90
Жы лу лық өлім тер мо ди на ми ка ның тер ми ні ол кез кел ген тұй ық тал ған
тер мо ди на ми ка лық жүйе нің энер гия сы ның бар лық тү рі жы лу энер гия сы на
ауы са тын соң ғы күй ін біл ді ре ді.
Том сон ның пі кі рі бой ын ша, әлем де ме ха ни ка лық энер гия ның жы лу
энер гия сы на ай на лу үрдісі бар. Бо ла шақ та тер мо ди на ми ка лық те петең
дік тің ар қа сын да бар лық де не лер дің тем пе ра ту ра ла ры бір мән ге ие бо ла
ды, сон дық тан бар лық про цес тер тоқ тай ды. Бұн дай қо ры тын ды ға кел ген
дер дің ара сын да Клау зиус та бар еді. «Жы лу лық өлім» тұжырымдама сы ның
қар сы лас та ры Д. Макс велл, Л. Больцман бол ды, олар тер мо ди на ми ка ның
екін ші за ңы ның қол да ны лу ай ма ғы шек теу лі, ол тек тұй ық тал ған жү
йелер ге қол да ны ла ды, әлем бұ ған жат пай ды де ген тұ жы рым ға кел ді. Том
сон мен Клау зиус тың әлем нің «жы лу лық өлі мі» ту ра лы тұ жы ры мы бір
қа тар ға лым дар дың – Эйнш тейн, Фрид ман, Га мов тың әлем нің эво лю ция сы
ту ра лы ғы лы ми ең бек те рі не жә не оны да мы ту мо де лін жа сау ға бас тау
бол ды.
Тер мо ди на ми ка ның не гіз гі заң да ры қа зір гі за ман фи зи ка сын да Жер де гі
жә не бү кіл Әлем де гі жы лу про цес те рін зерт теу де не гіз гі жә не бас ты рөл ат қа
ра ды.
III Шол пан, Марс жә не Ай да ғы
тер мо ди на ми ка лық жағдайлар
Жүйе нің күй ін си пат тайт ын па ра ме тр
лер ді
тер мо ди на ми ка лық па ра ме тр лер деп
атай ды.
Олар ға кө лем, тем пе ра ту ра жә не
қы сым жа та ды.
Күн жүйе сін де гі Жер ге жа қын
ас пан де не ле рін де гі соң ғы зерт теу нә ти же
ле рін кел ті рейік.
1.Ай.
Ай дың бе тін де әр түр лі пішіндегі қа ра
дақ тар кө рі не ді. VII ға сыр дан бас тап Ай да су
бар де ген бол жам мен бұл дақ тар ды те ңіз дер,
ал жа ры ғы рақ дақ тар ды құр ғақ жер деп ата ды.
1753 жы лы хор ват аст ро но мы Руд жер Бош ко вич
Ай да ат мос фе ра ның жоқ еке нін дә лел де ді, де мек,
те ңіз дер дің де бо луы мүм кін емес. Ат мос фе ра
бол ма са, те ңіз дер бу ла нып ке те ді (54су рет).
Ат мос фе ра ның жоқ ты ғы нан күн діз Ай дың бе ті
120–130 ºСге дей ін қы за ды. Түн де –150 ºСге
дей ін сал қын дай ды. Тем пе ра ту ра ның ке нет тен
бұ лай құ бы лу ы ай дың бір тәу лі гі нің ұзақ ты ғы
жер де гі 29,5 тәу лік ке тең екен ді гі мен тү сін ді рі
ле ді.
Жауабықандай
л м ы лу лық
л м м с л с т
р лу л т т р с
л т
с
д пла та лар ды
т р м д а м а лық
па ра м тр л р д а ыр
ма ы лық бар
с б п т пла та
лар ды т а ы да ы
т м п ра ту ра сы ы
а ы да ы т м п ра ту ра
сы а т м
л а да
қа а лам ар да ры дал
ма ды с б п т
Тапсырма
аб ғаттағықа тымсы
про естеремысал
келтірің ер
еріңкелтірен
мысал артермо на-
м каныңбірін і аңына
қа ыкелме тін іін
лел ең ер
Достарыңызбен бөлісу: