Оқу лық/ Н. А. Закирова, Р. Р. Аширов Ас та на: «Ар ман­ПВ» бас па сы, 2018. 304 б



Pdf көрінісі
бет129/199
Дата18.10.2023
өлшемі13,17 Mb.
#117933
түріКнига
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   199
Кү­ті­ле­тін­нә­ти­же
а ра ра ты қып с д р
ма т т р д
қа с т т р ата
ала сы дар
ма т р с
 
сы ық та ры ар қы лы 
ра а лық т р д
б л ала сы дар
Жауабы­қандай
 м р м б лат та
а сал а б ым дар ды
қа да л м ма т
т у б ла ды
N
S
136-су­рет.
 
Жер дің маг нит өрі сі
Бұл­қы­зық
­ ран­ у ­
­ ­і­ Ара­о­
т сбағар ың­на ­ а­ға ­
се­рі­нен­қа ­та­ма ­н т-
те­ле­ті­нін­ба ­қа­ған
­
­ра­мы­на­те­мір ­
ко­бал т ­н ­кел ­ ­не­
бір­қа­тар­қос­па­лар­
кі­ре­тін­ ма ­н ­ко ­
қ ­ма­сы­нан­ а­ ын-
ал­ған­т ­рақ­ты­ма ­н т­
і­нің­сал­ма­ғы­нан­
­
есе­ л­кен­ к­ті­к ­те­ре­
ала­ ы­екен
198
198
А
АААААААААААААААА
Р
қ
алған
інің сал
есе лк
ала ы
Р
РР
М
тінін
рамына темір
обал т н кел
бірқатар қоспалар
кіретін ма н к
масынан
т рақ
А
і Ара
ағар ың на аға
нен қа та ма н т-
ба қаған
мір
Н
ете
ете
НН
о
Н
-
тілшенің
тілшенің
м
м
П
дә 
дә 
лел де ді
лел де ді
нит
нит
өрі 
өрі 
сі
сі
бірімен
бірімен
және
және
ды.
ды.
Мы 
Мы 
тілшенің
тілшенің
ПВ
лю сі
лю сі
г
г
еог ра фия лық
еог ра фия лық
на лас қа нын,
на лас қа нын,
лық
лық
со
со
л түс тік
л түс тік
лел де ді
лел де ді
(136­с
(136­с
сі
сі
бо
бо
б
жә 
жә 
не
не
те 
те 
аг нит тер дің
аг нит тер дің
де
де
со
со
л түс тік
л түс тік
бар
бар
дег
дег
ен
ен
бо
бо
л жам
л жам
кен
кен
м
м
аг нит
аг нит
еог ра фия лық
еог ра фия лық
а
не лер дің
не лер дің
ай 
ай 
ыр ма шы лық та рын
ыр ма шы лық та рын
те 
те 
ріс
ріс
те 
те 
те 
э
э
лектр
лектр
л түс тік
л түс тік
с
«Маг 
«Маг 
нит,
нит,
Ж
Ж
ер
ер
т
т
у ра лы»
у ра лы»
не лер дің
не лер дің
жә 
жә 
не
не
м
м
ыр ма шы лық та рын
ыр ма шы лық та рын
п
деп
деп
а
а
л ғаш
л ғаш
ағыл 
ағыл 
Ол
Ол
өзі 
өзі 
нің
нің
м
м
аг нит ті
аг нит ті
а
т
т
ар та тын
ар та тын
гі лер ді
гі лер ді
со
со
л
л
ж
ж
деп
деп
а
а
тап
тап
а
аа
ағыл 
ағыл 
с
не зия дан
не зия дан
бір­бі
бір­бі
ар та тын
ар та тын
ер дің
ер дің
ы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года

217


199
Пла ти на, алю ми ний, от те гі, мар га нец тә різ ді зат тар маг нит өрі сін ша ма лы 
ға на кү шей те ді. Мыс, кү міс, ал тын, азот, фос фор, ке рі сін ше, маг нит өрі сін 
ша ма лы ға на әл сі ре те ді.
Маг нит өрі сін ша ма лы ға на кү шей те тін зат тар 
па ра маг не тик тер
 
деп, ша ма лы ға на әл сі ре те тін заттар – 
диа маг не тик тер
 деп атала ды.
Бар лық зат тар ды фер ро маг не тик тер, па ра маг не тик тер жә не диа маг не­
тик тер деп бө лу ге бо ла ды. Фер ро маг не тик тер тех ни ка да кеңінен қол да­
нылады. Олар 
жұм сақ фер ро маг не тик тер
жә не 
қат аң фер ро маг не тик тер
бо лып бө лі не ді. Қат аң фер ро маг не тик тер ге маг нит те лу қа сие тін ұзақ уа қыт 
бойы сақ тай ала тын зат тар жа та ды.
III Маг нит тіл ше. Тұс бағ ар 
Та би ғи маг нит тен жа сал ған алғашқы тұс бағ ар Қы тай да пай да бол ды. Қа­
зір гі за ман ғы тұс бағ ар дың маг нит тіл шеле рі қат аң фер ро маг нит тен жа са ла ды. 
Тіл шенің екі по лю сі бар: оң түс тік жә не сол түс тік, по люс тар ды қо са тын тү зу ді 
маг нит тіл шенің осі
деп атай ды. Маг нит тіл шелер маг нит тердің қа сиет терін 
жә не олардың маг нит өрі сін зерт те ген де қол да­
ныла ды. Егер маг нит тіл шенің сол түс тік по лю­
сін маг нит тің сол түс тік по лю сі не қа рат сақ, он да 
олар бір­бі рі нен те бі ле ді. Дәл осы лай оң түс тік 
по люс тер де те бі ле ді. Егер оң түс тік по люс ті 
сол түс тік по люс ке жа қын дат са, олар бір­бі рі не 
тар ты ла ды.
Маг­нит­тер­дің­ат­тас­по­л с­те­рі­бір-бі­рі­нен­
те­бі­ле­ді ­ р­ат­тас­­пол стері­тар­ты­ла­ды.
IV Тұ рақ ты маг нит тер.
Тұ рақ ты маг нит тер дің маг нит өріс те рі 
Қат аң фер ро маг не тик тер ден жо лақ жә не та ға 
тә різ дес тұ рақ ты маг нит тер жа са ла ды. Ар найы 
қо рыт па ны өң деу тұ рақ ты маг нит тер дің маг нит­
тік қа сие тін бір ша ма арт ты ру ға мүм кін дік бер ді.
Жо лақ маг нит тің маг нит өрі сін зерт теу 
бо йын да те мір үгін ді ле рі бар сы зық тар дың 
қиы лыс пай ты нын, маг нит тің бі рі не­бі рі қа ра­
ма­қар сы екі ұшы ның (сол түс тік жә не оң түс тік 
по люс тер) тө ңі ре гін де сы зық тар дың жиіле не­
ті нін көр сет ті. Бұл сы зық тар ды 
маг нит өрі сі нің 
күш сы зық та ры
деп атай ды.
Өз­тәжірибең
­ ­рақ­ты­ма ­н тті­ не­­
р­т р­лі­ ат­тар­ ан­ а-
сал­ған­кі­ і­рек­ е­не­лер­ і­
па ­ а­ланып ­қан­ а ­ ат-
тар­ ың­ма ­н т­пен­ а­ра­
рекеттесетінін ­қан а ­
аттар ың­ рекеттеспе -
тінін­анық­таң­ ар
­ а ­н т­ке­т рт­те­мір­
қаға қыс­тырғы ты­бір-
бі­рі­не­т ­іп ­ті ­бек­қ ­рап­­
т ратын­ а ­етіп­ілің ер ­
і ­бек­ті­ о­ғар­ғы­ а­ғын­ а­
т р­ған­қаға қыстыр-
ғы тан­ с­тап­ма ­н т­тен­
а ы­ра­тың­ ар
­
е­лік­тен­т ­мен­ а­ғын­ а­
т р­ған­қаға қыстыр-
ғы ­тар­қ ­ла­ма ­ ы
­ о­лат­тан­ а­сал­ған­ не­ні­
ма ­н т­осі­нің­бо ­ына­қо­-
ың­ ар ­
­м ­нуттан­соң­
не­ні­те­мір­ ін­ і­ле­рі­не­
са­лың­ ар ­ не­ма ­н т­тік­
қа­с ­ет­те­р е­ е­бо­ла­ма ­
со­ны­анық­таң­ ар
А
по
по
люс тер)
люс тер)
ті 
ті 
нін
нін
көр 
көр 
күш
күш
сы зық та ры
сы зық та ры
Р
йын да
йын да
қиы 
қиы 
лыс пай ты нын,
лыс пай ты нын,
м
м
а­қар сы
а­қар сы
екі
екі
люс тер)
люс тер)
көр 
көр 
сет ті.
сет ті.
М
тұ 
тұ 
рақ ты
рақ ты
тұ 
тұ 
тұ 
рыт па ны
рыт па ны
өң 
өң 
деу
деу
қа сие тін
қа сие тін
бір ша ма
бір ша ма
Жо лақ 
Жо лақ 
м
м
аг нит тің
аг нит тің
йын да
йын да
те 
те 
мір
мір
лыс пай ты нын,
лыс пай ты нын,
А
нит
нит
А
тер. 
тер. 
нит
нит
тер
тер
дің маг
дің маг
фер ро маг не тик тер ден
фер ро маг не тик тер ден
рақ ты
рақ ты
м
м
аг нит тер
аг нит тер
деу
деу
тұ 
тұ 
рақ ты
рақ ты
тұ 
тұ 
тұ 
бір ша ма
бір ша ма
Н
т­тас
т­тас
пол стері
пол стері
Н
тер. 
тер. 
дің маг
дің маг
нит өріс
нит өріс
фер ро маг не тик тер ден
фер ро маг не тик тер ден
-
­л с­те­рі
­л с­те­рі
пол стері
пол стері
тар­ты­ла­ды.
тар­ты­ла­ды.
П
Дәл
Дәл
о
о
сы лай
сы лай
ер
ер
оң 
оң 
түс тік
түс тік
қын дат са,
қын дат са,
о
о
лар
лар
бір­бі 
бір­бі 
­л с­те­рі
­л с­те­рі
В
т те ген де
т те ген де
л түс тік
л түс тік
по
по
лю
лю
лю сі не
лю сі не
қа 
қа 
рат сақ,
рат сақ,
қа 
қа 
қа 
он 
он 
сы лай
сы лай
оң 
оң 
түс тік
түс тік
по
по
б
тұс
тұс
бағ ар
бағ ар
шеле рі
шеле рі
қа
қа
т аң
т аң
қа
қа
қа
фер 
фер 
со
со
л түс тік,
л түс тік,
по
по
люс тар ды
люс тар ды
тіл 
тіл 
шелер 
шелер 
м
м
а
бағ ар
бағ ар
Қы 
Қы 
тай да
тай да
фер 
фер 
ро маг нит тен
ро маг нит тен
фер 
фер 
фер 
с
аг нит те лу
аг нит те лу
қа 
қа 
сие тін
сие тін
п
жә 
жә 
х ни ка да
х ни ка да
к
к
еңінен
еңінен
фер ро маг не тик тер
фер ро маг не тик тер
сие тін
сие тін
а
а
 деп атала
не
не
диа 
диа 
маг не
маг не
еңінен
еңінен
с
с
нетиктер
тик
 деп аталады.
ы
ма лы
ма лы
өрі 
өрі 
сін
сін
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года

217


200
Маг нит өрі сі нің күш сы зық та ры жа на ма ла ры маг нит өрі сі нің кез кел­
ген нүк те сін де ор на лас қан маг нит тіл шенің осі мен сәйкес ке ле тін сы зық тар.
Маг нит ту дыр ған маг нит өрі сі нің ба ғы ты ретінде маг нит тіл шенің сол­
түс тік по л сі көр се те тін ба ғыт алы на ды.
Күш сы зық та ры шы ға тын маг нит тің ұшы маг нит тің сол түс тік по л сі 
бо лып та бы ла ды. Ал күш сы зық та ры ене тін қар сы жақ та ғы ұшы маг нит тің 
оң түс тік по л сі деп атала ды
(137­су рет).
Сы зық тар дың жиі лі гі маг нит тің екі қа ра ма­қар сы ұштарының ма ңын да: 
сол түс тік жә не оң түс тік по люс те рін де ар та ды. Маг нит тің маг нит тік әсері 
по люс те рін де күш ті рек бі лі не ді. Те мір үгін ді ле рі бар қо рап ша ға жо лақ маг­
нит ті са лып қо йып, үгін ді лер дің маг нит тің по лю стері не тар тыл ға нын оңай 
бай қау ға бо ла ды (138­су рет). Маг нит тің әсе рін кү шей ту үшін оған та ға ның 
фор ма сын бе ру ке рек, сон да екі по люс те бір жақ қа ба ғыт тала ды.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   199




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет