Негізгі мектептіѕ физика курсын оќытудыѕ теориясы мен јдістемесі
Төртінші шығармашылық деңгей тапсырмалары
жүктеу/скачать 0,66 Mb.
|
| Төртінші шығармашылық деңгей тапсырмалары:
Оқушылардың жинаған өмірлік тәжірибесі мен қалыптастырған ұғым, түсініктерінің, қиялы мен белсенді ой еңбегінің нәтижесінде жаңаша, бұған дейін болмаған, белгілі бір дәрежеде олардың жеке басының икемділігін байқататын дүние жасап шығуына негізделген (теорема дәлелдеу, заңдылықтарды оқулыққа сүйенбей мұғалімнің көмегінсіз қорытып шығару). Сонымен, қорытып айтатын болсақ, бұлар 3 кезеңінің бірінші деңгейі үшін - 1,2 кезеңдерде игерілген теориялық материалды пысықтау мен қайталауға, ережелер мен анықтамаларды, формулаларды жаттауға арналған тапсырмалар және олар сынақ арқылы бағаланады. Жоғары деңгейлер үшін - алған білімдерін өз бетімен қорыту мен жүйелеуге, оларды тереңдетіп дамытуға және тәжірибеде қолдануға арналған тапсырмалар. Технология бойынша жүргізілетін оқушылардың өз бетімен білім алу процесі «басқаруға ыңғайсыз» - делініп, сыналып жатады. Сондағы айтатындары: «оқушы осы кезеңде өз білгенін істейді, оның іс-әрекеті көбінесе, қате болады» дейді. Мүмкін, дәстүрлі оқу процесінде оқушыларды дәстүрлі оқулықтар бойынша өздігімен оқытуға тырысып, өздік жұмыстарын жүргізген кезде солай болса, болған шығар. Бірақ, оқытудың жаңа технологиясы жағдайында: - оқушылардың өздігімен жүргізетін танымдық іс-әрекеті үшін тапсырмалар күрделілігі төрт деңгей бойынша құрастырылып; - оқыту-проблемалық принциптер бойынша жүргізіліп; - барлық деңгейдегі тапсырмалар қызғылықты мазмұндалған болса, оқушыларда ынталану пайда болады. Сондықтан да, жаңа технология бойынша сабақ беруші мұғалімдер, үзіліс кезінде де оқушылардың сабақтан бас алмайтындығын байқаған. Оларға өзара бәсекелесе отырып жұмбақ, сөзжұмбақ, ребус, математикалық басқатырғыштар сияқты әр деңгейдегі тапсырмаларды шешіп, өтіп жатқан тақырыптан барынша көп ұпай алуға тырысқан, себебі, ертең жаңа тақырып басталады. Нәтижесінде «екіліктер» жойылуымен қатар, «үштік» алып жүрудің өзі де ұят саналатын болған. Осы жерде, «үлгерімі кейіндеп қалып, өз құрбыларын, белгілі бір себептермен, қуып жете алмайтын оқушылармен қалай жұмыс істеуіміз қажет?» - деген сұрақ туады. Бұл мәселенің де шешуі қарастырылған. Мұндай жағдайда, барлық тапсырмаларды мезгілінде орындаған оқушылар үлгермеушілерге көмектеседі; Сыныптың басқа оқушылары өздігімен жұмыс істеп жатқан кезде мұғалімнің де үлгерімі төмен оқушыларға дербес көмек көрсетуіне уақыты табылады. Ол сынып оқушыларының өздік жұмыс іс-әрекеттерін тек ұйымдастырып, басқару, жалпы бақылау жасау және балалардың өз-өзін бағалауын бақылау функциясын атқарады. Бұл қалайша жүзеге асырылады? Бізге үйреншікті бақылаудан бағалауға қарағанда деңгейлеп оқыту барысындағы бақылау мен бағалаудың ерекшелігі неде? Деңгейлік тапсырмаларды енгізгендегі басты мақсат - сынып оқушыларын «қабілетті» және «қабілетсіз» деп жасанды түрді әртүрлі топтарға бөлуді болдырмау. Осы арқылы деңгейлік және дербес оқыту принциптерімен қатар, барлық оқушыға қатысты, ізгілендіру принципі де сақталады. Деңгейлеп оқыту барысында оқушының бірінші деңгейдегі тапсырмаларды дұрыс орындағаны «есепке» алынып отырылады. Қандай оқушы болмасын, мысалы өзінің жақсы оқитындығына қарамастан, жұмысын «оқушылык», «міндетті», I ші деңгейдің, ол үшін жеңіл болса да, тапсырмаларын орындаудан бастайды. Барлық оқушылар жұмысын бір мезгілде бастап; әрқайсысы білім игерудегі өз қабілетіне қарай, өз билігіне жетеді бұл нақты пән бойынша ең нашар үлгіретін оқушыға тірек білімін ғана меңгеріп, үй тапсырмасын орындау барысында тек сүйікті пәні жоғарғы шығармашылық деңгейге дейін көтерілуіне уақыт үнемдеуіне себеп болады. Нақтырак айтсақ: Әр оқушының, әр пәннен 100 % үлгеріміне қол жеткізудің кепілі болады және оқу пәнінің барлық тақырыбы бойынша ең болмағанда міндетті бірінші деңгейді игеруін толық жүзеге асырады. Бұл, өз кезегінде, мемлекеттік стандарттардың минималды талаптарының орындалуына кепілдік беріп, Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңының талаптарына сай келеді және дәстүрлі оқытудағы оқушылардың артық жүктеме арту проблемасын шешеді. «Есепке алу» (зачеттік) жүйесін жүргізу нәтижесінде үлгерімі нашар оқушылар да, кем дегенде, «оқушылық» деңгейге сәйкес білімді толық меңгеріп алатынын өз тәжірибемізден байқадық (себебі ол осы деңгейдің тапсырмаларын толық және дұрыс орындап, өткізбегенінше, келесі деңгейге көшпейді). «Міндеті» деңгейді толық меңгергеннен кейін оқушы әрі қарай, ілгері ұмтылады; өзіне өзінің сенімі артады. Олардың әрқайсысы деңгейлік тапсырмаларды орындауға міндетті және жоғары деңгейлік тапсырмаларды орындауға құқылы. Осылайша әр оқушы, әсіресе өзіне ұнайтын пәндерден, бір деңгейден келесі деңгейге өз білімін біртіндеп толықтыра отырып, өз қабілетін де жетілдіреді. Бұл жағдайда жоғары деңгейлік тапсырмаларды орындау әр оқушының күнделікті мақсатына айналады. Басқа пәндерден 1-деңгейлік тапсырмаларды толық орындап отырса жеткілікті. Осы уақытқа дейін дайындалған жұмыс дәптерлерінде тапсырмалар үш денгейде ғана берілген. Төртінші деңгей тапсырмаларын (карточкалар түрінде) бәйгеден озып келген жүйріктерінің жеке қабілетіне сай құрастыру мүмкіншілігін, сабақ беретін әр ұстаздың өз үлесіне қалтырдық. Әрдеңгейдің барлық тапсырмаларын дұрыс орындағаны үшін оқушылар сол деңгейді игергеніне сәйкес ұпай алады: бірінші деңгей үшін - 5 ұпай, екінші деңгей үшін - 10 ұпай, үшінші деңгей үшін - 15 ұпай. Әр жаңа тақырып бойынша жасалған деңгейлік жұмыстардың үш деңгейге бөлінуі, үй жұмысын жақсы ұйымдастыруға және реттеуге мүмкіндік береді. Себебі, тақырыпты меңгерудегі төрт деңгейлік тапсырмалар үлгерімі өте жақсы оқушыға есептеліп, соған сәйкес құрылғандықтан, бұл жұмыстарды толық, сабақ үстінде орындап бітіруге, барлық оқушылардың мүмкіндігі жете бермейді. Сондықтан да, олар үйде өз бетімен немесе сабақтан тыс уақытта мұғалімнің көмегімен аяқтауға беріледі: - бірінші деңгейдің тапсырмаларын орындап үлгерген оқушыларға қалауы бойынша екінші, үшінші деңгейлердің тапсырмалары; - екінші деңгейдің тапсырмаларын орындаған оқушыларға қалауы бойынша одан да жоғары деңгейлік тапсырмаларды жалғастырып орындай беру; - т.с.с. деңгейден деңгейге көтеріле беру тапсырылады. Ең жоғары деңгейдің шығармашылықты қажет ететін тапсырмаларын, әрине, еңбекқор және нақты осы пән бойынша дарынды оқушы орындай алады. Осылайша, сыныптан тыс уақытта оқушылардың сүйікті және өзінің қабілеті жететін пәндердің әр тақырыбы бойынша жоғарғы деңгейлік тапсырмаларды орындау арқылы көбірек бал жинап, көтеріңкі баға алуына мүмкіншілік туады да, дамыта оқыту принципі орындалады. Нәтижесінде, оқушылардың табиғи қабілеттері мен дарындылык қасиеттерінің ашылуына және дәстүрлі оқытудағы келесі проблемалардың шешілуіне жақсы жағдай жасайды: - әр оқушы барлық бойынша 100 % үлгеруіне кепілдік алады, әр тақырыптың бір денгейінің тапсырмалары міндетті түрде және дұрыс орындағаны үшін сынақ алуы арқылы жоғарыда аталғандай, артық жүктеме тарту проблемасы шешіледі; - оқушының «екі алып қалу», «үлгермей қалу», «үрейінің жойылуы»; - әр оқушыға үй тапсырмасын саралап беру проблемасы (төрт деңгейлік тапсырмалардын сыныпта орындап үлгермегендерін үйде жалғастыра орындау мүмкіншілігін алу арқылы, сыныпта жинаған ұпай санын толықтырады, сондықтан жаңа тақырып бойынша қорытынды ұпай саны өседі) шешіледі. Бұл жерде: әр тақырып бойынша оқушы тіпті бір емес, екі қайта бағаланып отырады да журналды «бағамен толтыру жоспары» артығымен орындалады. - оқушыны бағалаудағы әділетсіздік проблемасы шешіледі (өте жеңіл тапсырмалармен қатар, күрделі тапсырмалардың жауаптары дұрыс болса болады, жоғары беріле беруі); - оқушыға табиғи жолмен кәсіптік бағдар беру және оны қабілеті жететін саласының дарынын ашу проблемалары шешіледі. Бұл оқушылар арасында, бір-бірінің үлгерім деңгейлерін бақылап отыра алатындықтарынан, өзара жарыс тудырады. Бірақ, оқушылардың өзара көмегіне және мұғалім тарапынан жасалынатын демеп жіберуге рұқсат етіледі. Сондықтан бақылау мен бағалау ішкі бақылау мен ішкі бағалау болып табылады. Сабақ оқушының дұрыс орындаған барлық тапсырмаларының ұпайларын шығарумен аяқталады. Сонымен: технологияның принциптері жағдайында, өздігінен даму бағдарын анықтап дамитын және өздігінен дұрыс шешім қабылдай алатын, өзі-өзі жетілдіріп өсіруші, өзін-өзі тәрбиелеуші тұлға қалыптастыруға болады, өздігінен оқытудың осындай мақсаттарын жүзеге асыру үшін, білім беру жүйесінің алдында тұрған басты мақсат - жаңа технологиясының талаптарына сай жаңа оқулыктар буынын жазу болып табылады. Мұндай оқулықтар мен дидактикалық құралдардың бір ерекшелігі - олардың мазмұнын қысқа мерзім ішінде ешқандай бейімдеусіз-ақ компьютерге енгізуге болады. Себебі, бұл құралдардың құрылымы электрондық оқулықтардың құрылымына ұқсас. Әрбір технология өзіндік жаңа әдіс-тәсілдерімен ерекшеленеді. Қызықты сабақтар мұғалімнің ашқан жаңалығы, әдістемелік ізденісі, қолданған әдіс - тәсілдері арқылы ерекшеленіп, шәкірт жүрегіне орын алады. Әлемнің 18 елінде сынақтан өткізілген «Оқу мен жазуды сын тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясының әдіс-тәсілдерін мына сызба арқылы көрсетуге болады: сұлба 11 Мұғалімдер арасында кеңінен қолдау тауып жүрген жаңа педагогикалық технологиялардың бірі-М.Жанпейсованың «Модульдің оқыту технологиясы». Модульдің оқыту технологиясы бойынша берілетін тапсырма шағын бөліктерге бөліп оқытылады.Әр бөліктің өз алдына мақсаттары болады. Шағын мақсаттың нәтижесіне тез жетуге болады. Модульдік әдіс бойынша оқушыға мынадай талап қойылады:тыңдай білу, тыңдау арқылы түсіну, диологты сөйлесу,оқу, оқуға дайындалу, жазу, монолгты сөйлесу. Оқытудың интерактивті әдісі бойынша мұғалім оқушының жеке өмірлік тәжірибесіне сүйене отырып, оның бойында білім, дағды, құндылық жүйесін қалыптастыруға бейімдейді. Мұнда мұғалім хабарлаушы міндетін атқарады. 1.Диогностика сәті.Сабақ түсіндіруден бұрыноқушылардың білімін тексереді. Әр оқушы білгенін ортаға салады. 2.Ізденіс сәті.Оқушылар жұппен, топпен жұмыс істейді.Өз бетімен сұрақтар мен қосымша әдебиеттер оқиды. 10-15 минуттан соң әр топ белгілі –бір сұрақтар бойынша өз мәліметтерін оқиды, қорғайды. Мұғалім толықтырады, ақпарат береді. Жаңа сабақ түсіндіріліп болғаннан кейін пікір сайыс, рөлдік ойындар арқылы сабақты бекітуге болады. Нәтижесінде 45 минуттың 7-8 минуты ғана мұғалім сөйлесе, сабақтың қалған уақыттың барлығында оқушылар жұмыстанады. Оқушылар бұл әдіс бойынша өзін-өзі бағалауға, өзгелерді бағалауға үйренеді 1.Тақырып бойынша дайындығым: төмен, орташа, жақсы. 2.Жаңа тақырып бойынша: төмен, орташа, жақсы. 3.Бүгінгі сабаққа қатынасуым: төмен, орташа, жақсы. 4.Топтар бірін-бірі бағалайды. Мқндай бағалаулар оқушылардың ерік-жігерін, намыс, еңбек сүйгіштік қабілеттерін дамытады.бірін-бірінің деңгейіне жетуге ұмтылады. Кеңінен тарап кеткен технологияларының тағыбір түрі Қ.Ж.Қараевтың «Деңгейлеп-саралап оқыту» технологиясы. «Деңгейлеп-саралап оқыту» технологиясының мақсаты: -әр оқушы оның қабілеті мен мүмкін деңгейіне орай оқыту; -оқытуды оқушылардың әртүрлі топтардың ерекшеліктеріне сійкес бейімдеу; -оқушылардың танымдық қызығушылығын қамтамасыз ету, бәселекестігінің дамытуға ұмтылған жеке тұлғаны қалыптастыру. жүктеу/скачать 0,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|