Министерство образования и науки республики казахстан
жүктеу/скачать 15,08 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- О ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ НАПРАВЛЕННОСТИ ПРЕПОДАВАНИЯ РУССКОГО ЯЗЫКА В ВУЗОВСКОЙ АУДИТОРИИ
- ЖОҒАРЫ БІЛІКТІ МАМАН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ РӨЛІ
Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Вербицкий А.А. Активное обучение в высшей школе: контекстный подход: Метод. Пособие.— М.: Высш. шк., 1991.— 207 с 2. Габрусевич С.А., Зорин Г.А. От деловой игры — к профессиональному творчеству: Учеб..-метод. пособие.— Мн.: Университетское, 1989.— 125 с. 3. Платов В.Я. Деловые игры: разработка, организация и проведение: Учебник.— М.: Профиздат, 1991. – 156 с. 4.Дудченко В. С. Проблема практического использования результатов конкретных исследовании на предприятиях. — Сб. Проблемы индустриальной психологии. Ярославль. ЯрГУ. 1981 5. Максимовская М. В. Специфика тренинга в инновационной игре. — Сб. Активные методы обучения. 6. Атаманова Р.И., Толстой Л.Н. Деловая игра: сущность, методика конструирования и проведения
О ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ НАПРАВЛЕННОСТИ ПРЕПОДАВАНИЯ РУССКОГО ЯЗЫКА В ВУЗОВСКОЙ АУДИТОРИИ Изтелеуова С.А., Онгарбаева А.Т., Карашева Г.А. Казахский экономический университет им. Т. Рыскулова г. Алматы, Казахстан
Образовательная политика в РК ориентирована на общую стратегию развития государства – его конкурентоспособность, открытость, поликультурность общества в целом. В этих условиях востребована языковая личность, способная оперативно и рационально ориентироваться в многоязычном пространстве, участвовать в профессиональном общении, конструктивно и системно использовать потенциал полилингвистического образования для саморазвития и самореализации, обладающая профессиональной компетентностью. Под
профессиональной компетентностью принято понимать интегральную характеристику деловых и личностных качеств специалистов, отражающую уровень знаний, умений и навыков, опыта, достаточных для осуществления определенного рода деятельности, которая связана с принятием решений. Основными компонентами профессиональной компетентности являются:
социально-правовая компетентность – знания и умения в области взаимодействия с общественными институтами и людьми, а также владение приемами профессионального общения и поведения;
персональная компетентность – способность к постоянному профессиональному росту и повышению квалификации, а также реализации себя в профессиональном труде;
конкретных видов деятельности, умение решать типовые профессиональные задачи и оценивать результаты своего труда, способность самостоятельно приобретать новые знания и умения по специальности;
567
аутокомпетентность – адекватное представление о своих социально- профессиональных характеристиках и владение технологиями преодоления профессиональных деструкции; Профессиональная компетентность оценивается уровнем сформированности профессионально-педагогических умений. С позиции основных операционных функций педагога можно выделить следующие группы профессионально-педагогических умений:
умения – познавательные умения в области приобретения общепрофессиональных, производственных и психолого-педагогических знаний, предусматривающих получение новой информации, выделение в ней главного, существенного, обобщение и систематизация собственного педагогического опыта, опыта новаторов;
воспитательной работы среди обучающихся, пропаганды педагогических знаний;
дидактические умения – общепедагогические умения определения конкретных целей обучения, выбора адекватных форм, методов и средств обучения, конструирования педагогических ситуаций, объяснения учебного материала;
организационно-методические умения – умения реализации учебно-воспитательного процесса, формирования мотивации учения, организации учебно-профессиональной деятельности учащихся, установления педагогически оправданных взаимоотношений, формирования коллектива, организации самоуправления;
учебно-воспитательного процесса, включающие диагностику личности и коллектива учащихся, анализ педагогических ситуаций, построение альтернативных моделей педагогической деятельности, проектирование развития личности и коллектива, контроль за процессом и результатом;
деятельности и профессионального поведения, самоактуализация;
организационно-педагогические умения – общепедагогические умения планирования воспитательного процесса, выбора оптимальных средств педагогического воздействия и взаимодействия, организации самовоспитания и самоуправления, формирования профессиональной направленности личности обучающихся; Под профессионально- ориентированным понимается обучение, основанное на учете потребностей студентов в изучении русского языка, диктуемого особенностями будущей профессии или специальности. Оно предполагает сочетание овладения профессионально- ориентированным языком с развитием личностных качеств обучающихся, приобретением специальных навыков, основанных на профессиональных и лингвистических знаниях. Профессионально- ориентированное обучение русскому языку в неязыковом вузе не сводится только к изучению «языка для специальных целей». Сущность профессионально- ориентированного обучения русскому языку заключается в его интеграции со специальными дисциплинами с целью получения дополнительных профессиональных знаний и формирования профессионально значимых качеств личности. Подготовка специалистов в неязыковом вузе заключается в формировании коммуникативных умений, которые позволили бы осуществлять профессиональные контакты на русском языке в различных сферах и ситуациях, стремление и способность будущего специалиста функционировать в качестве сильной языковой личности демократического типа. Овладение языком наиболее успешно происходит на основе значимого и актуального контекста. Для достижения в процессе обучения целей следует непрерывно балансировать между занятием, сфокусированным на содержание учебного предмета, и занятий по специфической языковой направленности. Работа по изучению терминологической лексики в отличие от других категорий слов языка имеет свою специфику и представляет одну из сложных проблем обучения лексике 568
русского языка в неязыковом вузе. Сложным является, прежде всего, усвоение студентами национальных групп терминов, представляющих собой ряд взаимосвязанных и взаимообусловленных значений, каждый из которых обладает конкретным лексическим значением, чем и обусловлена характерная особенность функционирования его в системе языка. Под методической системой работы по расширению словарного запаса студентов экономической терминологией нами понимается совокупность приемов и методов презентации учебного лексико-грамматического материала в соответствии с целями и задачами профессионально направленного обучения. Осуществление коммуникативно - деятельностного преподавания определяет его практическую направленность, которая обуславливает необходимость ввода языковых категорий в связном тексте, комплексного преподнесения единиц различных уровней языка (фонетики, лексики, словообразования, грамматики и т.п.). Формирование коммуникативной компетенции связано с организацией речевого общения и конкретизируется задачей обогащения ее экономической терминологией. Под обогащением словарного запаса обучаемых понимается: количественное и качественное расширение словаря, осознание системных связей терминов-слов, формирование готовности словаря к активному употреблению в речи, как активного, так и пассивного. Все типы компетенций делают возможным моделирование содержания обучения для решения практических задач с учетом общедидактических принципов развивающего обучения, связи теории с практикой, научности, сознательности, доступности и последовательности, наглядности, прочности знаний. Принцип развивающего обучения в рамках практического курса русского языка предполагает развитие познавательной способности обучаемых посредством активизации мыслительной деятельности для усвоения понятийной, структурно-семантической и функциональной сторон экономической терминологии. Принцип связи теории с практикой воплощается в профессиональной направленности обучения языку в неязыковом вузе. Реализация этого принципа отражается в коммуникативном подходе, ориентированном на овладение языком специальности для реализации своих потребностей в системе специальной коммуникации. Принцип
научности предусматривает применение данных
лингвистической характеристики экономической терминологии в контексте современного состояния терминоведения и лингводидактически обоснованный ее отбор с учетом коммуникативно - деятельностных интересов будущих специалистов. Принцип сознательности ориентирует на осознание необходимости усвоения особенностей экономической терминологии, ее системной организации, парадигматических и синтагматических связей в целях практического использования в профессиональной среде. Принцип
доступности определяет учет уровня
усвоения семантических, грамматических структур терминов учащимися-казахами, которые при подаче должны рационально распределяться по степени возрастающей сложности. Принцип наглядности выступает как средство обучения и как средство познания. Средством обучения являются таблицы, схемы, служащие образцами для восприятия речевого материала. Как источник познания наглядность представляет обучающимся ценный материал о системной структуре, языковой организации терминоединиц в процессе обучения специальной лексике. Принцип прочности реализуется при сопоставлении, сравнении и обобщении системных связей
экономической терминологии и основан
на интенсивной речемыслительной деятельности обучаемых.
Принцип речемыслительной активности предполагает такую организацию обучения, когда обучаемый постоянно вовлечен в процесс практического пользования языком на основе использования коммуникативно ценного речевого материала. При обучении русскому языку как неродному принцип учета контекста деятельности обучаемого приобретает особую актуальность, основой которого может служить 569
индивидуальность обучаемого как система свойств человека в трех аспектах его жизнедеятельности: как индивида, как субъекта и как личности. Принцип комплексного развития видов речевой деятельности в психолого- педагогическом плане предусматривает формирование коммуникативных умений. В методической литературе выделяют 4 вида коммуникативных умений: 1) умение говорить; 2) умение слушать; 3) умение читать и 4) умение писать. Все перечисленные виды умений в учебном процессе взаимодействуют. В реальной коммуникации говорение и аудирование тесно связаны как две стороны устной речевой деятельности. Умения чтения и письма также выступают в единстве. Сформированные умения аудирования и чтения являются необходимыми условиями для говорения и письма и наоборот. Поэтому аудирование оказывает положительное влияние на говорение, а говорение на аудирование (как и письмо на чтение и чтение на письмо), что обусловлено психологическими закономерностями совместного функционирования слухового и речемоторного анализаторов как при говорении, так и при аудировании, и зрительно-графическими и двигательно - речемоторными связями при чтении и письме. Это свидетельствует о большой сложности формирования коммуникативных умений. Принцип комплексного развития видов речевой деятельности обусловлен общим развитием обучаемого, уровнем языковой подготовки, условиями и профилем обучения. В результате взаимосвязанного обучения разным видам речевой деятельности на русском языке формируются навыки работы с научным текстом (анализ смысловой структуры, выделение информативного центра текста, формирование навыков работы с разными типами вторичных текстов (план, конспект, реферат, аннотация и т.д.). При этом внимание обучаемых направлено на усвоение терминосистемы изучаемых специальных дисциплин, которая составляет специальную лексику данной отрасли. Сферы общения, темы и ситуации являются компонентами коммуникативного содержания обучения. Учебно- профессиональная сфера общения реализуется в практическом курсе русского языка в информации о содержательной стороне терминоединиц, которой необходимо овладеть, чтобы правильно употреблять термины в своей речи и понимать их при восприятии чужой в процессе общения. Профессиональная компетенция специалиста связана с принципом учета специальности. Повышение и углубление профессиональной компетенции обучаемых за счет осмысления ими профессионально значимой лексики, обсуждение способов и средств ее выражения, возможность использования в речи при обсуждении проблем избранной специальности – одна из задач не только практического курса русского языка, но и совершенствовании личности студентов. Повышению профессиональной компетентности обучаемых может способствовать также чтение специальной литературы на русском языке. В обучении русскому языку студентов казахского отделения важен учёт роли и места родного языка. В процессе формирования русской речи в качестве метаязыка транспозиционного фактора выступает родной язык. Однако, известно, что при усвоении русского языка у студентов могут также произойти различные нарушения норм пользования им. Эти ошибки могут быть вызваны интерферирующими причинами, как внешними, так и внутренними. Для создания лингвометодической основы и системы обучения языку специальности большое значение имеет строгий отбор языкового материала, который позволяет максимально интенсифицировать процесс обучения русскому языку в связи с избранной специальности студентами. Следует отобрать наиболее частотные лексические единицы, типовые синтаксические конструкции и расположить их в определенном порядке, овладение которыми предполагает активную познавательную работу студентов по усвоению и последующему их употреблению в реальной коммуникации. Особенно важно для студентов-экономистов овладение профессиональным речевым общением с использованием специальной терминологии, а также развитие навыка чтения литературы по специальности. Одной из основных задач обучения студентов экономистов
570
вуза мы считаем овладение разными видами чтения, и в первую очередь – ознакомительного. Необходимо с самого начала занятий развить у студентов навыки, которые позволили бы им извлекать полезную информацию из максимального числа разнообразных типов научных текстов. Оптимальный путь к этой цели – интенсифицированная система обучения чтению для студентов экономического профиля, в основе которой – овладение ознакомительным чтением и подъязыком специальности в совокупности. Умение пользоваться русским языком как средством общения и владеть всеми видами речевой деятельности, в первую очередь, говорением и слушанием; свободно перефразировать исходный текст; реферировать, составлять сообщения по актуальным проблемам современности; принимать участие в устном общении; оформлять официально- деловую документацию; использовать экономические термины в речевой деятельности – это те умения, которые ставит перед собой преподаватель в качестве конечного результата обучения. Одним из наиболее результативных методов привития вышеперечисленных умений и навыков является метод работы с текстом по специальности. На начальном этапе желательно изучать четкие, лаконичные тексты, так как на них легче активизировать лексику. В формировании профессионально-речевой компетенции, выработке у студентов умений и навыков правильного восприятия и продуцирования научной информации по специальности огромную роль играют продуманные и специально подобранные задания к тексту. В процессе работы над текстами по специальности студенты обучаются чтению и анализу текстового материала, изучают и употребляют терминологическую лексику. Таким образом формируются навыки тезирования, конспектирования, реферирования. При подготовке типовых учебных текстов по научному стилю целесообразно опираться на следующие критерии:
когнитивнй (познавательный фактор);
мотивационный (учет коммуникативно-деятельностных потребностей обучающихся);
тематический (тематическое соответствие профилю специальности);
учет уровня языкового и речевого развития студентов;
наличие программного учебно-языкового материала. Русский язык как неродной должен способствовать становлению будущего экономиста, в связи с чем возрастает роль содержательно-информационного аспекта преподавания. В данном случае информативность текста обеспечивает познавательный интерес и расширяет профессиональный кругозор обучающихся. Мотивационный критерий нацеливает на отбор такого текстового материала, который был бы связан с ключевыми понятиями профилирующих дисциплин. Однако содержание текста не должно опережать изучение последних, т.е. специальности. В соответствии с тематическим критерием необходим отбор речевых тем, ориентированный на будущую экономическую деятельность студентов. При учете языкового и речевого развития обучающихся достигается доступность содержательной стороны текста и посильность усвоения лексических, морфологических и синтаксических особенностей научного текста. Соблюдение соотнесенности словарного состава и языковой структуры текста с программой вузовского курса «Русский язык» обеспечивает не только доступность языка, но и доступность предметно-логического содержания научного текста. Применение данных
критериев позволит осуществить профессионально- ориентированный подход при отборе, минимизации и коррекции типовых учебных текстов в рамках практического курса русского языка для формирования профессиональной компетентности будущих экономистов.
ЛИТЕРАТУРА: 571
1. Образцов, П.И. Проектирование и конструирование профессионально- ориентированной технологии обучения / П.И. Образцов, А.И. Ахулкова, О.Ф. Черниченко. – Орел, 2005. 2. Мынбаева А.К., Садвакасова З.М. Инновационные методы обучения, или Как интересно преподавать. Учебное пособие. – Алматы. – 2007. -284 с. 3. Патсаев А.К. и др. Инновационные методы обучения в системе образования // Вестник КазНПУ им. Абая. Серия «Естественно-географические науки». -2007. - №1. – с.83-86. 4.
Есельбаева А.Ж.
Современные технологии формирования общей
и профессиональной культуры педагога // Профессионал Казахстана. – 2008.-№3.-с.26-28.
Түйiн Макалада жогаргы оку орындарынын студентерiне орыс тiлiн окытудын ерекшелiктерi карастырылган.
Summary The article deals with the problem professionally-oriented teaching Russian students University of Economics.
ЖОҒАРЫ БІЛІКТІ МАМАН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ РӨЛІ
Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, Алматы қ., Қазақстан
Еліміздің тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасу барысында білім
беруді модернизациялау жүзеге асырылып жатқаны белгілі. Осыған байланысты Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы қабылданды. Онда «Білім беру жүйесінің басты міндеті-ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтары, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағыттылған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау..., оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық коммуникациялық желілерге шығу»-деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көзделеді. Қазіргі заманда Қазақстанның өзіне тән ұлттық сипаты бар білім беру сапасында әлемнің басқа да алдыңғы қатарлы беделді де белді елдерімен қатар жұмыс жасау, қазақ тілін дамытуда өзіндік үлес қосу, қазақ тілінің мәртебесін нығайту үшін барлық Қазақстандықтар мен шетелдегі бауырларымыздың қазақ тіліне деген құрметін арттыру, қазақ тілінің табиғи қалпын сақтау, бүкіл әлемдік деңгейге көтеру, білім беру ісінде әлеуметтік кеңістікке шығу- қоғамның күн тәртібіндегі шаралар. Тіл саясатының басым бағыттарының бірі-мемлекеттік тілді дамыту мен оның қолдану аясын кеңейту болса, оның кешенді тармағы-егеменді еліміздің болашағына адал қызмет ететін, мемлектттік тілді жетік меңгерген кәсіби мамандар даярлау болып табылады. Гуманитарлық сала – жігер беретін, ұлттық сананы көтеретін рухани платформа. Ол болмаса, ертең ұлтқа, мемлекетке қалай қызмет етеміз? Сондықтан, жан-жақты дамыған жақсы маман дайындасақ, ең жақсы идеал болатын еді. 572
Қазіргі қоғамда халықаралық қатынастар түбегейлі өзгерістерге ұшырауда. Сонымен қатар, әлеуметтік-экономикалық жағдайлар да өзгеруде. Бұл жоғары оқу орындарында мемлекеттік тілді оқыту жүйесіне де өз ықпалын тигізуде. Болашақ мамандарға қойылатын жоғары кәсіби талаптар оқыту үрдісін түпкілікті тактикалық, стратегиялық тұрғыдан өзгертуді талап етуде. Жоғары оқу орындарында мемлекеттік тілді оқыту – мәдениеті жоғары, мемлекеттік тілді таза меңгерген, сөйлеу мәдениеті қалыптасқан, қарым-қатынасқа түсе білетін, ізгі адамгершілік этикасын сақтайтын, инабатты мамандарды даярлауға және студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысын іске асыруға бағытталады. Сонымен қатар, әлемдік деңгей талабына лайық қоғам сұранысына, бәсекеге жауап бере алатын мамандарды даярлауды көздейді. Тілді меңгерту оңай жұмыс емес. Ең алдымен, тіл үйренушінің ынтасы болуы шарт. Оқыту әдісінде дәстүрлі әдіспен қатар этно, тандем, ойын, тәжірибе, қайталау әдістерін жаңа технологияға үндестіре қолданған жөн. Қазіргі таңда заманауи технологиялардың арқасында тілдің оқытылу дәрежесі мен деңгейінің бір саты жоғары көтерілгенін айта кетуіміз керек. Оқу сапасы жақсарып, дамыта оқыту жүзеге асырылып, сабақ қарқыны жеделдетіліп, жеке тұлғамен жұмыс істей отырып, саралап, даралап оқытуға мүмкіндік туды. Бүгінгі таңда жоғары білім тек жаңа білімді игеру үрдісін ғана емес, адамның қабілетін дамытуды, жаңа идеялар туындатуды, кәсіби және әлеуметтік рөлдерді белсенді орындауды ашып көрсетеді. Қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде алған бір белесі - қазақ тілін кәсіби бағытта оқыту. Дегенмен, бұл бағдарламамен оқыту - пән оқытушыларынан көп ізденісті талап етеді, алдындағы студенттің болашақ мамандығының қыр-сырын әбден шығармашылықпен зерттеп, қанығуына, кәсіби ізденіске жетелейді. Оқытушының арнаулы кәсіби салаға арналған терминологиялық сөздіктермен, техникалық оқулықтар, оқу құралдарымен, газет- журнал материалдарымен жұмыс істеуіне тура келеді. Студенттерге ұсынылатын материалдарды, лексикалық мәтін болсын, жаттығу болсын, сөйлеу мәтіндері болсын күнделікті шығып жатқан газет-журналдардан, ғаламтордан алып, дейгейлік тапсырмалар дайындайды. Яғни, тек тіл маманы ғана емес, инженерлерше жұмыс істемек. Студент бұл сабақта тек техникалық терминдермен танысып қана қоймай, оны орнымен жұмсай білуге үйренеді. Сондай-ақ, еліміздің орталық баспасөз басылымдарымен, авторлардың баяндау стилімен, елдегі болып жатқан жаңалықтармен, әсіресе, өнеркәсіп, өндіріс саласындағы өзгерістермен, жетістіктермен танысып, ой елегінен өткізеді. Студенттердің кәсіби мамандықтары ескеріліп, сол мамандыққа қатысты сөздер, сөз тіркестері, негізгі ұғымдар мен терминдерге, олардың лексика- грамматикалық ерекшеліктеріне баса назар аударылып, сөздік қорларын байыту нәтижесінде өз ойларын қазақ тілінде сауатты жеткізе білуге үйретуіміз керек. Мамандық иелеріне өз мамандықтарына тән кәсіби сөздерді үйретіп, іскери, ресми тілді игертіп, кәсіби сөйлеу тілінің қалыптасуына ықпал еткеніміз жөн. Жоғары кәсіби білім беру саласында жастар көптеген әлеуметтік жағдайлармен бетпе- бет кездеседі және осы кезеңде өз алдарына өмірлік мәні бар маңызды мақсат қояды. Жоғары оқу орнының студенті болашақ маман болып қалыптасудың қилы өткелдерінен өтеді: оқу, үйрену, білу, өзін-өзі тану, тәрбилеу т.б. Осы тұрғыдан алғанда, тіл үйренушілердің тілді болашақ кәсіптік қызмет бабында және қарым – қатынасында қолдана алатындай іскерліктер мен дағдыларды игерту мақсатын көздейтін «Кәсіби қазақ тілі» пәнін оқып – үйренудің маңызы мен мәні ерекше. Политехникалық білім беруде жастар осы заманғы өндірістің негізгі принциптерімен танысады. Олар күнделікті өмірде қолданылатын қарапайым еңбек құралдарын пайдалануға дағдыланады. Жаңа технологияның талабы – студенттің өз ізденісін арттыру, оқу материалын дайын күйінде ғана емес, өздігінше іздентіп, шығармашылықпен игере білуіне, еңбектене білуіне зейін қою. Ұстаз, тәлімгер оқытатын пәнінің өмірге үйлесімді, шығармашылық деңгейде 573
болуына ынталанып шәкіртімен ынтымақтасып, тапсырманы бірлесе орындауға баулиды, ой – түрткіге негіз болатын ізденістерге бағдар беріп, кестелік үлгілер мен бейнелік сызбаларды басшылыққа алады. Сонымен қатар, шәкірттің ойлау қабілетін дамытуға барынша қамқорлықпен қарайды, оқу бағдарламасын орындауға қызықтыру шәкірттің ақыл-ойын дамытып, бар күш-жігерін сала әрекеттенуге ынталандырады. Оқыту технологиясының мазмұны оқу және кәсіби дағды мен іскерлікті қалыптастыруды қамтамасыз ететін студентке берілген тапсырмалар жиынтығының оқу мәліметтерінің құрылымының жаттығулар мен тапсырмалардың мазмұнына сай болады. Оқыту технологиясы- оқытудың барлық процесін анықтау мен қолдану, жүйелі құру әдісі, техникалық және адамзаттық ресурстар мен олардың өз ара қызметін есепке ала отырып білім алу. Бір жағынан, оқыту технологиясы-бұл оқу мәліметтерін өзгерту мен ұсыну, өңдеу құралдары мен әдістерінің жиынтығы, ал екінші жағынан, қажетті ақпараттық немесе техникалық құралдарды пайдалана отырып, оқытушының студентке әсер ету тәсілдері туралы ғылым. Ол білімді ақпараттандыру түсінігін кеңейту және оқыту процесін жүйелі талдау мен жобалауға бағытталған. Іскерлік қарым-қатынасқа баулудың бірден-бір жолы - ойын технологиялары. Ойын –оқытушылық іс-әрекетті ұйымдастыру барысында оған қатысушылардың өз тәжірибесі арқылы білім, дағды қалыптастыру мүмкіндіктерінің жүйелі түрі, яғни ережелермен анықталған жарысушылардың жеңіске жетуін немесе жеңілуін айқындайтын оқытушылық іс-әрекет. Ойын барысында оқу топтарының ұжым ретінде, студенттердің тұлға ретінде даму процесі жүреді.
Бұл өз
кезегінде кейбір
студенттердің жағымсыз жақтарын бейтараптандырады, жалпы тонусты көтереді, студенттерді өз бетінше еңбектенуге ынталандырады және оқу процесін жандандырады. Сонымен қатар, жеке студенттің ішкі әлемін байытуға, оның өзімшілдік, менмендіктен құтылуына мүмкіндік береді. Көптеген әлемдік әдіскерлер ұсынған ойын технологиялары: іскерлік ойын, дөңгелек үстел, дискуссия, конференция, айтыс, пікірталас т.б. Осы ойын технологияларын қолдана отырып, біз студенттердің сөйлеу мәдениетін дамытып, ой-өрістерін кеңейтуге мүмкіндік аламыз. Мұнда олар өзара пікір алысып, сөз таластырып, өз ойларын ортаға тастап талқылайды. Бұл олардың қызығушылығын арттырып қана қоймай, іскерлік қарым- қатынасқа баулиды, өз мамандықтарына қатысты тақырып бойынша пікірлерін еркін, өз бетінше жеткізе білуге үйретеді. Сондай-ақ іскерлік қарым-қатынас кезінде талап етілетін қажеттіліктер ақпаратты дұрыс сұрап, талап ете білу, әңгімеге кірісе білу әңгімені қолдай білу т.б. Бұл жұмыс студенттердің анықтамалық әдебиет, түрлі сөздіктермен жұмыс істеу, салыстыру, талдау жасау дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Ойын түріндегі сабақтар достық көңіл жағдайында өтеді, студенттер өздерін еркін ұстайды, бірін –бірі сынамайды, яғни, басымдық, үстемдік, біреуден-біреудің артықшылық белгілері мойындалмайды. Іскерлік немесе рөлдік ойын біртұтас әрекет ретінде сипатталатын қарым –қатынас жүйесінің бейнесі, маманның болашақ кәсіптік әрекетінің пәндік және қоғамдық мазмұнының қалыптасу формасы ретінде көрініс табады. Ойында жалпы нысанадағы кәсіптік әрекеттің біртұтас бейнесі көрініс табады. Білім мен біліктілік абстрактілі түрде емес, кәсіптік мәтін құрамында, кәсіптік еңбек пен игеріледі. Студенттер кәсіптік біліммен қатар арнайы біліктілікті-адамдармен қарым-қатынас жасау, басқарушылық, ұжымдастық, жетекшілік және бағынушылық қасиеттерін игереді. Егер әрбір сөзді орнымен жұмсай біліп, айтылған ойы мазмұнды, нысанаға дәл тиетіндей ұтымды шығып, тыңдаушысын баурап аларлықтай әсерлі болса, сөздің құдіреті сонда ғана сезілер еді. Ал мұндай шеберлік - сөйлеу мәдениеті жоғары адамның қолынан келер жайт. Сондықтан күнделікті сабақта тіл қағидаларын оқытуға көңіл аударып қана қоймай, ауызша сөйлеу мәдениетіне ерекше назар аударып отыру қажет.
574
Тілді мамандыққа қатысты оқытудың тағы бір ұтымды жағы - студенттер мамандыққа қатысты іс қағаздарды сауатты жазуды үйренеді, кәсіптік даярлығы қалыптасады. Қызмет барысында әртүрлі елдермен, әртүрлі мәдениет пен әртүрлі тілдегі адамдармен қарым- қатынас жасаудың бір жолы - ақпарат алмасу болса, ол әрекет электронды пошта, факс, интернет желісі арқылы іске асады. Аталған ақпарат алмасудың түрлері - хат жолдау, сауал хат, жауап хат, тапсырыс, ризашылық білдіру хаты т.б. Осы іс-қағаздарды ресми-іскери сөйлесуге тән тұлғаларды меңгереді. “Кәсіби қазақ тілі” оқытушысының алдында тұрған міндеттер: - үлгісіз, жетексіз, өз бетінше жазуға дағдылану; - қазақша ойлауға, қазақша сөйлеу әуезділігіне жету; - түсіндірме, аударма, кәсіби
сөздіктерді пайдалана білуге, үйрету. Студенттердің болашақта іскерлік қағаздарына кездесетіні сөзсіз, түйіндеме, өмірбаян, жұмысқа тұруға өтініш білдіру, қай баспа бетінен хабарландыру арқылы келіп отыр, жұмыс бабында іскерлік кездесулер өткізіп, презентациялар мен жиналыстар ұйымдастыру, жиналыстар мен келіссөздерге хаттама жазу, құжаттармен танысу т.б. Тіл білімінде тілді оқыту жөніндегі сауалдар оның ішкі салаларын: фонетика, лексика, грамматиканы, олардың заңдылықтары мен ережелерін жан-жақты меңгертумен байланысты болса, тілді үйрету белгілі бір тілде сөйлеу мүмкіншілігін жасау, адамдар арасындағы тіл арқылы қарым-қатынасты іс жүзіне асырумен қатысты. Бірақ осыған қарамастан, тілді оқыту мен тілді үйретуді бір- бірімен шектеп, бөліп алу мүмкін емес. Өйткені, белгілі бір ұлттық тілде сөйлеу, пікірлесу сол тілдің фонетикалық, грамматикалық ережелерін үйренумен қатар жүретіні белгілі. Қорыта келе айтарымыз, қазақ тілі мемлекеттік тіл ретінде Қазақстан Республикасының барлық саяси, қоғамдық, ғылыми және мәдени саласында қолданылады және оның қолданылуы, қорғалуы мен дамуына өкіметіміз қамқорлық жасайды. Ұлттық мемлекетіміздің іргесі бекіп, оның экономикасы мен ғылым-білімі өркендеп, тіліміз өз еліміздегі позициясын нығайта беретініне сеніміміз мол.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР: жүктеу/скачать 15,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|