Мазмұны кіріспе

Операциялық іс-әрекеттерді қамтамсыз ету үшін технологиялық құрылыстардың келесі кешені қарастырылады:

- компрессорлық цех;

- компрессордың май жүйесі;

- майды сақтау блогы;

- дренаждық ыдыстар алаңы;

- жылу алмастырғыштар алаңы;

- сақтандыру торабы бар сүзгілер алаңы;

- газ есепке алу торабы;

- технологиялық құбырөткізгіштер;

- тазалау құрылғыларын жіберу торабы;
3.1 Күрделі салымдардың көлемі
Капиталды құрау – активтерді сатып алуды жоспарлау процесі, олардан түсетін табыс бір жылдан аса уақытта болуы керек.

Компанияның капитал құны – компания беретін заттардың жалпы құны, сондай-ақ компанияға инвестицияланатын капитал есебінен түсуі қажет табыс нормасы.

Қажетті табыс нормасы капитал салу бойынша жобаларды бағалау негізін құрайды.

Негізгі капиталды тұтынуға шығындар – болашақ ақша табысын алу үшін жасалатын төлемдер болып табылады.

Ақшы күйіндегі таза ағымдар сол инвестициялық шешімдердің негізі. Тек ақша ағымдарының көмегі арқылы активтерді сатып алуға және инвесторға табысты үлестіруге болады.

Ұзақ уақыт бойында ақшаның басқа жаққа кетуі қаржылық міндеттемелерді орындау мүмкіндігін төмендетеді.

Жобаның табысын есептеуге сараптаудың үш критериі қолданылады. Бұл: таза ағымдық құн (ТАҚ), пайданың ішкі нормасы (ПІН), және инвестицияның ақталу мерзімі.

№14 КС құрылысына берілетін күрделі салымдар АҚШ долларымен анықталған, жалпы сметалық есеп бойынша 13744,79 мың АҚШ долларын құрайды.

Өндірістік құрылысқа берілетін күрделі салымның құрылымдық құрамы 5 кестеде келтірілген.
7 - кесте Өндірістік құрылысқа берілетін күрделі салымдардың құрылымдық құрамы

3.1.1 Ағымдық соманың болашақ құны

Инвестицияланған жобалардан күтілетін табысты есептеу үшін қолданылатын негізгі әдіс – уақытты есепке алғандағы ақша құны.

Капитал салу немесе қаржыландырумен байланысты кез-келген шешім (қолма-қол ақша әртүрлі уақытта келгенде) уақыт факторын есепке алып ақша құнының концепциясын түсінуді қажет етеді.

Қарызға алынған негізгі сома – қарызға алынған немесе салынған ақшалардың сомасы.

Ссуда мерзімі – ссуда қайтарылып төленетін уақыт бөлігі немесе мерзімдер саны. Күрделі пайыз тек ғана негізгі сомадан емес, сондай-ақ алдыңғы төленбеген жобалардан алынады.

Таза ағымдық құн инвестицияның табысын есептеу үшін анықталады. Таза ағымдық құн белгілі-бір пайыз ставкасымен дисконтталған күтілетін ақша табыстарының сомасы алғашқы инвестиция сомасынан қаншалықты үлкен екенін көрсетеді.

Инвестицияланған жобаның таза ағымдық құны жобадан түсетін болашақ таза ақша ағымдарының ағымдық құнынан жоба бойынша таза инвестицияны шегеру арқылы анықталады:

ТАҚ = КОАҚТА – БИ, (39)

мұндағы ТАҚ – t уақыт ішінде ақша ағымдарының күтілетін таза ағымы; БИ – алғашқы инвестиция көлемі; n – жобаның жоспарланған ұзақтылығы; i – капитал құны (салықты есептемегендегі инвестордың табысқа қоятын пайыздың ставкасы).

Сонымен, ТАҚ көрсеткіші жоба іске асырылып тұрған мерзімдегі инвестициялардан түсімдердің таза құны мен жобаның күрделі салымдары және сол мерзім ішінде есептік пайыз ставкасының негізінде дисконтталған барлық шығын түрлерінің айырмасы ретінде анықталады.

Болашақ ақша ағымдары алғашқы инвестицияны толық жапқанда ТАҚ оң мәнді қабылдап, жоба тиімді деп есептелінеді. ТАҚ теріс болғанда, болашақ қолма-қол ақша сомасы күрделі салымдардан аз болғанда жоба қабылданбайды.

ТАҚ шарты бойынша:

ТАҚ0 болса, онда КОАҚТАБИ,

ТАҚ0 – жоба қабылданады.

2. 
   Пайданың ішкі нормасын есептеу
   

Инвестиция бойынша пайданы есептеудің ең таралған әдісі – пайданың ішкі нормасын (ПІН) есептеу немесе ақша ағымын дисконттау (ААД) әдісі.

мұндағы R – Пайданың ішкі нормасы (ПІН).

ПІН шарты бойынша егер R инвесторлар талап ететін пайыздық ставкадан жоғары болса, онда жоба тиімді деп есептелінеді.

ПІН және ТАҚ критерийлері барлық кезде бір-біріне сәйкес келеді, яғни егер ТАҚ0 болса, онда ПІНi;

ТАҚ0 болса, онда ПІНi;

Теңдеуге өзіміздің берілгендері қойсақ:

k = 14,5.

Ақша ағымдарының күтілетін түсімдері әрбір жылы бірдей болатындықтан, инвестицияның ақталу мерзімі келесі қатынаспен анықталады:

Күрделі салымдардың тиімділігінің үш критерийін (ТАҚ, ПІН және ақталу мерзімі) қарастырғаннан кейін келесі қорытындыларды жасауға болады:

1. 
   инвестицияланатын жобаның тиімділігі күтілетін таза ақша ағымдарынан тәуелді;
   
2. 
   күтілетін инфляциядан және болашақтағы салық салудан тәуелді;
   
3. 
   инвестицияның ақталу мерзімінен және тәуекелге бару дәрежесінен тәуелді.
   

3.2 Жылдық экономикалық шығындар

1. 
   шығындардың пайда болу орны бойынша (өндіріс, цех, бөлік);
   
2. 
   өнім, жұмыс, қызмет түрлері бойынша;
   
3. 
   өнімнің өзіндік құнына жіберу әдісі бойынша.
   

Тура шығындар ретінде өнімнің жеке бір түрлерін шығарумен байланысты шығындар (шикізатқа, негізгі материалдарға, сатып алынатын бұйымдарға және жалақыға кететін шығындар) алынады, олар тікелей өнімнің өзіндік құнына қосылады.

Жанама шығындар деп өнімнің бірнеше түрін шығарумен (жабдықты шығару және пайдалану бойынша цехтың және т.б.) байланысты шығындар алынады, олар өзіндік құнға үлестірілу арқылы қосылады.

1. 
   Еңбек ақысын төлеу қорын анықтау
   

Еңбек ақысын төлеу қоры орташа жалақыны сала коэффициентін есепке ала отырып жұмыскерлер санына көбейту арқылы анықталады.

«Жалақы» статьясы бойынша шығындар жұмыскерлер санына сәйкес анықталды, ол 4.2 - кестеде көрсетілген.

Қазіргі уақытта №14 КС 45 адам жұмыс істейді:

• 
  басшылар – 5 адам;
  
• 
  өндірістік жұмыскерлер – 40 адам;
  

Жаңа №14 КС пайдалануға бергенде оның жұмыскерлері ретінде бұрынғы штат алынады, тек ғана олар жаңадан жобаланатын орындарда жұмыс істейтін болады.

• 
  құбырөткізгішті автоматты басқару жүйесіне – 6 адам;
  
• 
  күзет - 4 адам;
  
• 
  байланыс торабы - 4 адам.
  

Еңбек ақысын жылдық төлеу қорын анықтаймыз:

1 АҚШ доллары = 130 тенге

ЕАҚ_жыл = 9200 Т_стК_рК_вК_эК_пЧ12

мұндағы 9200 тенге – ҚР-дағы ең төменгі жалақы;

Т_ст – тарифтік ставка, Т_ст = 7,39

К_р – аудандық коэффициент, К_р = 1,14;

К_в – сусыздық коэффициент, К_в = 1,25;

К_э – экологиялық коэффициент, К_э= 1,2;

К_п – премиялық коэффициент, К_п = 1,22;

Ч – КС-дағы жұмыскерлер саны, Ч=55;

12 – айлар саны

ЕАҚ_жыл = 9200 7,391,141,251,21,225512 = 67156,530 мың тенге немесе 516,588 мың дол. (курс 130 тенге $). (45)

Ескерту: жалақы «Басқа шығындар» статьясында қарастырылған байланыс құралдарына қызмет көрсетуші жұмыскерлер ескерілмеген.

2. 
   Жалақыға аударым
   

Жалақыға аударым негізін арнайы салық (еңбек ақысын төлеу қорынан 20% ) құрайды. 10% жұмыскер жинақтаушы зейнетақы қорына аударуы керек.

Жалақыға аударым жылдық жалақы қорынан 30% мөлшерінде қабылданған:

516,588 0,3 = 154,98 мың дол.. (46)

Электр энергиясының жылдық шығыны 11,28 млн.квт.сағ.;

1 квт/сағ бағасы 0,035 долл. Көлемінде алынған.

Онда электр энергиясының құны:

11,28 0,035 = 394,8 мың долл.. (47)

4. 
   Судың құны
   

КС-да су көзі ретінде орталықтандырылған газ дайындау бөлігінің жұмыс істеп тұрған желілері алынады.

Судың жылдық шығыны 3,73 мың.м³

1 м³ судың құны 0,09 долл.

Судың жалпы құны:

3,73 0,09 = 0,34 мың долл.. (48)

4. 
   Өндірістік ағындыларды тазарту шараларының құны
   

Өндірістік ағындыларды тазарту шараларының құны жылдық тұрмыстық және өндірістік-жауын-шашын ағын суларының шығыны негізінде анықталады.

1 м³ ағын суды тазалау 0,038 долл.

Судың жылдық шығыны 3,69 мың.м³

Өндірістік ағындыларды тазалау шараларының жалпы құны:

3,69  0,038 = 0,14 мың долл.. (49)

4. 
   Қазандық үшін отын құны
   

Қазандық үшін отын (газ) құны оның жылдық жұмсалатын мөлшерінен анықталған.

Отынның жылдық шығыны 2359 .

1000 м³ құны 130 долл.

Отынның жалпы құны:

235 130 = 30,55 мың долл.. (50)

4. 
   Дизельдік отын және депрессатор құны
   

Дизельдік отын және депрессатор құны олардың жылдық шығыны негізінде анықталған.

Дизельдік отын және депрессатордың жалпы құны 9 кестеде келтірілген.
9 кесте – Дизельдік отын және депрессатор құны

Аталуы	Көрсеткіш
1. Дизельдік отынның жылдық шығыны, тонна	850
1 тонна дизельдік отын құны, долл	155
Отынның жалпы құны, мың долл.	114,75
2. ДМН-2005 депрессаторлық присадкасының жылдық шығыны, тонна	225
1 кг ДМН-2005 бағасы, долл.	1,2
ДМН-2005 присадкасының жалпы құны, мың долл.	270,0
Дизельдік отын және присадкасының жалпы құны, мың долл.	384,75

4. 
   Амортизациялық аударымдар
   

Амортизация өндірістік қор құнының ресми нормасы (ОПФ) негізінде жоспарланады. Амортизацияның шекті нормалары ҚР-ның салық кодексінде анықталған.

амортизация нормасын меншіктің классификациялық көрсеткішіне көбейту арқылы анықталады:

мұндағы N_a – меншіктің қалған жұмыс істеу мерзімін болжап бағалау, шығындардың орнын толтыру және құнын жою факторларын есепке алады;

С_n – ОПФ-ның баланстық құны.

Бұл теңдеу – күрделі салымдарды (КС) тасымалдау компаниясының меншігіне қайтару әдісі.

3.2.9 Амортизациялық аударымдардың есебі