жеріне касса қызметкері өз қолын қоюы керек. Касса операцияларының есебі кассалық кітапқа тіркеліп отырылуы тиіс. Бүл кітапты касса қызметкері жүргізеді. Кассалық кітаптың бетгері (парақтары) немірленіп және оған жіп өткізіліп, кәсіпорын басшысы мен бас бухгалтері қолдары қойып, куәландыруы керек. Кәсіпорынның кассасына келіп түскен, кірістелген немесе кәсіпорынның кассасынан төленген, ягаи шығыс етілген ақшалардың кімнен келіпи түскендігін немесе кімге не үшін төленгендігін білу үшін ол операцияларға толтырылған қүжаттардың нөмірі және бухгалтерлік жазулар, сонымен қатар кіріске алынған,сондай-ақ шығыс етілген сомалар кассалық кітапқа жазылуы тиіс. Күн сайын кәсіпорынның касса қызметкері кассадағы нақты ақшалардың қалдығын жүмыс күнінің соңывда санап, және оның сомасын кассалық кітапқа жазады. Бүл кассалық кітаптағы деректерге өзгеріс енгізуге, ешіруге, түзетуге жол берілмейді және касса операциялары мен оңцағы жүргізілетін, толтырылатын қүжаттардың дүрыстығына үйымның бас бухгалтері бақылап жасап отыруы керек. Кәсіпорынның кассадағы шетелдік валюта түріндегі нақты ақшаларының есебі үшін өз алдына кассалық кітап ашылады. Сонымен қатар бүл жағдайда кассалық операциялар бойынша толтырылатын барлық қүжаттарда кіріске алынған яғни келіп түскен және шығыс етілген, кассадан төленген ақшалардың сомасы шетел валютасымен және сол күнгі бағам (курс) бойынша ұлттық валютаға (теңгеге) айналдырылып жазылады. Кәсіпорындар мен ұйымдар өздерінің ақшаларын сақтау үшін өздері қалаған банк мекемелерінен есеп айырысу шотын ашулары тиіс. Кез келген кәсіпорындар үшін әрбір банк мекемесінен бір ғана есеп айырысу шотын ашуына болады. Есеп айырысу шотын ашу үшін кәсіп-орындар мен үйымдар банк мекемесіне мынадай құжаттарды табыс етуі қажет: - банк мвкемесінің атына шот ашу туралы өтініш; - кәсіпорынның к,уру туралы (жайлы) шешімдердің көшірмесі; - кәсторынның басшысы, бас бухгалтері және олардың орынбасарларыныц қолтаңбалары қойылган, сондай-ақ кәсіпорынның мөр таңбасы басылган арнаулы үлгідегі карточка және басқа қужаттар; Кәсіпорынның басқа кәсіпорындар мен үйымдарға төлейтін төлемі әдетге қолма-қол ақшасыз есеп айырысу шотынан төленеді. Қандайда болмасын занды ұйымның басқа кәсіпорындар мен үйымдарға қарызы, олардан сатылып алын-ған тауарлардың, материалдық қүндылықтардың, тағы да басқалардың қүны және олардың көрсеткен қызметгеріне төленетін төлем шот иесінің келісімімен ғана төленеді. Есеп айырысу шотьшан қаржы кейбір жағдайларда шот иесінің келісімінсіз арбитраждың бүйрығы, соттың үкім қағазы, салық комитеті немесе қаржы полициясының бүйрығы тағы да басқа занда қаралған жағдайлар негізінде аударылуы мүмкін. Есеп айырысу шотындағы ақшадан, нақты ақшамен қаржы алу үшін шот иесіне қызмет көрсететін банк мекемесі чек кітапшасын береді. Үйым-дардың өкілі, әдетте кассир есеп айырысу шотынан кә-сіпорын кассасына нақты ақшаны осы чек кітапшасының тиісті түрде толтырылған чегі бойынша ала алады. Есеп айырысу шоты бойыншаоперациялар бірыңғайланған белгілі қүжаггар негоівде жТргізіледі Негізгі есеп айырысу қүжаттары болып: төлем псырмасы, есеп айырысу чегі, төлем талабы-тапсырмасы, инкассалық екім, салық және кеден органдарының ин-кассалық өкімі және тағы да басқа қүжатгар саналады. Есеп айырысу қүжатгарында оларға қол қоюға қүқығы бар екі лауазымды адамдардың (кәсіпорын басшысы мен бас бухгалтерінің) қолдары болуы керек. Онсыз қүжат орын-далуға қабылданбайды. Банк мекемесі өзі қызмет көр-сететін кәсіпорындар және үйымдармен, яғни есеп аиы-рысу шотының иесімен келісімге келе отырып, белпленген мерзімде оларға шотгың көшірмесін жіберш отырады. Осы көшірмемен бірге есеп айырысу шоты боиынша жүр-гізілетін операциялардың негізі болып саналатын есеп айырысу қүжаты да бірге бершеді. Көшірмеде кәсш-орындар мен үйымдардың шотындағы қаржының аидың басындағы және айдың соңындағы қалдығы және опе-рация бойынша есеп айырысу шотына келш түскен, яғни йрістелген және одан шығыс етілген, яғни жүмсалған қаржылар сомасы көрсетіледі. Кәсіпорындар мен үиьш-дардың бухгалтериясында банк мекемесі берген шотгың кешірмесінде жазылған сомалардың дүрыстығы және олардың көшірмемен бірге берілген қүжатгарға сәикестіп тексеріледі. Ұйымдардың есеп айырысу шотындағы ақша-ларының жүмсалу нөмірі 2-ші (екінші) журнал-ордерде, ал шотқа кіріс етілген ақшалардың сомасы осы журналдың тізімдемесінде есептеледі. жүктеу/скачать 264,98 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|