Нуржігіт Алтынбеков
жүктеу/скачать 1,09 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нуржігіт Алтынбеков
ағымына бірден өтіп отырады . Сонымен , қан түзу процесіндегі тимустың алатын орны ерекше . Тимус Т - лимфоциттерді түзуге , тимозин гормонын бөлуге және лимфоциттердің селекциясына да қатысады . Маманданған Т - лимфоциттер тимустан шеткі мүшелерге өтеді де ( лимфа түйініне , көкбауырға ) , мұнда пісіп жетіліп , антиген реактивті киллерге , хелперге және супрессорларға айналады . Көптеген лимфоциттер маманданған соң қан ағымына өтіп , арнайы циторецепторлары бар деңгейге де жетеді . Ал маманданбаған лимфоциттер ( рецепторсыз жасушалар ) немесе т лимфоциттері тимустың өзінде тіршілігін жояды . Тимус кыртысындағы жасушалары мен қан тамырлар арасында гемато тимустық ( барьер ) сүзгі бар . Бұл сүзгi кыртысты заттағы лимфоциттерді антигеннен сактайды . Гемато - тимустық сүзгі құрамына гемокапиллярдың эндотелиі мен базальді мембранасы , перикалиллярлы кеңістіктегі лимфоциттер мен макрофагтары және эпителиоретикулярлы жасушалар , бұлар бекінген базальді мембрана жатады . Бұл сүзгінің өткізгіштік қасиеті ерекше , егер сүзгіден антиген өтіп кетсе , онда оның концентрациясы төмендегені ( қалыпты жағдайда өткізбейді ) . Боз заты - гистологиялық препаратта ақшыл түсті , себебі қыртысты затымен салыстырғанда , мұнда лимфоциттері аз болады . Бұл лимфоциттер - Т - лимфоциттердің рециркуляциялаучы пулі ( көптеген жасушалардың жиынтығы ) . Бұлар – венулалары мен лимфа тамырлары арқылы қан ағымына өтіп және одан қайта шыға алатын жасушалар . Тимустың боз затында митоздың жолымен бөлінетін жасушалар саны кыртысты затқа қарағанда 15 - есе аз болады . Тимустың негізін құрайтын өсіндісі эпителиоциттердің ультрамикроскопиялық құрылыс ерекшелігіне -цитоплазмада көптеген вакуолдар мен сыртқы бетінде микробүрлері бар , жасушалық торлары ( эндоплазмалы торлар ) жатады . Боз заттың орта бөлігінде қабатталған эпителиальді денешіктер орналасады . Бұларды Гассаль денешіктері дейді . Қыртысты заттағы қан капиллярлары базальді мембрана мен капиллярдың сыртқы кеңістігіндегі ( перикапиллярлардағы ) эпителиальдық жасушалармен қоршалған . Тіндік сүйықтықпен толы бұл кеңістікте лимфоциттер мен макрофагтар кездеседі . Қыртысты затындағы қан капиллярлары біртіндеп венулаларға айналады . Тимуста лимфа жүйесі де жақсы дамыған . Лимфа капиллярлары қан тамырлардың бойымен өтіп бөлік аралық тамырларға айналады . ТИМУСТЫҢ ЖАСҚА БАЙЛАНЫСТЫ ЕРЕКШЕЛІГІ Тимустың дамуы адамның ерте балалық шағында ең жоғарғы деңгейге жетеді де 3 жастан 20 жасқа дейін бездің салмағының қалыптасуы жүреді . Бұдан кейінірек тимус безінің инволюциясы лимфоциттердің , әсіресе , бездің кыртысты затында азаюына , май тінінің дамуына және без жасушаларының құрамында липидті қосындылардың пайда болуымен ерекшеленеді . Кейде тимустың жасқа байланысты инволюциясы байқалмайды . Бұл әдетте бүйрек үсті безінің қыртысты затындағы гормон глюкокортикоидтардың жетіспеушілігімен қоса жүреді . Мұндай адамдар жұқпалы ауруларға өте бейім келеді. Әсіресе бұларда қатерлі ісік аурулары шығуы мүмкін . Уақытша , әрі жылдам немесе акцидентальді инволюция мүшелерге әр түрлі аса күшті тітіркендіргіштердің әсер етуіне байланысты туады . Стресс реакциялары кезінде Т - лимфоциттердің қанға өтуі мен бездің қыртысты затында лимфоциттердің жаппай өлуі байқалады . Осыдан бездің қыртысты және милы аймақтарының шекарасы байқалмай да кетеді . Лимфоциттердің тіршілігін жоюдың себебінің бірі , бәлкім Т лимфоциттерінің селекциясының көрінісі болар . Ағзада бүйрек үсті безінің қыртысындағы гормондарының мөлшері көбейсе , концентрлі қабатталған эпителиальды - ретикулоциттерден құралған Гассаль денешігі цитоплазмасында ірі вакуольдары мен кератин , фибрилляры құрылымдары болады . Мұндай қабатталған денешіктердің саны көбейіп , олардың көлемі адамның жасына байланысты ұлғаяды . Тимустың бөліктерінде макрофагтар да жеткілікті . Васкуляризациясы . Тимусқа келген артерия біртіндеп бөлік аралық және бөпiкiшiлiк артериолаларға ( капиллярларға ) тармақталады . Артериялардың соңғы бөліктері гемато - тимустық сүзгілермен қоршалады да , капиллярларға айналады . Бұлар біртіндеп барып капсула асты веналарға ұласып , тимус бөліктерінен шығады . Біртіндеп , бөлік аралық , одан жалпы тимустан шығатын венаға айналады . Тимустың қызметтеріне қанға биологиялық белсенді заттар бөлу мен , қандағы қанттың мөлшерін төмендететін инсулин тәрізді , қандағы кальций концентрациясын төмендететін кальцитонин тәрізді факторлар мен өсу гормондарын бөлу жатады |