Нұсқаулар жиынтығы Мамандығы: -0302000 «Мейірбике ісі» Біліктілігі: -0302033 «Жалпы тәжірибелі мейірбике»
жүктеу/скачать 207,58 Kb.
|
| Философия пәні және оның қоғамдағы ролі
Адамның объективтік дүниені танудың алгашқы формалары-дүниені сезіну және дүниені қабылдау - эмоционалды-сезімдік сфералармен, түйсіктермен байланысты болады. Әрбір адам жастайынан дүниені танып біле бастайды, заттар мен кұбылыстар жайында білімдср жинактайды. Дүниені сезіну мен кабылдау адам өмірінде маңызды орын алады. бірак кұбылыстар мен процестердін терен мәнің, олардын себептері мен салдарын түсінуге мүмкіндік тудырмайды. Ондай мүмкіндік тек дуниетаным негізінде калыптасады. Адам заттар мен қүбылыстар жайында білімдер жинақтай отырып, дүние неге былай құрылған, адамның тууы мен өлімінің, бақыты мен қайғы-қасіретініц себебі неде деген мың-сан сұрактар койып, оларға жауап іздейді. Бұл сұрактарға адам өзінін мәдени денгейіне байланысты, арнаулы немесе жалпы білім дэрежесіне орай, эр түрлі өзара энгімелесудің әсерімен және бұкарапық акпарат құралдары мен эдеби кітаптардан алынған мағлұматтарына қарай жауап бере отырып, өзінің жеке өмірлік философиясын, өз дүниетанымын құрастырыды. Дүниениетаным дегеніміз адамның дүниені түсінү, оны бағалаудың принциптері мен әрекетгері, білімі мен сенімі, ой-пікірлері мен құндылыктарының синтезі, жинтығы. Кейін, адамның білімдері мен сенімдері біркелкі жинақтала келіп, дүниенің өзгерісі мен дамуы туралы кең көлемді көзқарас, ой-пікірге айналады. Дүниедегі өзінің орны туралы, жеке және қоғамдык өмірдің максат-мүдделері туралы, өзінің өмірлік ұстанымы мен іс-әрекеті туралы ойлана отырып адам белгілі бір көзқарастарға келеді. Дүниеге көзкарас дегеніміз-айнала коршаган орта, бүкіл әлем, тұтас дүние туралы, ондағы адамның орны, тіршіліктің мән-магынасы туралы көзқарастардың пікірлер мен түсініктердің жүйеленген жиынтығы. Сонымен, дүниегекөзкарас-адамзат санасының, дүниетанымының қажетті бөлігі. Білім мен сенімнің, ой мен сезімнің, көңіл-күйі мен мақсат-мүдденің, үміт пен ниетің т. б. түрлі жақтарының бірігуі болып табылатын дуниеге көзқарас адамдардың дүние және өзі туралы біртұтас ұғымдарының жиытығы деуге болады. Дүниеге көзқарастың өзегі білім болғандықтан, білімнің мазмұнының ақикатығымен тереңдігіне, дәлелділігі мен жүйелілігіне карай ол күнделікті-практикалық және теориалык болып бөлінеді. Күнделікті-практикалық дүниеге көзқарас біркелкі емес, өйткені оның иесі болып табылатын адамдардын білімі, ақыл ойы мен рухани мәдениеті, ұлттық дәстүрлері мен діни сенімдері жағынан алуан түрлі. Күнделікті-практикалык дүниеге көзкарас кұрамына сананың аса қарапайым формаларынан бастап, ғылымдардың, өнер иелері мен саяси қайраткерлердің т. б. озат ой-пікірлері болады. Мұндай көзкараста кателесу, адасушылык пікірлер де бар. Өйткені, тұрмыстык көзкарастың формалары стихиялық сипатта кылыптаскан мазмұны терен ойластырылмаган, жан-жақты ..., талданбаған және дәлелделмеген. Ал дүниегекезкарастың теориялық денгей арнайы сынақтан өткен, гылыми негізделіп дәлелденген болып табылады. Философия және гылым көзкарастың осындай (теориялық) денгейін жатады, өйткені философиялык көзқарас жалпы теориялық білімдерді ғана бейнелендіреді. Теориялық көзкарастың ерекшіліктері озіне ғана тэн озгеше тілі бар (категориялдык аппарат), жогары және катан денгейде абстракциялану. Бұл денгейде, адамды және әлемді зерттеудің арнайы әдістері пайда болады, объективті және субъективті нактылыктың қалыпы, моделі кұрылады да, адам омірінде үлгі болатын кезқарастар калыптасады. Мәселе шешу түлғаның козкарысына қоғамда калыптаскан ой-пікірлер, принциптер, эдептілік нормалары, кұндылықтар табиғаты және т. б. әсерін тйгізетіні копшілікке белгілі. Ал, жеке түлганың кезкарастары қоғамдық кезқарастарды «озып кету» мүмкінбе? 2. Көлемі кең шенбердің ішіне (дк) кіші шенберлі (философия) еніп тұрады-деп айтуға болады. Демек дк ішінде философиядан басқа да дк әлеуметтік тарихи типтері бар, олар мифология мен дін. Мифология -адамзаттын рухани мәдениетінің ең көне формасы. дүние. табиғат және адам жайында біртұтас түсінік болып табылады, ойткені онда сырткы дүние мен адам, ой мен сезім, білім мен коркем бейне, зат пен идея, объективтік және субъективтік дүниелер арасында айкын шекара болмады. Мифтің негізгі қызмсті-дүние қайдан пайда болғаның түсіндіру, этикалық және әстетикалық түсініктер арқылы белгілі бір мораль нормалары мен кұндылыктар жүйесін орныктыру. (мыс. Сфинкс туралы миф табигаттын кұпиясын білдіреді; Кентаврлар-адамның хайуаннаң жаралғанын білдіреді, Прометей-оттың пайда болуы, Икар-аспанға ұшу ұмтылысын білдіреді, Сизиф-өмірдін мәнің түсіну әрекеті.) Мифтерді тек ертегілер, аңыздар деп түсінген дұрыс емес, өйткені миф бул индивидтің қоршаған әлемді игеруі, адамдардың табюиғаттаң және әлеуметтік ортадан болмыстан тэуелділігі және мифтерде діннің, философияның, ғылымның бастамалары бар. Мифтердің діннен айырмашылығы сенімге ғана емес, акал-ойға да, парасаттылыкка да сүйену. Мифтер өздерінің мазмұнына карайкосмогониялық-әлемнің жаратылысы туралы, теогониялық-құдайлардын пайда болуы туралы, астрогониялық-планеталар мен жұлдыздар туралы, антропогендік - адамның пайда болуы, этногендік-рулар мен тайпалар туралы, эхатологиялык - акрзаман, топаи суы туралы, каһармандық т. б. болып тарайды. Сондыктан, мифология-адамдардың ездерін қоршаған орта туралы түсінігін тарихи, оздігінен долды деп сенетін түрлі бейнелер, кейіпкерлер мен еқиғалар арқылы жеткізуі деугеде болады. Мәселе шешу Мифтер мен мифологияны дүние таным ретінде тек алғашқы қауымның даму денгейімен байланыстырады. Ал, мифология рухани-практикалык феномен ретінде коғам дамуының басқа кезендерінде де, әсересе казырғы заманда өмір сүреді деп айтуға болама (мыс. 20 ғ. Д. Джойстың, Ф. Кафканың, Т.Манның, Ч.Айтматовтың т. б. эдеби шыгармаларында дәстүрлі мифтер тек пайдалана ғана коймай ерекше озгертіліп те қойған) Дін-рухани мәдениеттің болігі, ең тұжырымды түрде Құдай мен адамныц аракатынасы, адамның танымнаң тыс куштерді мойындау және соған илану деп аныктауға болады (дін-алғашқы қауымда пайда болды-тотемизм, фетишизм, анимизм; ұлтгық, мемлекеттікдіндер - индуизм, иудаизм; әлемдік діндер-буддизм, христиан, ислам). Дін құлшылық жолындағылар мен Құдірет арасындағы бір байланыстың барлығына деген сенімге негізделеді және ол сенімбелгілі бір діни ілім түрінде тұжырымдалып, тұрмыста діни салттар мен гұрыптар түрінде көрініс тауып, арнаулы діни институттармен аткарылады (шіркеу, мешіт, эр түрлі секталар т. б. ). Алғашкы діни жуйесі политеистік болды-пантеон құдайларының болуы, кейін мемлекеттік биліктін бір ортаға жиналуымен байланысты монотеизм-бір құдайға сену келеді. Философияның тарихында құдайдын бар екендігін дәлелдеуге сынақ жасағандар болды (А.Аврелий, Ф. Аквинский, И. Кант т. б. ). Мұндай дәлелдін төрт түрі белгілі 1)космологиялық дәлел-осы әлем пайда болғаннан соқ, оны біреу жарату керек. Өмір қайдан пайда болды 2)теологиялык-дүниеде барлығы мақсатқа, сэйкестілікке негізделеді. Дүние кандай мақсатпен жаратылған 3)онтологиялык-адамдар құдайға сенген сон, құдай болу керек. Ендеше адамдар неге сенеді 4)этикалык-И. Кант құдайдың бар екенің, не жок екенің білуге болмайды деген. Адамдардың құдайдан қорқканы тәртіп ушін керек. Мәселе шёшу философия мен діннің жакындығы да бар-ол екуГ де дк коғамдық-тарихи формалары ретінде дүниені түсіндірудің және адамдардың санасы мен мінез-кұлқына ықпал жасаудың ұқсас міндеттерін шешеді. Алайда олардың бір-бірінен айырмашылыктары да орасан зор. 3. Философия (б. д. д. 6-5ғғ) Үндістанда, Қытайда, Мысырда, Грек елінде майда болды. Бұл терминды алгашқы колданган антик философы, математигі Пифагор, ол оны «даналыкка құштарлық» деп түсінді. Бұл сөздін тіркесіндегі «кұштарлық» белгілі бір нэрсеге тандануды, өзіңнен жоғары тұрған сезіміңмен мойындауды және басқа осындай әсерлерді біілдірумен катар, «өзге» үшін «өзіңді ұмыту», өзіңнен бас тарту сезімін де аңгартады. Осылай зерделеудің нэтижесінен мынадай түйін келіп шыығадыфилософия-адамның өзінің шенберінен шығуға мүмкіндік беретін рухани форма. Сонымен, философияны «даналык» түсінігімен байланыстырар болсақ, онда бұл сонғы ұғым «білімнің жоғары синтезі», белгілі бір нэрсе туралы «толық жетілген білім» деген мағынаны білдіреді. Демек, философия осындай білімге деген құштарлық, ал бұл даналықтын объекті-менің өзімнен тыс табиғат және адамзат әлемі, сонымен катар, өзім және феномен ретіндегі білімнің өзі (антика дэуірінде философия білімге ұмтылуды, таза да тұнык Акиқатқа жетуді білдірді). Философияның бастапқы негіздері мифология, дін және алғашқы ғылымдарда (математика, физика, астрономия, медицина ) жатыр. жүктеу/скачать 207,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|