Диалог шарттарын орындау:
- сөйлеушіні тез түсіне білу;
- сүраң қоя білу;
- өңгімені бастау, жалғастыру, аяқтау қабілетін дамыту.
Жазу:
- естіген, оқыған мәтінді ж азбаш а мазмүндау;
- сөйлемдерді мазмүнына байланысты топтастыру;
- тақы ры п бойынша мөтін қүрастырып ж азу.
Осы ш арттар өр сабақ мақсатына тән.
Сүрақтар:
1. Тіл үйретуде грамматикалық ұстанымдар неге байла
нысты?
2. Грамматикалық тақырыптарды үйретудің қиындыңта-
ры қандай?
3. Қазаң тілін орыс мектептерінде оқыту бағдарламасы-
ның талаптарын ата.
4. Грамматикалық ережелерді үйренудің жолы қандай?
5. Бағдарлама бойынша эр сыныпта неше сөз үйретілетінін
айңында, тақырыптарын ата.
6. Өр сынып бойынша оқулықтарды талда.
Тапсырма:
1. Бастауыш сыныптарға арналган бағдарламаны талда,
оның ішінде мүғалімнің алдына қойылған міндеттер мен мақ-
саттарды айңында.
2. Эр сыныпта жаңа сөзді оңушылардың сөздік қорына
енгізетін жұмыс түрлерін ата. I сынып бойынша сол жүмыс
жүргізу жоспарын жаз.
'
4-136
49
3. II сынып "Қ азақ тілі" оқулы ғы бойынша қ а з а қ ш а
сөйлеуге, үйретуге сөйлеу үлгісін талда. Осы тақырыпқа ар-
налган сабаң жоспарын жаса.
щ
4. ІІ-ІҮ сынып "Қазақ тілі" оқулыгы бойынша пән аралық
байланыс жолын айқында. Математикамен байланысты бір
сабаң
жоспарын жаз. Ңажетті қосымша материалды әзірле.
5. Грамматикалық таңырыптарды үйретуде қолданыла-
тын тірек-сызба, дидактикалың материалдарды өзірле.
Әдебиеттер:
1. Ә. Ж үнісбек, Ж .М өж итқы зы , С.Дүйсенбаев. Қазаң
тілі (1-4 сынып). - А лм аты :Атамүра, 2004.
2. А.Қайырбекова. Қ а за ң т іл і(I-IVсынып). - А ., 2001.
3. Ж . Адамбаева, С.Нүркеева, С.Баймүңанова. Қ азақ
тілі (5 сынып). - А лматы, 2001.
4. К.Сариева. Қ азақ тілі (6 сынып). - А лматы, 2002.
5. Қүдайбергенова А.М. Методическое руководство к
учебному пособию "Қазаң тілі" для первого класса ш кол
с русским язы ком обучения.
6. Досмамбетова Г.К. Книга для учителя казахского
- я з ы к а .—Алматы, 2001.
7. Э.Ш аханова, Ж .А ш метова. Тілді оңытудың тиімді
жолдары. /Қ а за қ тілі мен өдебиеті орыс мектебінде. № 8
2002
.
8. А .Зейнуллина, С.Әбенова. Сабақта мөтіндерді ком-
муникативтік маңсат үш ін қолдану. /Қ а за қ тілі мен әде-
биеті орыс мектебінде. № 7 2002.
9. Ш акирова JI.3. Методика преподавания русского
язы ка в национальной ш коле. - Ленинград, 1990.
10. Н.Оралбаева, К.Ж аңсылыңова. Орыс тіліндегі мек-
тептерде қазақ тілін оқыту әдістемесі. — Алматы, 1996.
11. Ж . Адамбаева. Орыс мектептерінің 2-3 сыныпта-
рында ңазаң тілін оқыту. - А лматы, 1982.
12. Қ азақ тілі: Бастауыш мектеп бағдарламасы. — А л
маты, 1999.
13. 5-9 сы ны пқа арналган "Қ азақ тілі" бағдарламасы
(Инструктивті-өдістемелік нүсңау). Б ілім жөне ғылым
М инистірлігі, 2007.
50
4-ТАР АУ
ҚАЗАҢ ТІЛІН ОРЫС МЕКТЕПТЕРІНДЕ
ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІ
Ж оспар:
1. Оңытудың сөздік өдістері.
2. Кітаппен және оқульщтармен жүмыс.
3. К өрнекілік әдіс.
4. Машыңтың өдіс.
5. Түсіндірмелі-иллюстративті әдіс.
6. Оңыту - таным іс-өрекетін үйымдастыру әдісі.
4.1. Оқытудьщ сөздік әдістері
Әдіс дегеніміз - оңу-тәрбие жүмыстарының алдында
түрған міндеттерді дүрыс орындау үш ін м үғалім мен
оңушылардың бірлесіп жүмыс істеуі үшін ңолданылатын
төсілдері. Әдіс арңы лы м ақсатңа ж етуге бағытталған
ж үм ы стар ретке келтіріледі. Оңыту өдістері таны мға
ңы зы ғуш ы лы ң туғы зу керек. Олар оңуш ы ны ң аңыл-
ойын дамытады, ізденуге, ж аңа білімді түсінуге ыңпал
етеді. Оқытуда ең басты нөрсе - оңушылардың таным-
дың ж үм ы стары . Оңыту өдістері ең аның ф актілерді
білуді ңамтамасыз етеді, теория мен практиканың ара-
сын жаңындатады. Тәсіл - оңыту өдісінің элементі. Төсіл
материалды түсінуге үлес ңосады. Оңыту төсілдерінің
түрлері. Төсілдер оңыту өдістерінің ңүрамына кіреді,
әдістің ж үзеге асуына көмектеседі. Оңыту өдістерінің
басты ңызметі - оқыту, ынталандыру, дамыту, тәрбие-
леу, үйы мдасты ру. Оңыту өдістемесі педагогиканьщ
күрделі саласының бірі - дидактика тарауында ңарала-
51
ды. Дидактиканың негізгі проблемалары оқу процесінің
заңды лы қтары н, прициптерін жөне оңы туды ң тиім ді
өдістеме лерін көрсете д і. Қазаң ті лінен оңу ш ы л арға білім
беруде оқыту өдістері жоғарыда айтылған заңдылықтар
мен принциптерге сүйенеді. Оқушыларға тиянақты , са-
палы білім беру - мүғалімнің оқыту өдістері мен төсілдерін
шебер меңгеру арқы лы жүзеге асады.
Әңгіме әдісі. Оңу материалы® ауы зш а баяндауды та-
лап етеді. Бүл әдіс мектеп оқуының барлық кезеңдерін-
де ңол даны лады . Әңгіме өдісі ж аң а білімді хабар лайды .
Оған мынадай талаптар қойылады:
1. Әңгіме оқуш ылардың адамгерш ілігіне көмектесу
керек.
щщ щщт
f -
2. Әңгімеде тек дөлелді жөне ғылыми түрғыдан тек-
серілген ф актілер болу кер ек .
3. А йты лы п отырған ой -пікірдің дүрыстығын дөлел-
дейтін ж ар қ ы н ж әне таны м ды м ы салдарды ң, ф акті-
лердің ж еткіл ікті санының болуы.
4. Әңгіменің нақты ж үйесі болу кер ек .
5. Әңгіме өсерлі болу керек.
6. Әңгіме қарапайы м жөне түсінікті тілмен айтыла-
ды.
Түсіндіру - ж еке үғым, ңүбы лы старды , приборлар-
д ы ң , к ө р н е к і ң ү р ал д ар д ы ң ж үм ы с істеу ж о л д ар ы н ,
сөздер мен сөз тіркестерін сөзбен айту. Түсіндіру өдісі
ж а ң а та ң ы р ы п т ы тү сін д ір ген д е ж и і қ о л д а н ы л а д ы .
Түсіндіру әдісін қолдану мүғалімге мы надай талаптар
қояды :
-
і
Щ
:
- сүрақтарды дөл ж әне аны қ түж ырымдау;
- себеп-салдар байланысын аш ып, дәлелдер келтіру;
- салыстыру, ж арқы н мысалдар қолдану;
- ж үйелі қолдану.
М үға лім нің сөзіне түр лі талаптар қойыл ады :
- Мүғалімнің сөзі анық, нақтылы болуы керек. Мүға-
лім сөзінің анық болуы оңушының ж аңа тақырыпты тез
түсінуіне жағдай жасайды. Сабақтың нәтижелілігі мүға-
лімнің сабаңта ңойған мақсатына жетуіне ы қпал етеді.
52
- Мүғалім сөзі - оңушыға үлгі. Мүғалім сөзінің тіл
мөдениетіне лайың болуының мөні ерекше. Мүғалім тілі
әдеби тілге жатпайтын сөздермен шүбарланса, орыс тілді
оңушы оны қайталайды. Осыдан оның тілі ңалыптаспай-
ды. М үғалім оңуш ы сы н мөдениетті сөйлеуге үйрету
үшін алдымен өзі тіл мөдениетін сақтауға тиісті.
- Мүғалім окушыға тілдік материалды ңалай баяндау-
ды күні бүрын ойланып, жоспарлап алуға тиісті. Жос-
парда мүғалім ойын, желісін дүрыс ңүруға ерекшё мөн
беру ңажет.
- Мүғалім өз дауысына, үніне ерекше назар аударуы
қаж ет. Мүғалім үні ңүлаңңа жағымды, байсалды, тар-
тымды болса, ол оңушыны баурап алады. Сонымен бірге
мүғалімнің баяндау кезіндегі үні бір сарынды болуы да
оқушыны ж алы ңты рады .
- У ақытңа да ерекше мөн беру қаж ет. Үзақ баяндау
оқушыны ж алыңтырады, сондықтан мүғалім өз ойын дәл
аньщтаса, ол өте үтымды болмаң,
Әңгімелесу - ол оқытудың диалогтық өдісі, мүғалім
оқуш ыларға м үқият ойластырылған сүрақтар жүйесін
беру арқы лы біртіндеп, оларды ж аңа материалды түсіну-
ге өкеледі немесе бүрын оқылғандарды түсінген, түсін-
бегендерін тексереді. Әңгімелесу әдісін кейде сүраң-жа-
уап әдісі деп те атайды . Әңгімелесу өдісін сабаңтың бар-
лы к түрінде ңолдана береді. Ж аң а сабақта, қайталау са-
бағында окуш ы ны ң білім ін тексеру, аны ңтау кезінде
қазақш а сөйлеуге үйрету үш ін, қазақш а сөйлеу дағды-
сын калы птасты ру маңсатында тіл ш ирату үш ін, т.б.
ж ағдайларда ңолданылса да, ол белгілі таңырып төңіре-
гінде болуы ти іс. Ғылымда өңгімелесу өдісінің үш түрі
көрсетілш жүр:
- Хабарлау өңгімелесу
- Эвристикалық өңгімелесу
- Ж аңғы рту өңгімелесу
Хабарлау өңгімелесуінде мүғалім оңушыларға ж аңа
мөлімет, ж аң а тақы ры пты баяндау кезінде оны оңушы-
ларға белгілі мөселемен байланыстырып, оңушыға сүрақ
койы п, оны өз хабарлауына қатыстырады.
53
Екіыші тілді оқытуда еліктеу төсілінің алатын өзіндік
орны бар. Еліктеу төсілі оңушының естігенін дел қайта-
лай білуін қалыптастыруға бағытталады. Бүл төсіл қазад
тіліндегі дыбыстарды дүрыс айтуға ж атты қты ру кезін-
де өте ңаж ет. Еліктеу төсілінің оқуш ыға тілдің орфоә-
пиялы ң норм асы н ңалыптастыруда атңаратын мәні зор.
Мүғалім дыбыстардың буында, сөзде, сөйлемде, мәтінде,
тү р л і ды бы старм ен тір к естегі ж ағд ай д а дүры с айту
нормасын үйретеді. Мүғалім оңушыға мәтінді оқытуда
еліктеу өдісін қолданады. Мөтіннің оңу үлгісін оңып өзі
көрсетеді. Мөтінді дүрыс оқытып үйретуде мүғалім ин-
тонадияны дүрыс ңоюы өте қаж ет. Орфоэпияны дүрыс
ңалыптастыруда өлең жаттату, өлең оқуға үйретуде елік-
теу тәсілі кең қолданылады. Оқушылар мүғалімге елік-
теп ж атты ғады . Еліктеу төсілін кез келген жерде кол-
дана беруге болмайтынын есте саңтаған дүрыс. Өйткені
еліктеу тәсілінің кем ш ілік ж ақтары бар. Еліктеу арқьі-
лы алынған білім тез үм ы ты лады .
4.2. К ітап п ен ж ән е о қ у л ы қ тар м е н ж ү м ы с
Бастауыш сыныптарда кітахшен жүмыс сабақ үстінде
мүғалім басшылығымен ж үзеге асады. Одан әрі оңушы-
лар кітаппен ж үмы с істеуге өздері дағдыланады. Сабақ
материалдары бойынша өздік жүмыс жасаудың кейбір
тәсі лдері бар:
Конспектілеу
- оңығанның мазмүнын қысңа баяндау,
ңысңа ж азу. Бірінпп ж ақта түрып конспектілеу өзіндік
ойд ы дамытады.
>
М эт ін жоспарын жасау.
ЭКоспар ңарапайы м ж өне
күрделі болады. Ж оспар қүру үш ін мәтінді оқып болған
соң, оны бөліктерге бөліп, әр бөлікке атау беру керек.
Тезистеу —
оқы ғанны ң негізгі ойларын ңысңа баян-
дау.
«
..-
ч•: ?
Аннот ация -
оңығанына қы сқа пікір айту.
Фор м ал ъдъщ —
логикалы ң модель қүрастыру.
54
4.3. К ө р н екіл ік әдіс
Бүл өдіс оңу материалын меңгере оңыту процесінде
і^олданылатын көрнекі ңүралдарға ж әне техникалы қ
ңүралдарға ңатысты. Көрнекілік өдіс 2 топңа бөлінеді:
иллюстрация әдісі жөне демонстрация әдісі.
Иллюстрация әдісі - оңуш ыларға иллюстрацияльщ
қүралдарды, плакат, кесте, сурет, карта, таңтадағы су-
реттерді, модельдерді көрсетуді ңажет етеді. Демонстра
ция әдісі әдетте аспаптарды, төжірибелерді, техникалың
ңүралдарды, кинофильмдерді. диафильмдерді демонст-
рациялаумен байланысты. Көрнекілік әдісін ңолданған-
да кейбір жагдайларды (шарттарды) сақтау керек:
а) көрнекілікті ңолдану оңуіпылардыц жасына сәйкес
бо лу керек.
ә) көрнекілікті қолданудың шамасы болу керек жөне
оны бірте-бірте тек сабақтың керек сәтінде ңолданған
жөн.
б) демонстрацияланған затты барлың оқуш ылар жақ-
сы көретіндей етіп үйымдастыру керек.
в) иллюстрация көрсеткенде ец бастысы мәндісін нақты
білу қаж ет.
г) күбылыстарды демонстрациялау барысында бері-
летін түсініктерді бүте-шігесіне дейін ңалдырмай ойлас-
тыру.
д) демонстрацияланаты н көрнекілік материал маз-
мүнымен дөл сөйкес келу керек.
е) оңушылардың өздерін көрнекі қүрал мен демонст-
рациялы ң ңондырғылардан керекті мәліметтерді табуға
ңатыстыру.
Экран бейнесі арқылы диафильм, кинофрагмент беру,
компьютермен, интерактивтік тақтамен жүмыс. Аңпа-
ратты ң технологияларды ң іш інде біз үш ін тиімдісі -
мультимедияльщ ңүралдарды сабақ кезеңдерінде пай-
даланудың тиімді түстарын атап отсек, олар:
—
окупгының пәнге деген жеке ңызығушылығын оята-
ды;
— танымдың қабілетін калыптастырады;
— этнопедагогикалың төрбие береді;
55
- оңушыны ш ы ғарм аш ы лы қ жүмысңа баулиды;
- оңытуш ының уаңытын үнемдейді;
- оңулықтан тыс, ңосымша мөліметтер береді;
- тілді үйретуде үсынатын принциптерді толың орын-
дап ш ығуға көмектеседі, яғни тілді оқытудың бес түрін:
баяндау, кітаппен ж үмы с, көрнекілікпен ж үм ы с, тех-
никалы қ оңу ңүралдарымен жүмыс, ж атты ғулар орын-
дау төр ізд і өдіс-төсілдерді, ж а ң а өдістем елерді осы
қүралдарды ң көмегімен сапалы түрде пайдалануға бо
лады.
.if
ЦЦЦ
4.4. Машыңтық әдістер
Бүл өдіс арқы лы оқуш ы ларды ң маш ы ңты қ іскерлік-
тер мен дағды лары ң алы п тасады . М аш ы ңты қ өдіске
ж атты ғулар ж атады . Оқуш ылардың дербестік деңгейі-
не ңарай ж атты ғулар бірнеше түрге бөлінеді.
• Белгілі ережені еске түсіріп, оны бекіту мгщсатын-
д ағы ж атты ғу л а р .
• Білім ді ж аң а ж ағдайда қолдануға арналған жатты-
ғулар. Қолданудың мынадай ерекш еліктері бар:
- ауы зш а ж атты ғу - л о ги к ал ы қ ойды, есті, тілді,
оқуш ыларды ң зейінін дамытуға көмектеседі. Ол ж азуға
уақы т кетіруді талап етпейді;
- ж азбаш а ж атты ғу - білімді бекіту жөне оны ңолда-
ну іскерлігін ж ақсартуға қолданы лады . Оларды қолда-
ну логикалы қ ойды дамытуға, ж азбаш а тіл мәдениетін
дамы туға көмектеседі. Оған аударма, ш ы ғарм а ж азу,
суретпен ж үмы с ж атады . Өз бетімен мысалдар қүрау,
кесте қүрастыру, баяндама көрініс әзірлеу, т.б. жатты-
ғуды орындау алдында оңуш ыларға теориялы қ матери
ал түсіндіріліп, м үңият нүсқау беріледі. Ж азбаш а жат-
тығулар барысында оңушы алған білімін м аш ы қта қол-
данады. Оңушы оңуға үйренгенде оны мөнерлеп оқуға
да үйретеді. Грамматикалы қ ережелерді оқып, көптеген
ж атты ғулар ж азады .
Г раф икалы қ ж атты ғуларға - оқуш ы ларды ң кесте,
сызба, график, плакат, экскурсия кезінде салған сурет-
56
тергж атады . Оларды ңолдану оңу материалын жаңсы
қабылдап, есте сақтауға көмектеседі. Ж аттығулар жеңіл-
ден бастап күрделене береді. Ж атты ғулар алуан түрлі
болуы қаж ет. Ж аттығуларды екі топңа белуге болады.
1.
Тілдік жаттыеулар;
2. Сөйлву жаттыгулары.
Тілдік жаттығулар тілдік нүсңаулар туралы алғаш қы
білімді бекітуге арналады. Тілдік ж аттығуларға ңойы-
латын талаптар: тілдік жаттығулар ңақты тілдік нүсқау-
ларға, материалдарга арналу керек. Ж аттығу оқушының
білім деңгейіне, дидактикальщ талабына сай болуы к а
жет. Сөйлеу ж атты ғулары ны ң мөні өте зор. Сөйлеу ж ат
ты гулары өр түрлі болады. Оған мазмүндама, шығар-
ма, диалог қүрастыру, т.б ж атады . Мазмүндама оқушы-
ның сөйлеп үйренуіне қы змет атқарады . Мазмүндама
ауызш а жөне ж азбаш а түрде ж үргізіледі. Мазмүндама
арқы лы оңушыда мынадай дағдылар ңалыптасады:
-
тыңдағанын айту, ойын толың ж еткізу, сөзді дүрыс
қолдану;
Сөйлемді дүрыс ңүруға ж атты ғу.
Ш ығарма - оқушының өз ойын, түсінігін, пікірін дү-
рыс ж еткізудің бір түрі. Оңушы шығармада әр сөйлемді,
шығарманың әр бөлігін өзінше қүрайды . Ш ығарма жаза
білуді үйретуде мүғалімнің мы на мөселелерге көңілін
бөлгені жөн:
1) оқуш ының создік ңорын, тілдік нүсқаларды дүрыс
ңолдануын ңадағалау;
2) ш ығарманың мазмүнының тақы ры пңа сай болуын
үйрету;
3) жазған шыгармасын жетілдіріп түзете білуге үйрету.
4.5. Түсіндірмелі-иллюстративті әдіс
Бүл өдіс арңылы мүғалім Дайын ақпараттарды оқушы-
ларга түрлі қүралдармен түсіндіреді, ал оңушылар ақпа-
раттарды түсініп естеріне сақтяйды. Ақпараттар өңгіме,
лекц и я, түсіндіру, кітап, ңосымша қүралдар, көрнекі
қүралдар арқылы беріледі.
57
Peri род уктивтік өдіс. Бұл өдіс арқылы мүғалім оқушы-
ның іск ер л ігін ж өне дағды лары н қалы п тасты рад ы .
Тапсырмалар беріп, өзі түсіндірген білімді, үйреткен
жүмыстарын оқуш ыларға ңайталатады. Оқушылар үлгі
бойынша ж іктейді, септейді. Ж оспар ңүрады. Мүғалім
сөздік, кө р н екіл ік, м аш ы қты қ әдістер арқы лы сабаң
түсіндіреді, ал оқуш ылар оларды тапсырмалар орындау
үшін ңолданады.
Проблемалық әдісті қолданғанда оңушылар орындай-
тын іс-әрекеттен ш ығармаш ылың іс-өрекетке көшеді.
П роблемалы ң ж ағд аят проблеманы ш еш уге ң аж етті
білімді, аңыл-ой жүмысына ңабілетті үлкен беделдікті
талап етеді. Проблемалың ж ағдаят ойластырудағы маң-
сат оңуды қиындату арқы лы оңу материалдарын меңгер-
ту, баланың аңыл-ойын дамыту. Проблемалық ж ағдаят
сүраңтар қою, болжам айту, дөлелденбеген пікірлерді
та лдату арқылы ж аса лады .
1
Эвристикалық әдіс. Оңушыға проблеманы өз бетімен
шештіріп үйрету үш ін оған ш ағын зерттеу жүмыстарын
беру керек. Мүғалім картиналар, ңүжаттар көрсетіп оларға
сүрақ қоюды үсынады, бүл әдіс арқы лы мүғалім пробле
маны шешуге көмектесетін, оңуш ылардың білімдерін
есіне түсіретін сүрақтар өзірлейді.
Зерттеу әдісі. Зерттеу әдісін ңолданғанда оңушы білі-
мін ңолданады, ғылыми таным әдістерімен жүмыс істеп
үйренеді. Зерттеу жүмысы сабақта, үйде орындалады.
4.6. Оқыту — таным іе-әрекетін үйымдастыру әдісі
Дедуктивтік әдіс арқы лы мүгалім мен оқушы жүмы-
сы мына багытта жүреді. Дедуктивтік әдіс оқу материа-
лын тез өтуге көмектесіп, абстрактылы ойлауды дамы-
тады. Дедуктивтік өдіс арқы лы оқушы өзі білетін коры-
тын дыларды, ереж елерді, ғы лы м и заңдарды бақылау
ж үргізгенде, тәж ірибе ж асағанда, ж атты ғу ж азғанда
қолданады. Ж азбаш а ж атты ғу жасаганда белгілі грам-
матикалың ережелер қолданылады.
58
Индуктивтік өдіс. Индукция өдісі дедукциямен бірге
қолданылады. Алдымөн оқушыларға жөкө заттар, ңүбы-
лыстар түсіндіріледі, фактілерден ңорытындылар шы-
ғарады. И ндуктивтік өдіс бастауыш сыныптарда ж иі
ңолданылады. Себебі бүл жастағы балалар наңты жеке
қүбылы старға кы зы ғады . Олардың кейбір белгілерін
анықтап, талдап ңорытындылар жасайды.
Сүрақтар:
1. Ңазақ тілін үйретудің негізгі әдістері қандай?
2. Бастауыш сыныпта әдістің ңай түрін ңолдану қажет?
V-IX сыныптарда ңазаң тілі сабағында ңолданатын
негізгі әдістерді ата.
4. Қазаңша ауызекі сөйлеуге үйретуде ңай әдісті қолдан-
ған тиімді?
5. Сөздік әдістің түрлерін ата.
6. Қазаң тілінің дыбыстарын дүрыс айтуға үйретуде ңан-
дай әдіс қолдану ңажет?
7. Жаттығу әдісі деген не? Оның қолдану жолы ңандай?
8. Қазаң тілін үйретуде оңушының ана тілінен алған білім-
дерін пайдалану әдісінің жолдарын ата.
Тапсырма:
1. Мектептегі ңазаң тілі сабағына ңатысып, оны үлгі бо
йынша талда. Мүғалім сабаңта қандай әдістерді ңолданға-
нын анықта.
2. I-IV сыныпқа арналған сабак; жоспарын жаса. Еліктеу
әдісін қолдану жолын көрсет.
3. V сынып "Қазаң тілі" оңулығын талда.
4. Бастауыш сынып оңулыңтары бойынша ңазаң тілінің
басңа сабаңтармен байланыс жүйесін талда.
5. Математикамен байланысты көрсететін бір сабаң жос
парын жаз, қажетті қосымша материалын дайында.
Әдебиеттер:
1
- ІН.Х.Қүрманалина, Б.Ж .М үқанова, Ә.JI.Галимова,
Р .К .Ильясова. Педагогика. - Алматы, 2002.
59
2. Н.Оралбаева. Қ азақ тілін үйренеміз. - А лматы,
1989.
3. Г.К.Досмамбетова. Менің ңазақ тілім. - Алматы,
2002
.
4. A.M .Қудайбергенова. Қ а за к тіл і. — Алматы, 2002.
5. Ө.Ж үнісбек. Қазаң тілі жөне оңулы ққа арналған
өдістемелік нүсқаулар. - Алматы, 1999.
6
. Н . Оралбаева, К . Ж ақсы лы қова. Орыс тіліндегі мек-
тептерде қазақ тілін оқыту өдістемесі. - Алматы, 1996.
7. А.Бакраденова, Б.Баймүратова. Орыс тілінде жү-
мыс істейтін балабақщада ңазақ тілін оқыту методика-
сы. - Алматы, 1992.
8
. Л .З.Ш акирова. Методика преподавания русского
язы ка в национальной ш коле. - Ленинград, 1992.
5-Т А Р А У
Қ А З А Қ Т ІЛ ІС А Б А Ғ Ы Н Ы Ң Т Ү РЛ Е РІ
Жоспар:
1. Қ азақ тілі сабағы.
2. Сабақтың түрлері.
3. Сабаққа дайындалу жөне оны үйымдастыруға қо-
йылатын талаптар.
4. Сабақтың үйымдастыру жолдары.
5. Сабақтың ңүрылымы.
5.1. Қазақ тілі сабағы
Сабақ — оңу процесшің кезеңі, буыны. Сабаңтың тип-
тері: аралас сабақ, ж аңа материалды оңу, ж аңа іскерлікті
қалы птасты ру, білім, іскерліктерді бекіту, ж инаңтау
және жүйелеу, білім, іскерліктерді практикада ңолдану,
білім, іскерліктерді бақылау жөне түзету. Сабақ - оңу
ісін үйымдастырудың негізгі түрі. Қазақ тілі екінші тіл
ретінде оңытылатын болғандыңтан, сабаңта ңазақш а
ңары м -ңаты нас ж асауға бағы тталады . Оңуш ыларды
қазақш а сөйлеуге үйрету тілдік білім берумен жүзеге аса-
ды. Сабақтағы негізгі түлғалар - мүғалім мен оңушы,
оңушы мен оңупгы.
Сабақтың сапасы, нөтижесі мүғалімнің іс-өрекетімен
байланысты. М үғалімнің білімі, тәж ірибесі, сабаңты
үйымдастыру шеберлігі, сабақ материалын сүрыптап ала
білуі, оны оңушыға түсіндіруі, ж еткізе білуі сабаңтың
сапасына, нөтижесіне өсер етеді. Бірақ сабақ көп адам-
ның іс-өрекетім ен байланы сты . Қ азаң тілі сабағына
қатысуш ылар тілді үйретуші мен үйренушілер арасын-
61
дағы қатынас сабаң нөтижесіне өсерін тигізетінін бай-
ңайды. Сабақта мүғалім қаж етті тіл ортасын ж асауы ке
рек. Сондықтан мүғалім мен оқуш ының бір-біріне сенуі,
сы й-қүрметі, бір-бірін ж ақсы көруі сыныпта, сабақта
қолаилы жағдаи ңалыптастыруға ьщпал етеді.
С абаққа қойы латы н талаптар. Сабаңты үйымдасты-
ру үшін мүғалім оның маңсатын аныңтайды. Сабақтың
мақсаты орындалуы үш ін, ңаж етті ңүралдарды қолдану
жүйесі күні бүрын ойластырылады: дидактикалы қ м а
те ри а лдар, ңүрал-жабдықтар, т.б.
Қ азак тілі - Қазастан Республикасының мемлекеттік
тілі. Қ азаң тілін оқыту процесінде қазаң халңы ны ң та-
рихын, әдебиетін, әдет-ғүрпын, салтын, географиясын,
ғы лы м ы н , м узы касы н , к еск ін өнерін, ғалы м дары н ,
акын-жазуш ыларын, еңбек озаттарын таныту көзделеді.
Бастауыш мектепте казак тілін өзге үлттарға оқытудағы
V I
негігі мақсат - қазаңш а сөилеу туралы қарапаиы м үғым
беру, отбасында, түрмыста, оқу процесінде мүғалімнің,
жолдастарының, екінш і бір адамның сөзін түсініп, түрлі
- типтік жағдаяттарда "Танысу", "Дүкенде", "Дәрігерде",
К іта п х ан ад а” , т.б. сөйлеумен бірге қ а за қ ш а дүрыс
мәнерлеп оңу, сауатты ж азу техникасын меңгеру, еон-
дай-аң, ауызекі және жазба тілде қарым-ңатынас жасау-
да қаж етті сөйлеу дағдыларын қалыптастыру. Диалогтік
және монологтік сөйлеу дағдыларын, сөйлеу мәдениетін
ж етілдіру.
.
. 1
.
u ;
Сабақтың ңүрылымына ңойылатын талаптар:
- сабаңтың тақырыбы бойынша оның білімдік, дидак-
тикалы ң, тәрбиелік мақсаттарын анықтау;
- түрін аныңтау, ж аң а материалды өткен материал-
мен байланыстыру;
'" ’
- оңушының білімін бекіту, қайталау, бақылау жүйе-
сін ойластыру;
”
- үй тапсырмасының көлемін, түсініктілігін, бала-
ның мүмкіндіктерін кадағалау.
Достарыңызбен бөлісу: |