«М әдени мұра» Мемлекеттік бағдарламасының кітап сериялары

өмірге  деген  саналы  көзқарас  мүлдем  жоқ;  олар  болашақ- 

тың  мәнін  терең  сезінбей,  өмірді  енжар,  немқүрайлы  етіп 

өткізуге  тырысады.

Ибсеннің  Гедда  Габлер  секілді,  мүндай  бойсүнушылық 

өмірден  әбден  жалыққан  сезімде  жасырынуы  мүмкін.  Оның 

күтінулері  өте  шектелген:  кейде  өмір  қызықты  болуымен 

қоса,  онда  аз  да  болса  қуаныш  пен  абыржу  да  орын  алуы 

қажет. Бірақ ол өмірден ешқандай жақсылық күтпейді. Гедда 

Габлер  сияқты,  оның  өмір  бағдарының  қүндылығы  сенімсіз 

немесе  мақсатқа  шығатын  терең  талпынысымен  жалғасуы 

мүмкін.  Мүндай  бойсүнушылық  өмірден  әбден  жалыққан 

сезімде  де  жасырылуы  мүмкін.  Осындай  терен  үмітсіз  сезім 

сыртқы  әлпеттерінде  өмірге  деген  қүштарлы  ризашы- 

лықтары  байқалатын  адамдарға  тән  болуы  мүмкін.  Олар 

қызықты  сүхбаттаушы  бола  келе,  тамақтан,  отырыстардан, 

жыныстық қатынастардан ләззат алуы мүмкін.  Олар жастық 

шақтарында  үлкен  үмітпен  шынайы  сезімдерді,  қызыгушы- 

лықтарды  көрсете  білген.  Бірақ  олар  әр  түрлі  себептердің 

салдарынан  үсақталып,  өз  атаққүмарлықтарын  жоғалтқан; 

олар жүмысқа деген  қызығушылықтарға немқүрайды  қарап, 

адамдармен қарым-қатынастары түрақсызданып, жеңіл түрде 

басталып  ж әне  сол  сияқты  жеңіл  аяқталған.  Қысқаша 

айтқанда,  олар  да  маңызды  түрдегі  өмір  сүру  күресін 

тоқтатып,  оның  орнына  өмір  шетіне  бет  бүрған.

Егер  невротикалық  қүштарлық  "табысты"  болса,  онда 

ш ектелудің  басқа  түрлері  өзін-өзі  талдаудың  алдында 

пайда  болады.  Мысалы,  оньщ  өмірі  нашар негізде  қүрылса 

да,  әкімш ілікке  тырысу  адамды  сонша  бір  дэреж еде 

қанағаттандырғандықтан,  ол  талдаудагы  ойды  күлкіге 

аударып,  күмәнділікпен  қарайды.  Осындай  тәуелділікке 

талпыныс — мысалы,  ерлі-зайыптылық,  тәуелді және үстем 

адам арасындағы неке қиюда іске 

асқаны

 байқаладьі немесе 

топқа  бағынушылықта  да  орын  алады.  Осылайша,  өз- 

өзімен  бодган  адам  нәтижелі  түрде  бостандықтың  жақ- 

сылығын  ерекше  сезінеді.

Н евротикалық  қүштарлықтын  мүндай  сәтті  мақүл- 

даулары   сыртқы  ж әне  ішкі  жағдайлардын  үйлесуінде 

пайда  болады.  Біріншіден,  "сәтті"  невротикалық  қүштар- 

лык,  басқа  қажеттіліктермен  аса  қатты  дау-дамайга  түс- 

пегені  қаж ет.  Шын  мәнінде,  адам  қандай  да  болмасын 

басқаларды  жоятын  бір  ғана  ынталықты  бойына  сіңдір- 

мейді;  ешбір  адамды  жақсы  іс-әрекетті  орындайтын,  бір 

бағытта  жылжитын  машинамен  салыстыру  дүрыс  емес. 

Бірақ  мүндай  бір  жақты  қарастыруға  өте  жақын  келуге 

болады.  Сонымен  бірге  дамудын  осындай  жақтарына 

сыртқы  жағдайлар  да  сәйкестенуі  қажет.  Біздің  қоғамы-

389

мызда  қ ар ж ы ға  тә у ел с із  адаімның  өз  "мүражайында" 

қамалып  қалуы  оңай;  бірақ  қаражаты  жеткіліксіз  адам  да 

өзінің  қажеттіліктерін  минимумге  жеткізсе,  онда  әлемнен 

бөлектеніп қалуы мүмкін. Бір адам билікке немесе абыройға 

жету  мүмкіндігі  бар  ортада  дамыса,  ал  басқа  біреу  жоқтан 

бастаса  да  —  сыртқы  жагдайларды  пайдаланып,  ең  ақыры 

ол  да  сондай  мақсатқа  жетеді.

Невротикалық  қүштарлықтың  "сәттілігі"  қалай  мақүл- 

данбасын,  оньщ нәтижесі талдаудағы даму жолына аздаған 

болса да күрделі кедергілер келтіреді. Себебі бірінші  "сәтті" 

қүштарлык,  қүнды  болғандықтан,  оған  күдіктену  қиынға 

түседі,  екіншіден,  талдаудың  мақсаты  —  үйлесімді  даму 

және басқалармен қарым-қатынасты жақсы қүру — мүндай 

адамдар  үшін  тартымсыз,  өйткені  осымен  үндесетін  күш- 

тер  өте  әлсізденген.

Аналитикалық  ж үмыстарға  байланысты  үшінші  шек- 

телу  —  өзіне  немесе  басқа  адамдарга  бағытталған  дест- 

руктивтік  қүштарлықтың  басым  болуынан  пайда  болады. 

Турасын  айтқанда,  мүндай  қүштарлықтар  өзін-өзі  өлтіруге 

дейін  талпындыратын  деструктивтік  түрінде  кездеспеуі  де 

мүмкін.  Олар  дүш пандық,  ж еккөруш ілік,  ж алпы   теріс 

нүсқаулар  ф ормаларында  жиі  кездеседі.  Мүндай  қира- 

тушы талпыныстар кез келген невроздың  өте  ауыр түрінде 

көрініс  береді.  К ебінесе  олар  невроти калы қ  дамудын 

негізінде  жатады  ж әне  олар  сыртқы  әлемдермен  қайшы- 

ласқан  кездерінде  ригидтік  дараш ылдық  талаптары  мен 

алданыштарын  (иллюзия)  күшейтеді.  Ә рбір  невроздын 

ауы р  түрі  адам  толы қ  б асқаларм ен   бірге  мәнді  және 

белсенді  өмір  сүруге  бегет  жасайтын  күшке  үқсас.  Бүл 

сәттердегі  өмірге  деген  терең  екпе  адамның  керексіздігін 

байқатады,  сол  кезде  Ницше  баяндаған 

Lebensneid

 сезімі 

пайда  болады.  Өзіне  ж әне  басқаларға  қатысты  дүшпан- 

дыльіқ  пен  жеккөрушілік  сонша  күшті  болгандықтан,  өз 

өмірін  қию  кек  алудағы  жағымды  әдіс  болып  көрінеді. 

Өмірдің  барлық  үсынысына  "жоқ"  деп  айту  —  ол  өзін-өзі 

бекітудің  жалғыз  әдісі  болып  қалады.  Ж оғарыда  талқыға 

тускен  көнушілік  фактор  Ибсеннің  Гедда  Габлері  арқылы 

өзіне  ж әне  басқаларға  да  қатысты  деструктивті  үрдістін 

болғанын  нақты  мысал  ретінде  көрсетеді.

Мүндай  қүрылымды  бүзылымдардың  өз-өзін  дамытуға 

өгет  жасауы  оның  қарқындылығына  байланысты.  Мыса- 

лы,  егер адам өмірде керекті нәрселерді жасаудың орнына, 

оасқа  адамдардан  өзінің  ж оғары   болуы   маңызды  деп 

есептесе,  ол  талдаудан  көп  пайда  таба  алмайды.

іөртінші  шектелу  —  бүл  көп  таралған  ж әне  анықтау 

үшін күрделі болып табылады.  Өйткені мүнда қиын түрдегі

390

түсініксіз 

“Мен"

  енгізілген.  Менің  айтайын  дегенімді 

Уильям  Джемс  былай  көрсете  білген:  "шынайы 

Мен"

  үғы- 

мы,  әлеуметтік  және  материалдық 

“Мен-ге"

  қарама-қарсы 

қойылған.  Қарапайым  сөзбен  айтсақ,  бүл 

“Мен"

  нені 

шынайы  сеземін, 

“Men"

 нені шынайы қалаймын,  неге 

“Мен" 

шын  мәнінде  сенемін  және  нені 

"Мен"

  шын  мәнінде  шыға- 

рамын дегенге жатады. Яғни осы өмірдің негізгі психикалық 

орталығы  немесе  сондай  болганы  жөн.  Аналитикалық 

жүмыстың  назары  дәл  осы  психикалық  орталыққа  ауда- 

рылған.  Әрбір  невроз  кезінде  оның  мүмкіндіктері  мен 

әрекеттері  шектеледі,  өйткені  шынайы  өзін-өзі  қадірлеу, 

табиғи  беделі,  ынтасы,  өзінің  өміріне  жауапкершілік 

алудағы  қабілеттілігі  және  т.б.  факторлар 

"Мен"

  дамуына 

жауап  беруде  әрдайым  бүзылымда  болады.

Кэп  жагдайдарда 

"Мен-

ді"  дамыту  және  қайта  қалпына 

келтіру  үшін  ж еткілікті  мүмкіндіктер  бар,  бірақ  бүл 

мүмкіндіктерді  басынан  бағалау  қиын.  Егер  шынайы 

"Мен" 

біршама  бүзылса,  онда  адам  өзінің  ауырлық  орталығынан 

және  басқа  күштерді  іштей  немесе  сырттай  басқаруынан 

айрылады.  Ол  мүлдем  автоматқа  айналып,  айналасына 

ерекше  бейімделе  бастайды.  Өзінің  өмір  сүруіне  бір  ғана 

сылтау  айтуы  мүмкін,  яғни  басқаларға  көмектесуі  оны 

әлеуметті  пайдалы қылады,  алайда ауырлық  орталығының 

болмауы  оның  тиімділігіне бөгет жасайды.  Ол іштей  сезіну 

бағыттылығын  жоғалтқанын  және  ағынмен  мақсатсыз 

ж ү зген ін   нем есе  өзінің  невротикалы қ  бейімділігінің 

соңынан  толықтай  еріп  кету  мүмкіндігін,  невротикалық 

бейімділіктердің  "тым  нәтижелі"  болғандығын  біз  талқыға 

салғанда  сөз  еткенбіз.  Оның  сезімдері,  ойлары  және 

әрекеттері  өзі  қүраған  бейнемен толық анықталуы мүмкін: 

ол  шындығында  басқаларға  жаны  ашып  ниет  білдірмейді, 

оның  тек  идеалды  бейнесінің  жан  ашуы  болып  табылады; 

оның  бейнесінің  талап  ететін  белгілі  "достары  немесе 

қызығушылықтары  болады.

Соңғы шектелу — бүл өте қатты дамыған екінші түрдеп 

қайталам алы   қорганыш   болып  табылады.  Егер  бүкіл 

невроз  бәрі  дүрыс  деген  ригидті  сенімділікпен  сақталса, 

онда  барлығы  жақсы  көрінуді  немесе  өзгертуді  талап 

етпейді,  мүндай  жағдайда  бір  нәрсені  өзгертетін  оятушы 

мотивтің  пайда  болуы  сүрақ  тудырады.

Өз  невротикалы қ  жағдайынан  ажырауға  тырысқан 

әрбір  адам  осы  факторлардың  бірі  өз  бойында  әрекет 

жасайтынын  біледі;  ал  аналитикалық  терапиямен  таныс 

емес  адамдарда  атадған  шектелулер  қорқынышты  эсер 

тудырады.  Бірақ  осы  факторлардың  біреуі  де  а б с о л ю т  

түрдегі  кедергі  болмайды.  Біздін заманда үшақсыз соғысты

391

женуге  болмайды  деп  үзілді-кесілді  пайілмдауға  болады. 

Бірақ  адамдарға  бағытталган  диф ф узды қ  ызалық  сезімі 

өзін  талдауға  кедергі  болады  деп  тиянақты   пайымдау 

мағынасыздау  болар  еді.  Көптеген  жагдайда  оның  конст- 

руктивті  өзін  талдаудагы  мүмкіндіктері  "Мен  жасай  ала­

мын"  және  "Мен  жасай  алмаймын"  немесе  "Маган  қажет" 

және "Маған қажеті ж оқ” деген үғымдардын салыстырмалы 

күштеріне  тәуелді.  Ал  ол  өз  дамуын  қауіптілікке  әкелетін 

бағдарлардың  тереңдігіне  тәуелді.  Агынмен  жүзіп,  өмір 

маңыздылығын  көрмейтін,  бірақ  бүлыңғыр  бір  нәрсеге 

талпынатын,  Гедда  Габлер  сияқты,  өмірден  үміт  үзген 

адамдар  арасында  үлкен  айы рмаш ы лы қ  бар  —  арсыз- 

дықпен  әр  идеалды  екіж үзділікке  алып  келетіндер  мен 

сырттан  арсыздықты  байқататын,  бірақ  нақты 

идеалға 

сәйкестенетін  адамдарға  қүрмет  пен  сый-сияпат  көрсете- 

тіндермен  бірдей.

Шындығында,  егер  өзін  дамы туда  талдау  жасайтын 

жолда  жеңе  алмайтын  кедергілер  кездессе,  оған  бір  ғана 

фактор  емес,  олардың  бірнешеуінің  бірігуі  кінәлі.  Мысалы, 

егер  ол  масайраған  немесе  жаппай  деструктивтік  (жагым- 

сыз)  үрдіспен  сәйкестенсе,  терең  торығу  айқын  кедергі 

болады;  егер  оны  негіздейтін  тәуелділік  үрдісі  бекімесе, 

өзіңдегі  жатырқауды  толық  жеңе  алмайсың.  Басқаша  айт- 

саң,  нақты  ш ектеулер  күрделі  ж әне  ауыр  невроздарда 

болганымен  де,  конструктивті  күштерді  тауып,  соларды 

пайдаланса  гана  олар  бар  екендігін  байқатады.

Ж оғарыда  баяндалғандай,  егер  психикалық  күштерді 

ж әне  іс-әрекетті  тежейтін  әр  түрлі  әдістердің  багытын 

жоққа  шығаратын  талдаудагы  күш-қуат  пайдаланылмаса, 

онда  өзін-өзі  тану  мақсатты  орындалмайды.  Ең  алдымен, 

ол  адамды  ж артылай  шындыққа  багыттап,  барлық  тал- 

дауды  бүрмалап  жіберуі мүмкін.  Мүндай  эр  талдау  басын- 

да  кездесетін  бір  ж ақты   акценттеу  мен  "соқыр  дақтар" 

жайлап  азаюдың  орнына,  бүкіл  жүмыс  бойында  қалып 

қояды.  Осы  аумақтан  тыс  жатқан  факторлар  нақты  түрде 

есептелуі  мүмкін.  Бірақ  "Мен"  аймагының  бірде-бірі  басқа- 

лардан  бөлектенбейтіндіктен,  оларды  бардық  қүрылым- 

дармен  салыстырмай  түсінуге  болмайды,  сондықтан  айқын 

көрінген  факторлардың  өзі  жеңіл  түрдегі  инсайт  деңгейін- 

де  қалып  қояды.

Руссоның  "Тәубеге  келу"  ("Исповедь")  талдауга  болар- 

оолмас  үқсас  болганымен,  осының  мысалы  ретінде  бола 

алады.  Осы  жерде  біздің  алдьшызда  өзін  айқын  көрсеткісі 

келген  адам  небір  дәрежеде  оны  жасайды  да.  Бірақ  кітап 

,,0HbI  мақтаншақтық  пен  сүюге  қабілетсіздікке  қатысты 

соқыр  дақтар  онда  сақталады.  Оның  ішіндегі  ерекше

392

белгілі  екеуіне  тоқталайық  —  соншалықты  айқын  болған- 

дықтан  олар  бүгінгі  күні  гротеск  болып  көрінеді.  Руссо 

басқалардан  нені  күтуге  және  басқалардан  нені  алуға 

болады  дегенде  —  адал,  бірақ  пайда  болған  тәуелділікті 

ол  "махаббат"  деп  түсіндіреді.  Ол  өз  осалдығын  үғынады, 

бірақ  оны  өзінің  “жүрек  сезгіштігі"  деп  есептейді.  Дүш- 

пандығы  бар  екендігін  түсінсе  де,  ол  әрдайым  ақталады. 

Өз  сәтсіздігін  көріп  түрса  да,  жауапкершілікті  басқаларға 

аудара  салады.

Бірақ  оның  шын  мәніндегі  сексуалды  мәселелердегі 

ашықтыгы  басқа  проблемаларды  елемеуіне  көмектеседі. 

Бүған  қатысты Руссоның  аталмыш  еңбегін  аз  да  болса  үлгі 

ретінде  еске  алып,  атауга  болады.  Сексуалдьщ  —  біздің 

күрделі  өміріміздің  маңызды  сферасы,  оған  барлық  қалған 

нәрселерге сияқты,  сөзсіз,  шындық көзбен қарауымыз тиіс. 

Бірақ  Фрейдтің  бір  жақты  жасаган  сексуалды  факторлар 

екпіні  басқадай  болып  адамдарды  еліктіруіне  жол  беруі 

мүмкін.  Мүндай  жағдайлар  Руссода да  кездеседі.  Сексуал­

ды мәселелерді қарастыруда шындық болганы дүрыс,  бірак, 

тек  мүнда  ғана  ақиқаттың  болуы  жеткіліксіз.

Бір  ж ақты   акцент  жасаудың  басқа  нүсқасы  қазіргі 

проблеманы  баланың  кейбір  статикалық  түрғыдан  қайта- 

ланатын  күйзелісін  орнықты  үрдіс  ретінде  қарастыру 

болып  табылады.  Егер  адам  өзін  үғынғысы  келсе,  ол  өзінің 

дамуына  жәрдемдескен  күштерді  түсінгені  және  Фрейдтің 

негізгі  ашылымы  бойынша,  біздің  ерте  кездегі  күйзеліс- 

терім іздің  тү л ға  ретінде  қалыптасуымызға  тигізетін 

әсерлерді  түсінгені  жөн.  Бірақ  біздің қазіргі қүрылымымыз 

ерте  ж астағы   уайы мдарды ң  барлық  қосындысының 

әсерінен  қүралган.  Қазіргі  ерекшеліктерді  осы  түлға 

күштерінің  жалпы  бір-бірімен  шиеленісуі  арқылы  байқа- 

лады  деп  түсінуге  болады.  Мысалы,  Клэрдің  өз  шешесімен 

жасалатын  қарым-қатынас  ерекшеліктерінің  дамуындағы 

кейбір  жағдайының  оның  еркектерге  тәуелді  болуына 

байланысы  бар.  Егер  де  Клэр  ескі  мен  жаңа  мінез-қүлық 

схемасының  үқсастығын  гана  көрсе,  онда  ол  осы  схеманы 

сақтап  қалатын негізгі қозғалыс күштерін біле алмай қалар 

еді.  Оның  бүрын  анасын  қалай  бағындырса,  Питерді  де 

өзіне  солай  багындырғанын;  балалық  шақта  анасымен 

қалай  масаттанса —  дәл  солай  Питерді  қүдайындай  санаи- 

тынын;  анасынан  қандай  көмек  тосса  —  сондай  қорганыс 

пен  жәрдемді  одан  тосатынын;  анасы  жагынан  кезінде 

дискриминация  болғанына  өкпелегенін  Питердің  оны 

шеттеткен  өкпесінен  түсінуіне  болатын.  Осы  баиланыс- 

тарды  түсініп,  Питердың  компульсивті  паттернді  көрудщ 

арқасы нда,  ол  өзінің  өзекті  проблемасына  бірқатар

393

ақындаи  алды.  Шындығында,  Питерге  жабысуы  анасы- 

ң  оеинесін  елестетуден  емес,  ондагы  себеп  —  ол  өзінің 

°   ісқақтық  қарапайымдылыгы,  сонымен  қоса  менмендігі 

н  атаққүмарлыгының  ығыстырылганы,  оның  өзіне деген 

қүрметтен  ж әне  үқсастық  сезі.мнен  айрылып  қала  жазда- 

осылан  барып  ондағы  мазасызлануы,  шырмалуы, 

"«СЫЗДЫҒЫ  Мен  ш еттелУІ  орын  алады.  Осылардың 

avmh

 

аиы’  оның  03  түтастығынан  және  қайта  қүры- 

r.uu,  к,ҮтқаРУда  аллыи  ала  сәтсіздікке  кездесетінін  сезінуі 

T v r r i  

Г

  ӘР1  қоРК'Ь1НЬІШ  пен  тиымдар  шырмауына  батыра 

кі» 

6К  0СЫ  динамиканы  түсінгенде  ғана  ол  бақытсыз 

алалық  шағының  салдарынан  қүтыла  алды.

рілліі^ы  !Р  жак,ты  акцент  нүсқасы  "жаман"  немесе  сондай 

ж аҚтаРЛЫ  айту  үрдісі.  Мүндай  жағдайда 

Rin  wn  У  ж ән ®  ж азалау  түсініктің  орнын  басуы  мүмкін. 

гг>нг.тллс^ШаН' 

өзін' өзі  Аүшпандай  кінәлауы 

болса, 

ялч/тд 

Р  ғана  м ақүлдау  ризашылығы  кешірім

^ п Г ™ Л1КТ1 .б° лалы  Деген  оньщ  қүпия  сенімі. 

жпнпт.,»0! мұндаи  'соқыр дақтар” мен бір жақты екпіндікті, 

аталған  шектеулер  болсын-болмасын,  әр  қилы 

лрнгрндо  УДЙҒЫ талпьшьістарда байқауға болады.  Бір шама 

tv h h a s it!0^

  психоанализг’е  қатысты  қате көзқарастардан 

толнк 

1  МҮМКШ-  Егер  адам  психикалы қ  процестерді 

Біпдк^  п і ^ 

алса'  олаРАьі  осы  сәттерде  түзетуге  болады. 

dp tih aa 

ҮД  жеРде  иегізгі  проблемадан  шектелетін  әдіс 

жағляйл^ 

даньілатьшын  мен  айта  кетер  едім.  Мүндай 

діоелі  Пгкт  ^ Р 

аЛҒа

 ЖЬІЛЖУдағы  қозғалысқа  қарсылық біл- 

және мен г т я ^ ЫЛЫҚТар  жеткілікті  түрде  күшті  болса  — 

дың 

н ә т и ж р л  

Н шектелУге  сәйкес келсе,  олар талдау- 

Ж о ғ Г ш   аяқталуына  кедергі  жасайды.

жасалған  тя^гті-СӨЗ 

л ған   т о қ т а у   күш тері  алдын  ала 

бүзып  жібрг^і  ™ЬІСТаРдан  бас  тартқызып,  өзін  талдауды 

бір  мезгілге 

ҮМКШ' 

енің  мұндағы  айтайын  дегенім: 

генімен  де  біпдНП  талдаУ  ж ҮРгізу  пайдалы  бодып  көрін-

факторлармен  ^ ү р е т е і с Г к е л м ^ ^ ^   КеДерГІ  жаСдЙТЫгН

майды  Ол 

• 

келмесе,  талдау  алға  жылжы-

факторларды  женген?мраСЫЗЛаНу  ш ақы ратын  көптеген 

Қарсылықтар  опын  аТЛ 

АӨ  ЖӘНе  онда  әлі  де  біРталаи 

ж асау  керек  PL r   лғаньмен  Де,  ендігі  өз-өзімен  әрекет

орьшіал^ы  РГеп 

НШ  СеЗІНГенде  ғана  б¥д  ™ даЙ 

алды нда  ерекш р  fifnM  0MLpi  кедеРГ1С1з  өтсе  ж әне  оның 

босаңсуға  үм ты л™   L Пробл®м ал аР  қ о й ы л м аса,  ояың 

жағдайда  қайгыг-^г-т  5 еКШе  байқалады.  Сөзсіз,  мүндай 

ниеттенбейміз  К

ічлі

3 

лсьш'  өз-өзімізді толықтай таяуға 

лыратын^ конструк?™  

бен  өсуімізге  талпын-

РУ  ивті  қанағаттанбаушылықты  қанша-

'ІС кЛ

лықты  жоғары  бағалауымыз —  бүл  біздің  жеке  басымыз- 

дың 

философиялық мәселесі.

 Бірак, біздің қүндылық жүйе- 

леріміз  қандай  ж әне  соған  сәйкес  әрекет  жасау  керектігін 

білгеніміз  немесе  білуге  ниеттенгеніміз  жөн.  Егер  де 

өзімізді  даму  идеалдарының  өкілдеріміз  деп  санасақ,  ал  іс 

жүзінде  осы  идеалға  сәйкестенеміз  деп  күшімізді  азайтсақ 

немесе  мүлдем  оньщ  өшуіне  жол  ашсақ,  біз  шындықтың 

көптеген  жақтарын  өзімізден  жасырған  болар  едік.

Бірақ  адам  талдау  әрекетін  бүған  байланыссыз  басда 

себеппен  де  тоқтатуы  мүмкін:  өз  проблемасын  үғынуына 

од  ж ан-ж ақты   жетіп,  бірақ  еш  нәрсе  өзгермесе  және 

сезіндіретін  нәтиже  болмаса  —  ол  түңіледі.  Шын  мәнінде, 

жоғарыда сөз болған оның абыржуының өзі-ақ өңдеу керек 

ететіндей  проблемалар  тудырды.  Егер  ол  невротикалық 

қиындықтардан, 

мысалы,  жоғарыда  баяндалған  сенімсіз 

қүлшылықтан  шықса  да,  адам  оны  жападан-жалғыз  жеңе 

алмайды.  Бірақ бүл осы уақытқа дейін жасалған әрекеттер 

пайдасыз  болды  дегеннің  белгісі  емес.  Ол  мүмкіндіктерінің 

шектелуіне  қарамастан,  жағымсыз  көрініс  беретін  невро- 

тикалық  проблемаларды  біртіндеп  жоюға  тырысады.

Адамға тән шектеулердің езін-өзі талдауды уақытынан 

бүрын  аяңтауына  жәрдемдесетін  басқа  да  әдістері  бар: 

адам  бүкіл  өмірін  өзінде  сақталған  неврозға  бейімдеп, 

жалған 

шешімге  алып  келуі  мүмкін.  Адам  билікке  деген 

талпыныстың амалын табуы және байқамай бағынушылық 

өмір  сүруге  тап  болуы  ыңтимал.  Өзіндік  тәуелділікті 

қажетсінуде 

ол  неке  қиюды  пайдаланады.  Адамдармен 

кездесетін 

қатынастардағы  кейбір  қиындықтар  оньщ  өте 

көп  қуат-күш ін  алатындығын,  сонымен  қоса  байсалды 

өмір

  сүруіне  немесе  ондағы  бар  невротикалық  қабілет- 

терді 

сақтап 

қ алуы н   саналы  түрде  меңгерудін  және 

түсінудің  жалғыз  бір  әдісі — ол  басқалардан  осынын  оар- 

лығынан 

жалтару  керек  деген  небір  үғымға  келуі,  сонан 

соң  ол  адам дарға  ж әне  материалдық  заттарға  деген 

қажеттідігін 

барынша  шектеуі  мүмкін.  Әрине,  мүндаи 

тешім 

идеалды  емес,  бірақ  бүрынғыдан гөрі  онын  психо- 

логиялы қ  тепе-теңдігі  жеткілікті  денгейге  көтеріледі. 

Ерекше  қиын  түрдегі  небір  бүзылымдар 

осы

  секалді 

жалған 

шешімдерге  қол  жетудің  шегі  болады.

Н егізінде,  осы  конструктивті  жүмыстың  шектелуі 

маманданған 

талдауда  да,  өзін  талдағанда  да  орын  аладь. 

Ж оғарыда  айтылғандай,  егер  қарсылық  күші  жеткіл кт 

мол  болса,  талдау  керек  деген  ой  қабылданоаиды.  Jin 

егер  ол  ж о қ қ а   шығарылмағанда  да,  адам  іс-әреке 

Қабілеті  болмағандықтан,  психоаналитиктен  көмек  сүр 

гандарға, 

сараптаушы  өзінің  сиқырымен  толықтаи  ө

үшті  оятатын  сиқыршылық  қабілетті  көрсете  алмайды.

ірақ  талдаудагы  осы  шоктеулердің  маңызды  екенді-

шде  күмән  жоқ.  Көп  жагдайларда  сараптаушы  пробле-

маларды  аиқын  шешуге  болатынын  пациентке  көрсете

отырьш,  ондағы  конструктивті  күштерді  босату  мүмкінді-

ше  ие.  Оған  қарағанда,  пациент  өз  бетімен  жүмыс  орын-

дау  кезінде  көрінбейтін  ж әне  мықты  шырмауға  түскенін

сезсе,  онымен  күресуге  рухы  ж етпес  еді.  Осыдан  басқа

күштер  мөлшермен  берілген  түрақты   шамада  болмаған-

іқтан,  пациенттің  емделуінде  әр  қилы  психикалық  күш-

гт ^лің  арақатынасында  өзгеріске  түсіп  отыруы  мүмкін.

„ л л7 ы 

ен_ге  ж әне  басқа  адамдарға  жақындататын  әр

лрг

  М г!  оның  решмсізлігін  ж әне  шектелуін  азайтып,  өмірге

елсенлі  Қызығушылықты  үлғайтумен  бірге,  ондағы

біплД  ЛаМуЫНа  леген  Қызығуын  өсіреді.  Сараптаушымен

Ш  1стелген  жүмыс  мезгілінен  кейін,  егер  әрекетті  өз

пппГ

,Л

Т   ж алғасІ ЬІРУ  керектігі  туса,  ауыр  невротикалық

лРттіяііГаЛарЫ 

Р  пациеиттеР  кейбір  жағдайларда  қабі- 

леттіліктерін  көрсете  алады.

*пг,гЛ^.ПЫ

  КӘС1^И. талдаумен  салыстыру  оның  дүрыстығын 

к  Р  пі.^ '  кҮРделі  ж әне  диффузды  бүзылымдар  мәселесі 

биллет  ^ Н  кезд®Рде  кейбір  ескертпелердің  әрқашан  есте 

илрІллм 

Т'  Озін  тал д ау   ж ә н е   оның  кемшіліктерін 

глия л « „ / НаЛГГИКалық емлеумен салыстыру  аса дүрыс деп 

өте  кятрпЫ’ 

«  емделуі  төмен  дәрежеде  болған,  біраң 

біпнргтго  РЛІ  пР ° бле^іа л а РДы  кейін  өздігімен  орындаған 

к в м е г ін г і^ МЛарЛЫ  лемін-  Екі  әдісті  бағалауда  маманнын 

азайтпдй 

2Р?шлалатьш  істі  мөлшерінен  асырмай  және 

Б^л  S ,  ? аИЛаП  қаРастыРУ  қаж ет  екенін  үқтым. 

me  жағ л дй 

көтер!лген’  өзін-өзі  талдау  қандай  өзге-

рып  отыр 

болады  деген  мәселеге  бізді  кері  қайта-

ала^Тмд 

^аРЬІСЬІНАа  ерекше  атап  көрсеткенім,  егер 

жағымды бол 

6М  алса  ж әне  сол  сәттегі  жағдайлар

ді өз бетінпгр w  ' 

сеі,іліділікпен маңызды нәтижеге жету-

жүктеу/скачать 17,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: