Molecular Biology of the cell клетканың молекулалық биологиясы Алтыншы басылым, І том
жүктеу/скачать 52,26 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 158 3-тарау.
| 3.29-сурет.
Tемекі мозаика вирусының (tobacco mosaic virus – TMV) құрылысы. (A) Бірдей белок суббөліктерінен құрылатын цилиндрлік капсидпен қапталатын жалғыз ұзын РНҚ молекуласынан тұратын вирустық бөлшектің электрондық микрографиясы. (Ә) TMV құрылымының бөлігін көрсететін модель. Ұзындығы 6395 нуклеотидтен тұратын жалғыз тізбекті РНҚ молекуласы ұзындығы 158 амин қышқылынан тұратын суббөліктің 2130 бірлігінен қалыптасатын спиральдік капсидпен қапталады. Толығымен жұқпалы вирустық бөлшектер пробиркада РНҚ мен белок молекулаларынан өздігінен жинала алады (A, Robley Williams иелігі; Ә, Richard J. Feldmann иелігі). Өзінің құрамдас бөліктерінен қайта жинала алатын басқа макромолекулалық кешен- ге бактериялық рибосома жатады. Бактериялық рибосома, шамамен, 55 әртүрлі белок пен 3 түрлі РНҚ молекуласынан құралады. Белгілі жағдайлар жасай отырып, жеке ком- поненттердің қоспасын пробиркада инкубациялаған кезде олар өздігінен табиғи фор- маға жиналады. Ең маңыздысы, осындай РНҚ құрылымдары белок синтезін катализдей алады. Рибосомалардың қайта жиналуыерекше жолмен іске асады: белгілі белоктар РНҚ-мен байланысқаннан кейін осы кешен басқа белоктармен танылады және соңғы құрылым қалыптасқанға дейін тану процесі жалғаса береді. Кейбір күрделі жиналу процестерінің қалай реттелетіні, тіпті, қазіргі таңда да бел- гісіз. Мысалы, клеткадағы көптеген құрылымдардың ұзындығы нақты әрі анық бола- ды. Молекула ұзындығының осындай нақты болуы, көп жағдайларда, толық түсінікті бола бермейді. Қалыпты жағдайда, белок ядросы немесе басқа макромолекула соңғы құрылымның құрылымын анықтайтын скаффолд болады. Осындай механизм TMV 158 3-тарау. Белоктар бөлшектерінің ұзындығын анықтайды, ал РНҚ тізбегі ядро қызметін атқарады. Осыған ұқсас, актинмен әрекеттесетін белок ядросы бұлшықеттегі жіңішке филаменттердің ұзындығын анықтайды. Жиналу факторлары көпшілік жағдайда күрделі биологиялық құрылымдардың қалыптасуын қадағалайды Клетканың барлық құрылымдары өздігінен жиналатын коваленттік емес байланыстар көмегімен байланысатын құрылымдарға жата бермейді. Мысалы, кірпік немесе бұл- шықет клеткасының миофибрилласы оның құрамына кіретін макромолекулалардың сұйық күйіндегі қоспасынан өздігінен жинала алмайды. Осындай жағдайларда жи- налу ақпаратының бөлігі матрица болатын немесе жиналу факторларының қызметін атқаратын арнайы ферменттер мен басқа да белоктар арқылы беріледі. Бұл факторлар жиналуды бағыттайды, бірақ соңғы құрылымның құрамына кірмейді. Тіпті қарапайым құрылымдарда да өздерінің жиналуына қажетті құрамдас бөліктері болмайды. Мысалы, кейбір бактериялық вирустардың қалыптасуы кезінде бірдей бе- лок суббөліктерінің көптеген көшірмелерінен жиналатын вирустың «басы» вирустың өзімен өндірілетін екінші белоктан құрылатын скаффолд бетінде жиналады. Вирустың соңғы құрылымында екінші белок болмағандықтан, вирустың басы өздігінен қайта жинала алмайды. Жиналу үшін маңызды әрі қайтымсыз протеолитикалық үзу орын алатын басқа мысалдарда кездеседі. Осындай мысалдарға құрылымдық коллаген бе- логы мен инсулин гормонының фолдингін жатқызуға болады ( жүктеу/скачать 52,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|