Оқ тиді келіп, Барамын сөніп

Шуылдап аймақ тебіренді,

Жалынып жерге шашақанда...
Жіберді жылап долы бұлт,

Төгілді жерге көк нөсер...

Өтті де кетті, болды ұмыт,

Жадырап, жайнап күлді жер(217 б.)

Жер бетін мекендеген үлкенді-кішілі халықтар мен ұлттар ешқашан томаға-тұйық қалпында қалмай, өзге жұрттардың мәдениеті мен өнерінен үйренуді үнемі мақсат етіп отырған. Олардың арасындағы рухани алмасу процесі үздіксіз жүріп, барған сайын даму, бірін-бірі байыту бағытында өрістеген. Ұлттық шектелушілік шеңберінен шығуға ұмтылу, өзіңде барды өзгеге ұсыну, өзгенің өнегесін бойға дарыту — мәдениет тарихындағы прогресшіл дәстүр осылай орныққан, өркен жайып, тамырын тереңге жіберген.

Адамзат қоғамы бір ұлттан ғана құралмай, жүздеген, тіпті мыңдаған ұлттардан тұратыны әркімге аян нәрсе. Казіргі уақытта дүниеде екі мыңдай ұлттар, халықтар, тайпалар өмір сүреді екен. Оларды бір-бірімен экономикалық байланыссыз, рухани қарым-қатынассыз тіршілік кешеді деуге болмайды.

Қазіргі уақытта барша ұлттар мен халықтардың гүлденіп, көркеюі және рухани жағынан туыстасып, бауырласуы, етене жақындасуы өміріміздің түбегейлі заңына айналған.

Халықтар ынтымағын нығайту жолында көркем аударма елеулі қызмет атқарады. Континенттер мен мемлекеттер арасындағы мәдени, әдеби байланыстардың жаңа кезеңі басталған бүгінгі дәуірде прогресшіл әдебиет нұскаларын жалпыға ортақ рухани қазынаға айналдырудың мәні де, маңызы да зор.

Аударма не үшін жасалады? деген сұраққа жауап берер болсақ, орыстың ұлы ойшыл сыншысы В. Г. Белинский 1844 жылғы бір мақаласында көркем аударма мәселесіне тоқтала келіп, мынадай пікір түйген: «...аударма көбінесе түпнұсқаны оқымағандарға және оқуға мүмкіншілігі жоқтарға арналып жасалады, ең бастысы, бір халықтың тіліндегі әдеби шығармаларды екінші халықтьщ тіліне аудару ісіне халықтардың өзара таныстығы, идеялардьң өзара ауыс-түйістігі, сонан келіп әдебиеттің көркеюі және ақыл-ой еңбегінің дамуы негізделеді»[3] Ол осы рецензиясында «поэзиялық шығарманы аудару логикаға, табиғатқа және дене күшінің мүмкіншілігіне қайшы келетін іс» деп байбалам салған 0. И. Сенковскийді батыл айыптайды. Көркем аударма мәселесі туралы айтылаған осынау ой-пікір арнасы XX ғасырда және қазіргі кезеңде қалай кеңейіп, дамып, қандай деңгейге көтерілгенін аударма мәселесі туралы жазылған зерттеу еңбектерге сүйене отырып бағамдауымызға болады.

Көп ұлтты әдебиетіміздің тарихына көз жіберсек, біз социалистік реализмнің шығармаларын бүкіл-одақтық оқырманның рухани игілігіне айналдыру жолында әр кезде игі қадамдар жасалып отырғанын байқаймыз. Әсіресе, орыстың классикалық және кеңестік әдебиетінің үздік үлгілерінің ұлт тілдеріне тәржімалануы — мәдени өміріміздегі айтарлықтай құбылыс саналды, өйткені орыс әдебиеті қашанда рухани, эстетикалык, идеялық-адамгершілік байлықтардың асыл қазынасы, орыс халқының өнерпаздық кемеңгерлігінің шыңы болып көрінді, бүгін де солай және бұдан былай да солай бола бермек»-деген ой айтады белгілі зерттеуші С.Сейітов «Пушкин лирикасын қазақ тіліне аудару дәстүрі» деген еңбегінде[4.4-б.].

Әдебиеттердің өзара байланысының, ықпалының, бірін-бірі байытуының маңызды шарттарының ішінде елеулі қызмет атқаратын көркем аударманың теориялық және практикалық мәселелері күн тәртібінен түсіп көрген емес. Аударма мәселесі туралы сөз етілгенде Алексей Максимович Горькийдің рөлі ерекше аталады. Ол совет жазушыларының Бүкілодақтық бірінші съезіндегі (1934) съезінде қаламгерлер бірін-бірі аударуға тиіс екенін ескертіп, үлкен де күрделі іске жұмыла ат салысуға шақырды.

Аударма зертеушілердің пікірінше аудармашы ақын жақсы актерге ұқсауға тиіс. Нағыз тәржімашы қолына түскеннің бәрін талғаусыз тәржімалай бермей, өзіне рухани туыс санағанын ғана аударғаны ғанибет[6].

Сен болсаң жапандағы жалғыз терек,

Болар ем сахараның мен бұлбұлы.

Кез болсам келе жатып мен тентіреп.

Жапанда жапырағыңды көлеңкелеп.