Бахтияр: Жарқырап күннің жанары,  Шұғыла жерді орады.  Сүйеді жүзін орақтың, Сылдырап егін сабағы.  Әлнұран

83 
Жаздағы жайсаң өлкеме. 
Айжан: Аймағымды аялап, 
Алтын қанат туса жаз. 
Айдын көлді қиялап, 
Қаңқылдап ұшар үйрек-қаз. 
Айгүл: – Аққу жүзіп көлінде, 
Гүлге қонып көбелек. 
Сұлу жазда менің де, 
Көңіліме күй келеді. 
Балаларды арнайы су сеуіп дайындаған құмның үстіне 
алып келіп, оны аяқтарымен басқызып сездіру. 
– Балалар, құм қандай, құрғақ па, әлде ылғал ма? 
– Ылғал. 
– Ол не себепті ылғал екен? 
– Өйткені, оған су себілген. 
Дұрыс, ал енді мына жердегі топырақты келіп қараңдар. 
Оны да аяқтарымен басқызып бақылату. 
– Топырақ қандай? 
– Құрғақ. 
– Не себепті құрғақ екен? 
– Өйткені оған су себілмеген. 
– Дұрыс. 
– Балалар, топырақ пен құмның қайсысында ойнаған 
сендерге көңілді? 
– Құмда. Құмнан әр түрлі қорғандар, жолдар салуға бо-
лады. Шаң болмайды, үстіміз бүлінсе, тез сыпырылып түсіп 
қалады. 
Балалармен құмда қорғандар жасатып болған соң әр ба-
ланың еңбектерін бағалап, табандарының іздерін құмға түсіре 
отырып, «Менің іздерім» ойынын жүргізу. 
Су жайында жұмбақ шешкізіп, мақал-мәтел, жаңылтпаш 
айтқызып үйрету. 
Еш тесікке тұрмайды, 
Ол жоқта жер құрғайды. (су) 
Қашан су тасысасың, 
Қашып, су шашысасың? 

84 
Сәумен сүймемнен мұзды бұзды, 
Суда жүзген мұзды сүзді. 
Суда сең келеді. 
Сегіз серке тең келеді. 
Тамшыдан тама берсе, 
Дария болар. 
ЖАЗ МЕЗГІЛІНДЕГІ САУЫҚТЫРУ МЕРЕКЕСІ 
Мақсаты: Балалардың жаз туралы түсініктерін кеңейту. 
Жаздың ерекшелігін бақылатып, түсіндіре отырып, шағын әң-
гіме құрып айту қабілетін, тілін дамыту, байланыстырып сөй-
леуге үйрету. 
– Осы кездегі жыл мезгілінің атын ата (жаз). 
– Жаз айларын ата (маусым, шілде, тамыз). 
– Жаз табиғатының ерекшелігін айт. 
(Ыстық, құрғақ болады, күн ұзарады, түн қысқарады, 
өсімдіктер бойлап өседі, жануарлар төлдерін ертеді, т.б.) 
– Жазда адамдар тұрмысынан не байқадыңдар? (адам-
дар өте жеңіл киінеді, суға шомылады, жайлауға, тауға демалуға 
барады, балық аулайды т.б.) 
– Жазғы табиғат жайында шағын әңгіме құрастыр. 
(Жазда табиғат әсем. Бау-бақшада құстар сайрайды. Бұ-
лақ сылдырлап ағады. Маңай гүлге толады. Орманда неше түрлі 
жеміс піседі, т.б.) 
Жаз мезгілі мерекесіне арнап, жаттаған тақпақтарыңды 
айтыңдар. 
Бірінші бала: Жаз келіпті дегенше, 
Алма пісті дегейсің. 
Бағымызда ендеше, 
Алма теру көбейсін. 
Екінші бала:Елге ойдағы, қырдағы, 
Қақтырып жарқын жаз жайраң. 
Қызып еңбек думаны, 
Шаттанып жұртым мәз-мәйрам. 
Үшінші бала: Күлімде, күн, күлімде, 
Жер жасарып көгерсін. 

85 
Жаз келді деп қуанып 
Шаттанады бүлдіршін. 
Жұмбақ шешу: 
Аспандағы алып доп, 
Жарқырайды жарық боп. (күн) 
Ақ сандығым ашылды, 
Ішінен жібек шашылды. (күннің көзі) 
Балалардың осыған дейін меңгерген мағлұматтарына 
сүйеніп әңгімелесу. Балаларды жазда күннің ыстық болатынын, 
күн көзінің түсуіне байланысты жер бетіндегі барлық табиғат-
тың (тау, тас, құм, топырақ) қызатынын тірі табиғаттың ерекше 
күйге енетінін айтады. 
Балалар аяқтарын шешіп, топырақтың ыстығын сезеді 
(оларды алдын-ала тазаланған құм алаңына әкеліп «Кімнің қа-
дамы алшақ» деген ойын ұйымдастырады.)
Тәрбиешінің қысқаша беретін түсінігі: Құм жылынып, 
суды өткізеді. Жаз мезгілінде құмда жалаң аяқ жүрген денсау-
лығымызға өте пайдалы. Сулы құмнан қала көшелері мен әсем 
биік үйлерді тұрғызуға болады. Осы айтылған түсінік бойынша 
ұжымдық ойын ойнату. Ол үшін арнайы су құйылып дайын-
даған құралдар беріледі. 
Балалар өздерінің тұрғызған үйлері, көшелері туралы 
әңгімелету. 
Өлең оқып, оның не туралы айтылғанын анықтау: 
Аймағымды аялап, 
Алтын туса жаз,
Айдын көлді қиялап, 
Қаңқылдап ұшар үйрек, қаз. 
Аққу жүзіп көлінде,
Гүлге қонып көбелек. 
Сұлу жазда менің де, 
Көңіліме күй келді. 
Балалардың көбі бұл оқылған өлең «Жаз» туралы деп 
жауап береді. Осы өлең мазмұнына байланысты асфальтқа 
түрлі-түсті бормен сурет салғызу. 

86 
Балалар еңбектерін тамашалап, бағалап болған соң, жаз-
да табиғат тек жайнап тұра бермей, кейде түрлі табиғи құбы-
лыстардың (құйын, шаңды боран, жаңбырдың жаууы т.б.) бола-
тыны жайында түсіндіріледі. 
Жұмбақтар шешеді: 
Дөңгелей береді, дөңгелей береді, 
Шаңды аспанға көтере келеді. (Құйын) 
Ұшатын тіршілікте қандай мүше бар? (Қанат) 
Жүру үшін не керек? (Аяқ) 
Ал дыбыс шығару үшін ше? (Ауыз) 
Қанаты жоқ – ұшады, 
Аяғы жоқ – желеді. 
Аузы жоқ – ұлиды. (Жел) 
Олай болса, жұмбақта не туралы айтылып тұр? Қанаты 
жоқ болса, қалай ұшады? (Желдің әсерінен). 
Жазда желдің әсерінен қандай құбылыстар болады?
(Құйын) 
Жұмбақтарды балалармен көмектесе отырып шешу, 
мағынасын жеке-жеке түсіндіру. Сонан соң балаларды ауладағы 
арнайы су алабына апарып судың мөлдірлігін, тазалығын бақы-
лату (суға шомылдырып, су жағасына күнге қыздырыну). Осы 
байқағандары бойынша сөйлем құратып жаттықтыру: Суға шо-
мылдық. Су мөлдір, таза, жылы. Күнге қыздырындық. Суға шо-
мылу денсаулыққа пайдалы, т.б. 
Күн сәулесінің денсаулыққа өте пайдалы екенін түсінді-
ріп, олардың өздері білетін табиғат құбылыстары жайында өлең, 
тақпақтар айтқызу. Сауықтыру соңына «Қызыл-жасыл көбелек» 
әнін орындау. Өлеңнің сөздерін қайталап жаттықтыру қажет. 

жүктеу/скачать 0,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: