340 5-тарау.ДНҚ репликациясы, репарациясы және рекомбинациясы
оның молекулалық талдануын жеңілдетті. Біздің генетикалық рекомбинация туралы
біліміміз бактериялар мен вирустарда іске асырылған тәжірибелерден алынды. Көбею
уақыты қысқа және геномы кіші болатын осындай организмдер рекомбинация процесі
бұзылған көптеген мутанттарды алуға мүмкіншілік берді. Әр мутанттағы өзгерген бе-
лок бөлініп алынды және талданды. Осындай белоктардың күрделі туыстары шіркей,
тышқан мен адамдарда да анықталды. Жақын арада жүргізілген зерттеулер гомологты
рекомбинацияны катализдейтін фундаменталдық процестердің барлық клеткаларға ор-
тақ болып табылатындығын анықтады.
ДНҚ негіздерінің жұптасуы гомологты рекомбинацияны бағыттайды
Гомологты рекомбинацияның маңызды қасиетіне оның үлкен аудандарының тізбектік
ұқсастығы бар ДНҚ дуплексінің арасында ғана орын алатындығын жатқызуға болады.
Бұл процесс негіздер жұбын құруға негізделеді және дуплекстің бір тізбегі екінші тіз-
бекпен ондағы нуклеотидтердің комплементарлылығын тексеру көмегімен жұптасады.
Осындай процесті екі бөлек ДНҚ тізбегінің пробиркада қолайлы жағдайда қайта
негіздер жұбын құруы арқылы түсіндіруге болады. Осы процесс ДНҚ ренатурациясы немесе гибридизациясы деп аталады. ДНҚ-ның сәйкес келетін екі біртізбекті моле-
кулаларының бір-бірімен қысқа аудандық қос спираль түзілуінен кейін өте тез арада
тізбектің «сыдырма ілгек» мәнерінде байланысуы орын алады және қос спиральдік
аудан негіздер жұбының санын арттыруға ұмтылады (
5.47-сурет ).
ДНҚ гибридизациясының нәтижесінде екі әртүрлі комплементарлы гетеродуплекс-
терден алынған тізбектері бар ДНҚ-ның қос спиралін қалыптастыра алады. Осындай
гетеродуплекс атты гибридті молекуланың түзілуі гомологты рекомбинация үшін өте
маңызды. ДНҚ-ның гибридизациясы мен гетеродуплекс түзілуі клеткаларды зерттеудің
кең қолданылатын әдістерінің негізін құрайды.