Монография «Елтаным баспасы»
қойылуы мен оларды шешудің жолдары
жүктеу/скачать 14,19 Mb. Pdf көрінісі
|
| қойылуы мен оларды шешудің жолдары.
Парадигмаларға заңдар, теориялар, қолдану тəсілдері, қажетті жабдықтар жатады. Ғылыми бірлестіктің белгілеріне концептуалды модельдер, жалпы тұжырымдар, құнды мақсаттар, шешімдер, белгілі бір проблемалар мен міндеттерді шешудің үлгілері енеді. Кунның айтуы бойынша, «бұл – дəстүр ретінде ғылымға келудің, меңгерудің ғылымның өмір сүруі жəне ғалымдардың бір арнадағы парадигмада жұмыс істеуі. Олар бұрынғы білімді кеңейтіп, тереңдетеді, жаңа теорияларды жасамайды» [Кун, 1977: 31]. Сондықтан болар, гуманитарлық ғылым саласында кейде, «бұл бұрын да айтылған мəселе еді ғой, мұның несі жаңалық» деген ойлар ара-тұра айтылып жа- тады. Алайда «бұрынғы білімді кеңейтіп, тереңдету» қазақ тіл білімінде соншалықты маңызды екендігін айта кету керек. Бұл ретте қазақ фра- зеологиясы туралы, оның қазіргі ғылыми парадигмалары қандай деген сауалға жауап ғылыми өзектілігі жоғары тақырыптардың бірі. Қазақ фразеологиясы пəнінің тарихы мен даму бағыттары туралы сөз болғанда қазақ фразеологиясының зерттелу тарихы орыс тіл білімі мен түркітанудың бұрынғы кеңестік дəуірдегі ғылыми жетістіктеріне байланысты. Фразеологизмдер туралы əлемдік зерттеулер туралы сөз болғанда алдымен швейцарлық лингвист ғалым Ш.Баллидің есімі аталады. Оның «Precіs de stylіstque» [Geneve,1905] деген еңбегінде алғаш рет тұрақты қолданылатын тіркестердің семантикалық қосынды (біріккен) мағынасы туралы сөз болады. (Кейін бұл еңбек «Traіte de stylіstque francaіze» деген атпен қайта толықтырылып, орысша аудармасы «Французская стилис- тика» деген атпен М., 1961 жылы басылып шықты). Ал орыс тіл білімінде жалпы тұрақты тіркестерге ХVІІІ ғасырда М.В.Ломоносовтың кезінен бастап-ақ, орыс əдеби тілінің сөздігін жаса- уда назар аударылған. Одан кейін тұрақты тіркестердің аясында мақал- 17 мəтелдер мен нақыл сөздерге қатысты, оның кейбір ерекшеліктері ту- ралы, мəселен: Ø фразеологизмнің ішкі формасы туралы – А.А.Потебняның (Из лекции по теории словесности: Басня. Пословица.Поговорка. Харьков, 1894); Ø фразеологияның сөзжасаммен байланысы туралы – И.И.Срез- невскийдің [Замечания об образовании слов и выражений. – Изв. Отд. Рус.яз. и словесности, 1873]. Ø Е.Д.Поливановтың фразеологияны тіл ғылымының ерекше бөлімі ретінде жеке қарастыру керек деген – (За марксистское языкознанаие. М.,1931) пікірлер болған. Осы ретте Ф.Ф.Фортунатов, А.А.Шахматов, И.М.Вульвист, С.И.Аба- кумов т.б. ғалымдардың фразеологизмдердің түрлерін анықтауға деген талпыныстарын айтқан жөн. ХХ ғасырдың 40 жылдарынан бастап, фразеологияның лингвисти- калық пəн ретінде қалыптасуына В.В.Виноградовтың сіңірген еңбегі айырықша еді. Оның « Из истории русских слов и выражений». //Русск. яз. в школе, 1940, №2; « Основные понятия русской фразеологии как лингвистической дисциплины». Тез. докл. Л.,1944. (Научная сессия, пос- вященная 125-летию Ленинградского университета). т.б. мақалалары фразеологизмдерді синхронды жіктеуге негіз болды. Арнайы зерттеу нəтижесінде тұрақты тіркестердің жалпы классификациясы жасалып, ғылыми терминмен аталып, тұрақты тіркестердің түрлері мен белгілері анықталды. В.В.Виноградов орыс тіліндегі тұрақты тіркестердің ерек- шеліктерін саралай келіп, олардың үш түрін анықтайды. Олар: жүктеу/скачать 14,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|