Мемлекеттің мəні мемлекеттің басты тағайыны, осы құбылыстың басты
жүктеу/скачать 78,29 Kb.
|
| мемлекетке ғана азаматтық деген құбылыс тəн, сондықтан азаматтық -
мемлекет пен адамдардың арасындағы тұрақты саяси-құқықтық байланыс болып саналады. Нормативтік құқықтық актілерді мемлекет органдары ғана қабылдай алады, олар қоғамдық қатынастарды ресми түрде реттейтіндіктен, барлық қоғам мүшелерінің іс-əрекетін, мінез-құлқын жолға салған құрал болып саналады. Мемлекет саяси жүйенің негізгі құрамды бөлігі болғандықтан саяси жүйенің құрамына өзінің ерекше əсерін тигізеді. Мемлекеттің əлеуметтік-саяси табиғатына, ондағы орнатылған саяси режимге байланысты қоғамның саяси жүйесінің құрылымдық ерекшеліктері болады. Егер мемлекетте фашистік, 62
тар болады. Ондай мемлекеттерде саяси партиялардың, қозғалыстардың қалыптасып, қызмет істеуіне шек қойылады немесе мүлдем тыйым салынады. Саяси жүйенің негізгі субъектісі болып табылатындар саяси партиялар да жатады. Саяси болмыстын кез келген түрдегі өзгешеліктерінде партияларды қажетті компонент (бөлік) ететіні саяси партиялардың қоғамдағы тағайыны болып табылады. Бұл тағайындарға кіретіндер: - бүкіл əлеуметтік тұтастықтың ортақ мүддесі денгейіндегі əртүрлі əлеуметтік топтар мен бірліктердің мүдделерін білдіретін өкілдер қызметін жүзеге асыруы жатады; - саяси қатынастар аясына жататын əлеуметтік топтарды интеграциялау (біріктіру) ісін белсенді жүргізуде жатады; - партия ішіндегі қарама-қайшылыктарды жою да кіреді. Партиялардың өздерінің бағдарламалары, мақсаттар жүйесі болады, оларды белсенді түрде насихаттайды, қорғайды; азды-көпті тарамдалған ұйымдық құрылымы болады, өздерінің мүшелеріне белгілі міндеттер жүктейді жəне де олардың жүріс-тұрыстарының нормаларын қалыптастырады. Сондықтан да олар қоғамның саяси өмір болмысының ұтымды болуына, ұйымшылдық деңгейінің жоғарылауына қуатты қозғаушы күш ретінде қызмет етеді. Партиялар өз сипаттары бойынша: - таптық болуы мүмкін, яғни əлеуметтік топтардык мүдделерін білдіретін, мұндай əлеуметтік топтар өндірістік қатынастар құрылымында алатын орнына қарай шаруалар, жұмысшылар, кəсіпкерлер болып айырмалануы мүмкін; - ұлттық, діни болулары мүмкін, олар қайсыбір этникалық топтың немесе конфессияның айрықша мүдделерін білдіріп, олардын мемлекетте басымдылыққа ие болуын өздеріне мақсат ретінде қоятын болуы да мүмкін (мысалы, Исламнын өрлеу партиясы, орыс халқының Одағы жəне т.с.с); - өз алдына белгілі проблемаларды шешу мəселесін қойған партиялар да болуы мүмкін. Мұндай партиялар ең өзекті маңызды, жедел түрде шешімі табылуға тиісті əлеуметтік мəселелерді қозғап, өздерінің бағдарламалары мен іс-əрекеттерін соларды шешуге бағыттайды (бұларға экономикалық партия, бейбітшілік немесе қарусыздандыру партиясы, жер реформасын жүргізу партиясы жəне т.с.с); - мемлекеттік-патриоттық партия, мұндай партия халыктың əлеуметтік топтары мен топтамалары өкілдерін мемлекеттің тұтастығын, ондағы тұрақтылықты қамтамасыз етуге жұмылдыратын істерге бағыттайды; - аты елге танымал, яғни əйгілі есімді саясаткер айналасына топталып қалыптасқан жəне оны қолдаушы топ ретінде əрекет ететін партия; Қозғалыстар – мұндай "ұйымды" əдетте қатар түрде орталықтандырылған ұйым деуге болмайды, сондай-ақ мұнда жазылып белгіленген мүшелікте жок, бағдарлама мен доктринаны мақсат пен саяси мақсаттар жүйесі алмастырған болып келеді. Қозғалыстың мақсатын қолдайтын кез келген адам оның қаты-сушысы бола алады. Əркімнің өзінің қозғалысқа қатысуы немесе оның іс-қимылдарына 63
саяси белсенділіктің дамуы партияларға қарағанда адамдар қозғалыстарды жоғары бағалайтыны байқалады, олай болатыны партияларда (іріктеу) таңдап алу жүйесі, міндеттемелер мен тəртіп мəселелері жолға қойылған болып келеді. Көптеген саяси проблемалар қозғалыстар белсенділігінің есебінен шешіліп жататынын қарап айтқан жөн (мысалы, экологиялық проблемалар, бейбітшілік үшін күрес, қоғамды демократияландыру үшін күрестерді ұйымдастыру). Қазақстан Республикасында “Невада – Семей”, “Арал теңізді сақтаймыз”,деген қозғалыстар орын алуда.Олардың ролі өте маңызды, себебі осы ұйымдар келесі мəселелер шешу үшін қалыптасқан Саяси жүйенің саяси-нормативтік құрылымы Саяси жəне құкыкгық нормалар-конституция, кодекстер, жарғылар, партиялардың бағдарламалары, саяси үрдістер мен рəсімдер ретінде саяси- құқықтық қатьнастарды реттеудің тəсілдері болып қалыптасқан немесе белгіленген мінез-құлық ережелері Саяси құрылым – саяси жəне мемлекеттік ұйымдар, институттар, мекемелер мен олардың араларындағы қатынастардың жиынтығы Саяси іс-əрекет адамдардың қоғамдағы саяси билікті жүзеге асыруында қызмет атқаруларын қамтамасыз етуге, мазмұнын өзгертуге, қорғауға бағытталған алуан түрлі əрекеттері Саяси сана – саяси билік механизмдерінің қызметін қамтып көрсететін жəне саяси қатынастар аясыңдағы адамдардың іс-əрекеттерін мінез- құлықтарын бағыттап отыратын руханилықтың алуан түрлі көрінісі Саяси мəдениет – саяси бірлестіктер мүшелері қабылдаған жəне өз қызметтері мен қатынастарын реттеу мақсатында қолданатын құндылықтар, саяси идеялар, рəміздер, наным-сенімдер жүйесі Саяси жүйенің негізгі субъектілері Түтастай алғанда мемлекет жəне мемлекеттік органдар Саяси партиялар - олар таптық, ұлттық, діни, проблемалық, мемлекеттік- патриоттық болуы мүмкін Қоғамдық саяси қозғалыстар 64
Мемлекеттегі саяси билікке қатысуға немесе билікті (өкіметті) басқару, атқару ісіне ие болуға ұмтылған идеологиялық ортақтығы арқылы ұйымдасқан ерікті одақ. I. Негізгі белгілері: II. Құрылымы: III. Функциялары (қызметтері): белгілі идеологияның сақтаушысы партия аппараты; билік үшін күресу, оны пайдалану немесе əлем мен адам болмысына немесе бақылауға алу; ерекше көзқарасы болады; қатардағы мүшелері адамдардың ұйымдасқан бірлестігі (партия бұқарасы); ірі-ірі əлеуметтік топтардың мүдде- айтарлықтай ұзақ мерзім ішінде, лерін анықтау, тұжырымдау жəне ерікті түрде, саясаттын əртүрлі негіздеу; деңгейлерінде жергіліктіден ха- лықаралыққа дейін құрылым- партияны жақтаушылар. ірі-ірі əлеуметтік топтарды жандан- дары болады; дыру , интеграциялау; мақсаты-билікке ие болуға жəне партия идеологиясын жасау, оны 65
қоғамдық пікір қалыптастыру; саясаттағы мақсаты қоғамнын белгілі топтарының мүдделерін бүтіңдей қоғамға немесе оның белгілі білдіру жəне оларды қорғау бөлігіне саяси тəрбие беру; партия,мемлекетік құрылымдар жəне түрлі қоғамдық ұйымдар үшін кадрлар дайындау жəне оларды қызметте жоғарылату 66
саралау негіздер əрекетет ететін əлеуметтік əлеуметтік болмысқа қатысы ілімнің (философия- лық теориясының) идеологиялық бағыттылығы Саяси билікке қатыысуы саяси жігерлігі ішкі ұйымдастыру моноорталық; аралық ортаға жататын партиялар бүкілжалпылық (əмбебап партиялар). революцияшыл; реформашыл; реакциялық; консервативтік; социал-демократия- лық; коммунистік; либералдық; консервативтік; конфессионалдық; монархияшыл; ұлтшыл; фашистік (неофашистік). билеуші партия; оппозицияда- ғы партия; Легалды (рес- ми партия) жартылай легалды партия жасырын (астыртын) партия. оңшыл бағыттағы; центристік (орташыл); солшыл бағыттағы. мүшелігі формалды принциптерге негізделеді; мүшелігі еркін түрде болады; қатал түрде ұйымдасты- рылған құрылымы бар партия; құрылымы босаң ұйым- дастырылған партия. 67
саяси; функционалдық; бағдарламалық; реттеу; идеологиялық; коммуникативтік; негізгі өндіріс құралдарының, табиғи байлықтың меншік иесі ретіндегі рөлі айрықша болады; қоғам дамуының басты бағыттарын айқындайды; барлық азаматтардың саяси ұйымы болып саналады; мемлекеттік басқару жəне мəжбүрлеу органдарының жиынтығы болып есептеледі; жалпыға бірдей міндетті құқық нормаларын қабылдайды; мемлекеттік егеменді болады; ішкі жəне сыртқы функциялары (қызметінің бағыттары) болады; елдің ресми өкілі ретінде мемлекеттік билікті қоғам көлемінде жүзеге асырады САЯСИ ЖҮЙЕ Элементтерді іріктеп алудың белгілері Зерттеліп қолданылатын тəсілдер САЯСИ ЖҮЙЕДЕ МЕМЛЕКЕТТІҢ АЛАТЫН ОРНЫ жүктеу/скачать 78,29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|