машинасы жұмыс істеп тұрған кезде, машинаның нәтижелі өрісіне әсер ететін, өзіндік магнит өрісін жасайтын зәкірдің орамасынан ток ағады.
Қозғалтқыштағы зәкір реакциясының ерекшеліктері 1.6-бөлімде белгіленген. Атап айтқанда, зәкір реакциясы қозғалтқыштың фи- зикалық бейтараптамасының генератордағыдай айналу бағытымен емес, айналу бағытына қарсы жылжуына әкеледі деген қорытын- дыға келдік.
Ток өзгергенде коммутацияланған бөлімде пайда болатын, өзін-өзі индукциялайтын құбылысымен байланысты машинадағы тұрақты ток коммутациясы 1.7 – бөлімде қарастырылған.
Коммутация жағдайын жақсарту жөніндегі шараларының бірі ретінде, қосымша полюстерді пайдалану туралы 1.8-бөлімде ай- тылған және негізгі полюстен кейінгі қозғалтқышта (генераторға қарсы полярлықта) бірдей полюстің қосымша полюсі (айналу бағы- ты бойынша) ілесу керек деген қорытынды жасалды.
Тұрақты ток қозғалтқыштары, ауқымды кеңістікте айналу жиілі- гін бірсарынды реттеу қажет болған жағдайда пайдалынады, мы- салы, электрлік көлік құралдарында, крандарда және әртүрлі өнер- кәсіптік қондырғыларда қолданылады.
ТұрақтытокқозғалтқышыныңПӘК. Электр қозғалтқыш электр энергиясын механикалық түрге айналдырады. Осы түрлен- діру үдерісінде қозғалтқыш білігіндегі P2 пайдалы механикалық қуа- ты P1 желісінен тұтынылатын қуатынан әрдайым аз болатындықтан, энергия шығыны пайда болады. Барлық қуат шығындарының сома- сын ∑Рдеп белгілейміз. Сонда біз келесі теңдеуді жаза аламыз:
P1= P2+ ∑Р (3.4)
Бұл теңдеудің генератор үшін жазылған теңдеуі (2.1) сияқты ны- саны бар, бірақ генератордың жағдайында P1 және P2 шамаларының мағынасы әртүрлі (іс жүзінде кері, 2.1 - бөлімін қараңыз).
Қозғалтқыштың желісінен тұтынылатын P1 қуаты, тұтынылатын токқа желінің кернеуін шығарумен анықталады: P1 = UI (генератор- дың жағдайында пайдалы электр қуаты ұқсас формуламен көрсетіл- ген, бұл жағдайда Uбелгісі генератор қысқыштарындағы кернеуді