Мансұр хамит (фото) Елбасы әдеттегідей Тәуелсіздік

ЛЕБІЗДЕР

Қазақстан атын халықаралық аренада асқақтатып 

жүрген командалар

Қазақ жері – талай доданың куәсі

1991-1997 жылдар аралығы Тәуел сіз-

ді гіміздің алғашқы сындарлы кезеңі бол-

ғандықтан, отандық кинематографияға 

оңай соққан жоқ. Себебі ол – біздің әлі 

толы ғымен посткеңестік жасқаншақтықты 

жеңіп, отарлықтың езгісін санадан қуып 

шығып үлгермеген кезіміз. Сондықтан бұл 

кезде кинематографияның ең бірінші мақ-

саты кеңес үкіметінің орнауы туралы соған 

дейінгі қолдан құрастырылған тарих емес, 

Тәуелсіздік көзімен шынайы қазақ тари хы-

ның картинасын жасау болды. Осы ретте 

қаншама жыл айтуға тыйым салынған 

ақтаңдақтарды, ұжымдастыру кезеңінің 

сұмдықтарын, репрессия, Ұлы Отан 

соғысы келеңсіздіктерін көркем фильм 

арқылы халыққа жаңаша көрсету мүм кі н-

ді гі туды. Режиссер Дамир Манабайдың 

«Сұр жекей» фильмі, Сәкен Нарымбетовтің 

«Көзім 

нің қарасы» (1994) секілді т.б. 

Азия аумағындағы халықтардың кеңестік 

кезеңде бастан өткерген жан түршігерлік 

жағдайын алғашқы болып көрер 

мен 

ге 

МЕРЕЙ

ОЙТОЛҒАМ

«Абайдың жастық шағы», «Қозы Көрпеш 

– Баян сұлу», «Жамбылдың жастық шағы» 

секілді фильмдер дүниеге келіп, біздің 

ұлттық фольклорымызды жаңғыртып, сол 

арқылы біздің қазақы рухы 

мызды дүр 

сілкінтті дей аламыз. Біз жаңа Абаймен, 

жаңа Жамбыл, жаңа Мағ 

жан 

қауыштық. Бұл «ендігіде қазақ – азат ел» 

деген рухтың дәнін себу болды. 

«КӨШПЕНДІЛЕР» ЖӘНЕ ОДАН КЕЙІН

Айта кету керек, бұл кезде отандық 

киногерлеріміздің арасында ұлтшылдық 

пен космополитизм идеяларының қақты-

ғысы туды. Қайда бағыт алғанымыз, қан-

дай мемлекет құрғанымыз жөн деген 

мәсе ленің тартысқа түсуі енді ғана жаңаша 

өмірге бет алған елде болатын заңды 

құбы лыс секілді. Бір жақ тәуелсіз ел болу 

үшін  ауыр да болса, кейбір келеңсіздіктерді 

көрсету керек десе, екінші жағы одан да 

еліміздің еңсесін көтеру үшін жарқын 

болашаққа үндейтін позитивті фильмдер 

түсірейік дегенді айтты. Солайша, ел 

еңсесін көтеруде жарқын құндылықтарды 

көрсету кезеңі 1998 жылдардан бастау 

алды. Неліктен 1998 жылы еліміз тари хы-

ның жаңа кезеңі басталғанын сараптап, 

қорытынды жасау экономистер мен әлеу-

меттанушылардың еншісінде шығар, 

алайда кинода бұл үрдіс тек біздің елімізде 

ғана емес, күллі Орта Азияда қатар жүрген 

болатын. Алғаш «Көшпенділер» картинасы 

түсірілгелі жатқанын естігенде күллі елдің 

Жазғы және қысқы Олимпиада ойын-

да рында жүлденің бар түрін олжаладық. 

Қысқы және жазғы спорт түрлерінен өтетін 

әлем чемпионаттарында да медаль атау-

лының барлық түріне қол жетті. Ал қысқы 

және жазғы Азия ойындары мен Азия 

чемпионаттарында жүлденің үш түрін де 

«күреп» алып жүрміз.

Дүниежүзілік рекордтар жаңартып, 

есімдері Гиннесстің рекордтар кітабына да 

енгізіліп жатқан спортшыларымыз бар шы-

лық. Қысқаша айтқанда, 21 жылдағы 

жетіс тігіміз мақтан тұтып айтуға тұрар лық-

тай. Әрі оның бәрін газеттің жарты бетіне 

тізіп шығу мүмкін емес. 

Осы 21 жылғы ерен жетістігіміздің ең 

биік сатысы Лондон Олимпиадасы болды. 

Биыл Ұлыбританияда өткен ХХХ жазғы 

Олимпиада ойындарында қазақтың 

мерейі тасып, абыройы асқақтады. Төрт 

жылда бір өтетін дүбірлі доданың алғашқы 

күнінен қазақтың Көк байрағы тұманды 

Альбион төрінде көкке көтеріліп, Әнұраны 

құйқылжыды. 

Жалпы, Англияда өткен Олимпиада 

ойындарында Қазақстан спортшылары 7 

алтын, 1 күміс, 5 қола медаль олжалап, 

жалпы командалық есепте 12-орынға ие 

болды. Бұрын-соңды Қазақ елі мұндай 

биікке көтеріліп көрмеген еді. Бұған дейін 

төрт рет жазғы Олимпиада ойындарына 

қатысып, үшінші ондықта тербеліп жүре-

тін 

ойын 

есеп тегі) ең жоғарғы көрсеткішіміз 22-

орын болатын (Сидней – 2000).

Қысқы Олимпиада ойындарындағы 

көрсеткіштерімізге тоқталар болсақ, 1994 

жылы Лиллехаммерде бір алтын, екі күміс 

еншілеп, жалпы командалық есепте 

12-орынға ие болғанбыз. Сол үш жүлдені 

де даңқты шаңғышымыз Владимир Смир-

нов иеленіп, өңірінде жарқыратқан. Одан 

кейінгі қысқы Олимпиада ойындарында 

бір-екі жүлде алып, үшінші ондыққа ілік-

ке німізге мәз болсақ (екі мәрте), қалған екі 

Ақ Олимпиадада ауызды қу шөппен сүртіп, 

жүлдесіз қайтқанбыз.

Әрине, біз Лиллехаммердегі ерен 

жетіс тігімізді ұмытқан жоқпыз. Ұмыт пай-

мыз да. Әйтсе де осы жолғы, яғни Лондон-

дағы жетістігіміздің әсері ерекше болды. 

Өйткені Лиллехаммердегі жетістігімізді 

көпшілік тума талант Владимир Смир нов-

тың атымен байланыстырды. «Осындай өз 

Отанына, туған жеріне адал асыл азаматы 

бар Қазақстан қандай бақытты» десті. Ал 

Лондондағы ерен жетістіктерімізді дүние-

жүзіндегі елдердің барлығы дерлік 

басқаша қабылдады. Бұл жолы олар 

Қазақ станға спорты қарыштап дамып келе 

жатқан ел ретінде сүйсіне қарады.

ХХХ жазғы Олимпиада ойында рын да-

ғы жеңістеріміз еліміздің абыройын одан 

әрі шарықтатты. Көк байрақты жас мем ле-

ке тіміздің беделінің артуына зор ықпалын 

тигізді. Үлкен спорт әр елдің әлеуметтік-

эко номикалық дамуының бірден-бір көр-

сеткіші, халық бірлігі мен патрио тизмінің 

нышаны десек, бұл тұрғыда төрткіл дүние 

Қазақ еліне тамсана қарады. А.Винокуров, 

И.Ильин сияқты спортшыларымыз «Алға, 

Қазақстан» деп ұран тастаса, мұны шетел-

діктер «олар қазақша сөйледі» деп іліп 

әкетті. Ал З.Чиншанло мен М.Манеза көз-

де 

рі жасаурап, Әнұранымызды қосыла 

дар да жетіп-артылды. С.Подобедова, 

Г.Манюрова сияқты қыздарымыздың «осы 

ерен жетістікке қазақ топырағында жүріп 

қол жеткізіп отырмын, сондықтан қазақ 

халқына алғысым шексіз» деген мәтіндегі 

сөздерінен кейін оларды өзімсінгендердің 

ауыздарына құм құйылды. Ал Лондон 

төрінде Марина Вольнова қазақ тілінде 

таза сөйлеп қоя бергенде өзге тұрмақ, 

өзіміздің қазақтар да тұтылды.

Демек, Лондон Олимпиадасы біздің 

тек спорттық тұрғыдағы тарихи жетістігіміз 

бен жеңісіміз ғана болып қоймай, Тәуел-

сіздігіміздің қазығы бекіп, тұғыры тереңге 

тамыр тартқандығын да паш етті.

Айтпақшы, Лондон Олимпиадасының 

алғаш қы күнінен Қазақстан жалпы коман-

далық есепте көш басында жүрді. Жаңы-

лыспасам, алғашқы 9-10 күнде Ресейдің өзі 

өкшемізді басып, алдымызға шыға алмай 

жүрді. Бұған таңданбаған, сүйсін беген адам 

болмады. Әсіресе ТМД елде рінің өкіл дері 

Лондонда Қазақстан деле 

га 

циясын көре 

ауыз жылы сөз айтып, бәйек болып жатты...

Әлбетте, алдымен айта кетуіміз 

керек, жас Қазақстанның өткізген 

додаларынан гөрі, алда әлі қабыл-

дайтын жарыстары көп. Дегенмен 

қазақ жерінде өткен ірі бәсекелерге 

тоқталып өтсек. Бірінші ретте есі-

міз ге VII қысқы Азия ойындарын 

түсі реміз. Алматы мен Астана қала-

ларында өткен сары құрлық дода-

сы 

ның ұйымдастырылуы Еура-

күллі әлем елдерін таңғалдырды. 

Сондай-ақ оңтүстік астанада фут-

болдан жасөспірімдер ара сындағы 

Еуропа біріншілігінің элиталық 

кезеңі де өткен болатын. Алматыда 

одан бөлек, футзалдан УЕФА кубо-

гы ның финалдық кезеңі ұйым дас-

ты 

рылған. Талдықорған қаласы 

қабылдады. Алматының Орталық 

стадионында былтыр жеңіл атле ти-

ка дан «Азия жұлдыздары» ойын-

дары өткені де есімізде. Елордада 

конькимен сырғанаудан әлем кубо-

гының кезеңдері ұйымдастырыла 

бастады. Алматыда шаңғымен тұ-

ғыр  дан секіруден әлем ку богының 

кезеңдері  ұйымдас ты рылып  жүр. 

Былтыр «Медеу» мұзайдынында 

бендиден әлем біріншілігінің өткені 

де көпшіліктің есінде.

Ал келесі жылы Алматыда бокс-

тан әлем чемпионатын өткізетін 

болсақ, 2014 жылы Астана ауыр 

атле 

тикадан ғаламдық доданы 

аста 

ұйымдастырылады.

еңбектеген сәбиінен еңкейген қартына 

дейін дүр сілкінгені анық. «Гладиатор» 

секіл ді кесек туынды күткеніміз рас. Оның 

жетістігі не кемшілігі – бөлек әңгіме, бірақ 

Тәуелсіздік алғаннан кейін ең алғаш 

кинематографияға мол қаржы құйылып, 

еркіндіктің берілгені осыдан басталғанын 

айтпай кетуге болмайды. Осы ретте қан-

шама дау-дамай туғанына тоқталмай-ақ, 

Елбасымыздың Алматыға келген сапа рын-

да «Қазақфильмге» арнайы соғып, мына-

дай сөз сөйлеуін мысалға келтірсек, жет-

кілікті болар. «Қазақфильмнің» жұмы сы 

мені, шынында да, өте қинап жүретін. 

Жаңа тарихты айтқан себебім, тарихи бір 

үлкен лента болса екен деп ойлап, неше 

жыл жұмыс істедім. Соның сценарийін 

жаза алмай, анаған да тапсырдым, 

мынаған да тапсырдым, білгіштеріміздің 

барлығы жаз ды. Түбінде «Көшпенділерді» 

түсірдік, бірақ түк шықпады деп айтуға 

болады. Қазақтың жеріне деген махаббат, 

еліне деген, ұлтына деген сүйіспеншілік 

ішінде болуы керек. «Елім менің, жерім, 

ата-ба бам ның ата қонысы» деген сөздер 

де болуы керек. Мына мемлекетті алға 

қарай апару үшін әлі талай заман бар. 

Мына шығысымызда күшейіп келе жат қан 

алып империя бар, мына жағы 

мыз 

күшейіп келе жатқан мемлекет тағы бар. 

Мына жақта ислам мемлекеттері бар. 

Қазақтың болашағы 50, 100 жылдан кейін 

қандай болады? Қай жерде боламыз? 

Кіммен боламыз? Қалай сақтап қаламыз 

Тәуелсіздігімізді? Тек қана өжет, Отанын 

сүйетін ұрпақ тәрбиелесек қана сақтай-

мыз», – деген Елбасы сөзінің киногерлерге 

үл кен жауапкершілік пен алда тұрған мін-

дет ті айқындап, бізге қандай кино керек 

екеніне бағыт беру үшін айтылғанын 

аңғару қиын емес. 

ЖАРҚЫН БОЛАШАҚҚА 

ҰМТЫЛДЫРҒАН ТУЫНДЫЛАР

Расында, содан кейін кино саласына 

жан бітіп, кино түсіру режиссерлер ара сын-

да кәдімгідей бәсекеге айналды десек 

болғандай. Рүстем Әбдіраштың «Сталинге 

сыйлығы», «Балалық шағымның аспаны», 

Досхан Жолжақсыновтың «Біржан салы», 

Сламбек Тәуекелдің «Жерұйығы», Саты пал-

ды Нарымбетовтің «Мұстафа Шоқай» 

фильмі, Ақан Сатайдың «Рэкетир», 

«Ағайын  дылар» және күні кешегі резонанс 

туғызған «Жаужүрек мың бала» туын ды-

лары мен биылғы жылдың ең үздік фильмі 

атағына ие болған Ермек Тұрсыновтың 

«Шал» туындыларын қазақ киносының 

жаңа бір белесі ретінде мойындауға тиіспіз. 

Осы ретте біз ел көкейіне Тәуелсіздік рухы-

ның дәнін егіп, ұлт ретінде ұнжыр ға мызды 

көтеруге шын мәнінде үлесін қосқан 

туындыны анықтау үшін фэйсбук желісі 

арқылы сауалнама жүргіздік. Ең көп дауыс-

қа ие болған «Сталинге сыйлық» пен 

«Жерұйық» болды. Себебі аталған екі туын-

дыда қазақтың кең пейіл, жомарт, бауы-

рына сан түрлі ұлыс өкілдерін тарта білген 

ел, Қазақстанның да ең бірінші құн ды лығы 

бірлік, татулық пен бейбітшілік екен дігін 

көрермен көкейіне құйып бер ге німен ұнаса 

керек, яғни ел ретінде құн ды лығымызды 

анықтап беріп отыр. Екінші кезекте – 

«Жаужүрек мың бала». Неге екін ші кезек 

десек, мәселе көрерменнің оны екі түрлі 

қабылдауында жатса керек. Бірі жау-

гершілік заманда қазақтың тіпті қарша дай 

баласына дейін елі үшін етігімен су кешіп, 

жанын қиюға даяр болғанын көрсе, екінші 

жақ шынашақтай ұлдардың қалың жоң-

ғарға қарсы тұрғанына нана алмаса керек. 

Сондай-ақ «Шал» осыған дейін ел болып 

күткен үміттің үдесінен шығып, нағыз 

қазақы болмыспен қауыштырды, ұлт ретін-

де нені жоғалтып алғанымызды көз ал ды-

мыз ға көрсетіп бергендіктен, көз жа сы мыз-

ға ерік бердік дегендер табылды. Бастысы, 

қазақ киносы қазақты ертеңге ұмтыл ды ру 

секілді өз миссиясын ұмытпаса, абзал.

Асыра сілтегеніміз емес, бірақ спорттың әр тү рінде 

мақтан тұтар командаларымыз бар десек, қа-

телеспейміз. Мәселен, велоспортта ел на мысын «Ас-

тана» клубы қорғайды. 2006 жылы құрылған бұл 

велоұжым «Тур де Франс», «Джиро», «Вуэльта» сын ды 

жарыстардың бар 

лығында жеңген. Әлемде «Ас-

тананы» фут бол дағы «Барселонадан» кем та ны  майды. 

Бокста ел туын 2010 жылы құрылған «Астана 

арлан 

дары» биік ұстап жүр. Клуб басшылары 

бекер салыстырмайды. Әр ұлттан құралған, ын ты-

мағы жарасқан ұжым. Шайбалы хоккейде 

«Барысымыз» бар. Өткен ғасырдың соңғы 

жылдарында құрыл ған командамыздың бүгінде 

Құрлықтық хоккей лигасында беделі зор. 

Баскетболда да тағы бір «Астанамызға» арқа 

сүйейміз. Біріккен баскетбол ли 

гасында өнер 

көрсететін жас командамыз 2011 жы лы құры лып ты. 

Сондай-ақ жақында «Фор му ла-1» жарысында да 

«Астана» атты жаңа коман да мыз пайда болмақ. Бұл 

ұжым өткен жылы «Фор му ла-3» тас жолында да үздік 

шықты. «Ралли Дакар» құм жолында да «Астана» атты 

клубымыз ойқастап жүр. Өткен жылы бұл жарыста 

3-орыннан көрінген Артур Ардавичус бастаған 

команда биыл топ жару үшін Перу астанасына қайта 

аттанды. Шағын фут бол дағы сене ріміз – «Қайрат». 

1995 жылы «Қайнұр» деген атпен құрылған команда 

халық 

лық аренада кеңінен танымал. Ендігі 

мақсаты – УЕФА кубо гын да топ жару.

Міне, тәуелсіз Қазақстан елін халықаралық 

аренада танытып жүрген осындай коман да ла ры-

мыз бар. Алда жетістіктеріміз бұдан да мол бо ла-

ты нына  сенімдіміз.

Олжас СҮЛЕЙМЕНОВ:

Бибігүл ТӨЛЕГЕНОВА, КСРО және Қазақстанның Халық әртісі, әнші:

– Тәуелсіз мемлекет болғанымызға 21 жыл толды. Қарап отырсақ, бұл да аз жыл 

емес. Осы уақыт аралығында халық талай оқиғаны бастан кешірді. Жақсылығы да 

болды, жамандықты да көрді. Елдің елдігі сынға түсті. Құдайға шүкір, халық соның 

бәрін асқан көрегендікпен басынан өткеріп келе жатыр. Бұл игіліктің бәрі – осы 

Тәуелсіздігіміздің, азаттығымыздың арқасы. Осы тұғырымыз баянды болсын, ел аман 

болсын. Халқымыздың дені сау болып, мерейі әрқашан үстем, қуаныштары баянды 

болсын. Тек жақсы күндерде ауызбірлікте бақытты ғұмыр кешейік.

Ақұштап БАҚТЫГЕРЕЕВА, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, ақын:

– Жыл сайын осы Тәуелсіздік мерекесі таяған тұста мен қатты толқимын, үлкен 

толғаныста боламын. Өйткені бабаларымыз армандап кеткен Тәуелсіздік бізге оңай 

келе салған жоқ. Соңғы Желтоқсан оқиғасындағы жастардың көтерілісімен орайласып 

келді. Мұның бәрін біз өз көзімізбен көрдік. Сол үшін біз үшін де, біздің ұрпақ үшін 

де азаттықтың бұл күні аса қымбат. Жалынды жастардың намысқойлық, өр рухы келер 

ұрпаққа дарысын. Елінің, жерінің, Тәуелсіздіктің қадірін сезінсе екен деп ойлаймын 

жас ұрпақ. Сол жолда олардың сауатты, саналы болғанын, елдің тыныш  және барлық 

салада әділеттіліктің болғанын көргіміз келеді. Біз саны аз ұлттың ұрпағымыз. 

Сондықтан да ұрпағымыздың саналы, өр рухты болып өскенін көргіміз келеді. Іс 

басындағы азаматтардың елім дейтін жанашыр, салауатты, көзі қарақты болғанын 

тілейміз.  

Әшірбек СЫҒАЙ, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, сыншы: 

– Біреудің қыспағында отырғаннан гөрі, еркін жүргенге не жетсін! Біз бұл үшін өте 

қуаныштымыз. Бұл айтулы күннің мән-маңызын біз 20 жыл бойы айтып келе 

жатырмыз. Сол қуаныш – қуаныш, сол ой әлі сол қалпында. Тек енді осы кең ұғымның 

салмағын шашып-төкпей, келешек ұрпаққа аманат ету – бізге парыз. Ал сол ұрпаққа 

осы қастерлі ұғым дарып, олар да соны көзінің қарашығындай сақтап, қорғай алса, 

біздің тілектің орындалғаны – осы. Еліміз аман, еңсесі биік болсын. 

Дайындаған Шолпан ҚАРАЕВА

Абай ОМАРОВ (коллаж)

Абай ОМАРОВ (коллаж)

Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото)

№223 (905) 

15.12.2012 жыл, 

сенбі

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

ТҰСАУКЕСЕР

Тәуелсіздік күні мерекесі қарсаңында Алматыдағы Royal Tulip Al-

ma

ma

ty

ty

 мейрамханасының конце

е

рт

р

з

з

ал

ал

ын

ын

да

да

 аты

ты

ә

ә

ле

ле

мг

мг

е

е

та

а

нылған халық 

жа

жа

зу

зу

ш

шысы, Қазақстанның Ю

ЮНЕ

НЕСК

СКО-

О-

да

да

ғы

ғы

т

т

ұр

ұрақ

ақты

ты ө

ө

кі

кі

лі

лі

, 

, 

қо

ғам және 

мемлекет қайраткері, көрнекті ақын Олжас Сүлейменовтің жаңа жыр

жинағының тұсаукесеріне орай оқырмандармен еркін сұхбаттасу түріндегі

поэзиялық-музыкалық кеш өтті.

Осы бір әсерлі кездесу Олжас ақынның

өз талант-беделіне сай әдеттегі қалыптасып 

қалған әдеби кештерден мүлде өзгеше,

жаңаша сипатта ұйымдастырылғандығын 

ай

а

К

еш

ба

ры

сы

нд

а тұсауы кесілген үлкен

кі

кі

та

п

ақынның ертеректе жазған бір өлеңінен 

алынған «Поэт красивым должен быть, как 

бог» деген атпен орыс тілінде жарық

көрген. Таралымы әзірше – 1000 дана.

Оның жартысы сыйға тартуға арнайы

безен дірі

рі

лі

п,

п

м

ұқ

аб

аб

ас

ы

та

та

за

б

ыл

ыл

ға

ры

мен 

ға

ға

н.

Е

ре

кш

е 

бе

зе

зе

ндір

іл

ге

н

н

ж

ңа

тұсаукесер шараны ұйымдастырған –

«Альянс Банк» мекемесі.

Әуелі журналистер мен қарапайым

оқырмандардың сұрақтарына жауап беріп, 

кө

кө

пш

іл

ік

к

п

н дастарқан басында 

ер

кі

н

н

сұ

хб

ат т

ас

ас

қан ақын ел Тәуелсіздігі ж

ж

ай

ай

ын

-

жаһандану кезеңінде ұлттық құнды лық та-

рымызды қалай сақтап, дамытуға бола-

тыны жайлы, төл әдебиетіміз  бен мәде-

ниетімізді

ді

ң 

тө

ө

тү

йткілдер мен

і

мі

зд

і 

өр

ке

нд

ет

уг

ге

ба

ба

йлан

ыс

ысты

 өз

А

Ақын дүр

белеңге 

баласына аса қажетті дүниелердің бірі 

рухани тыныстың кеңдігі екендігін айрықша 

атап өтіп, ол үшін өрісті өнер өкілдері мен 

сө

сө

з ұс

таған қаламгерлер  қауымы хал

ал

ық

ық

ар

ар

ас

ын

а

жиі шығып тұруы ма

ңызд

ы

ы