Еліктің Өгдүлмішке сауалы

 197

 

Енді ақылдың баяндағын қыр-сырын,

 

 Тегі нендей? Қандай өзі құлқының!?

 

 Заты қандай?  Мəні қандай?  Түр-өңі?

 

Жасы? Тұрқы? Мінезі мен реңі?»

27. ӨГДҮЛМІШ ЕЛІККЕ АҚЫЛДЫҢ ҚАСИЕТІ ТУРАЛЫ   

ƏҢГІМЕЛЕЙДІ

1850  Айтты Өгдүлміш: — Ақыл ісі баянды,

 

 Құлқы тура, жолатпайды аярды.

 

 Жасы кіші, жүзі нұрлы, көрікті,

 

 Бар ізгілік бір өзінен өріпті!

 

 Жомарт, ойлы білер істің шамасын,

 

 Əділ, таза сақтар жұрттың арасын.

 

 (Қиянаттан сақтайды адам баласын,

 

 Шаң тигізбей ұстар намыс жағасын.)

 

 Қайда барса — іс қиюын табады,

 

 Сөйлесе ақыл — тіліңнен бал тамады.

 

 Жүзі игі барлық жерге сыйымды,

 

 Табыстырар қиыспайтын қиырды.

 

 (Жүзі жылы, сүйкімді елге, əсілі,

 

 Кісілерге тиер пайда, нəсібі.)  

1855  Көзі жіті, қырдағыны шалады,

 

 Қандай істе еш таймайды табаны.

 

 Былық істі былғанбай-ақ кешеді — 

 

 Не түйінді қас-қағымда шешеді.

 

 Алды-артыңды — барлап — оң мен солыңды,

 

 Білер істің жөнін, сəтін орынды.

 

Ұшқанды — ұстап, қуып жетіп қашқанды,

 

 Сынықты — сап, түзер асып-тасқанды.

 

 (Ақылсыздар өкініп дер: Ай, ақыл!

 

 Сенсіз қалың мұңға түстім  мен пақыр.)

 

 Ақымақтар ақылды аңсап, жоқтайды:

 

 «Ақымақ басым, ақыл қашан тоқтайды!?

 198

1860  Бір өзіңнен маған нəсіп болмады,

 

 Кісі көңілі сенсіз өлік, қор жаны...

 

 (Еш себі жоқ; кештім тірлік шөгірін,

 

 Ақылсыз жан — сүлдер, арсыз көңілің!)  

 

 Ақыл — жарық, басырларға көз болар,

 

 Тіріөлікке — жан,  мылқауға сөз болар!» 

 

 Ақылдылар ақылды əркез мақтайды:

 

 «Ең ізгі дос! Сенен ешкім артпайды!

 

 Ақыл — түзу. Бар ісі — оң, солы жоқ!

 

 Ақыл — əділ. Аярлық, тор, соры жоқ!»

 

 Ақыл-есі бар адамның белгісі:

 

 Біліп бəрін, келер  біле бергісі.

1865  Ақыл-естің мақтамайын, мақтайын,

 

 Түзік жолы — сағат сайын, сəт сайын!

 

 (Бəрінен де жақсы ақылдың құлығы,

 

 Ай, жыл бойы түзу жолы, қылығы.)

 

 Есті жанның тілі — шындық шұрайы,

 

 Бар қылығы тегіс шымыр шығады!

 

 Одан салқын, сабырлылық еседі,

 

 Жете көріп, істі  асықпай шешеді.

 

 Жап-жас жігіт, ісін көрсең — қарт дана,

 

 Мұқтаж оған бек те, текті жас бала*.

 

Мұны меңзер сөзді оқып, ойлап көр,

 

 Ұға түссең, мəні ашылар, бойлап көр:

1870   «Ісі кəрі, өзі ұлан Ақыл жас,

 

 Ақыл қайда, сонда барып жақындас.

 

Қарттық — сабыр, сүп-сүйкімді кішілік,

 

 Пайдасы көп, жаны тұнған кісілік».

 

(Жасты да ақыл кемеліне келтірер,

 

 Ессіз кəрі тоқсанында желпінер.

 

Жас ақылы — шығар сөлі шырынның.

 

 Ақыл қайда болса, солай жығылғын.

 

Кішілігі — махаббат, кəрілігі — мархабат,

 

 Мейірімді жанынан шуақ алған шартарап!)

 199

жүктеу/скачать 1,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: