ОқУ ҚҰралы өскемен 2012 ж
Жыныспен тіркесе белгілердің тұқым қуалауы
жүктеу/скачать 1,79 Mb.
|
| 8.2 Жыныспен тіркесе белгілердің тұқым қуалауы
Жыныс хромосомаларындағы гендер анықтайтын белгілерді жыныспен тіркескен белгілер деп атайды. Жыныспен тіркес белгілер құбылысын ең бірінші Т.Морган жеміс шыбыны- дрозофиланың қызыл көзділері мен ақ көзді тұқымдарын будандастыру арқылы ашқан. Ақ көзді аталық шыбындар мен қызыл көзді ұрғашы шыбындарды шағылыстырғанда бірінші ұрпақтың аталық және аналық тұқымдары да қызыл көзді болып шығады. Демек, қызыл көзділік доминантты белгі, ақ көзділік рецессивті белгі. Ғ2 – де 3 қызыл көзді 1 ақ көзді қатынасында ажырау жүреді, бірақ аналықтардың бәрі қызыл көзді, аталықтарының жартысы ғана ақ көзді болады. Бұл жағдай Мендель заңдылықтарына қарама қайшы сияқты. Керісінше, ақ көзді аналықтарын қызыл көзді аталықтарымен будандастырған кезде, бірінші ұрпақтың өзінде ақ көздің бояуы бойынша ажырау 1:1 қатынасына тең болады. Мұнда аталықтардың барлығы ақ көзді болады да аналықтарының барлығы қызыл көзді белгінін алады, яғни аналық ұрпағы аталықтарының қызыл көзділік белгісін, ал аталық ұрпағы аналықтарының ақ көзділік белгісін алған. Белгілердің осылайша аналықтан аталық, ал аталықтан аналық ұрпағына берілуін крис-кросс тұқым қуу деп атайды. Осы будандастырудың Ғ2 – де аналықтарының ішінен де, аталықтарының ішінен де тең 1:1 қатынасында екі белгісі де бар шыбындар түзіледі. Олардың тұқым қуу негізінен х – хромосомаға байланысты екені анықталды. У – хромосоманың көлемі кішкентай, негізінен гетерохроматиннен тұратындықтан генетикалық тұрғыдан инертті келеді. Бұл тектес есептер шығарған кезде белгілердің жыныс хромосомасында орналасатындығын және сол арқылы таралатындығын ескеру керек. Жануарлар мен өсімдіктердің аналық және аталық дарабастары жұп жыныс хромосомалары арқылы ажыратылады. Гомогаметті хромосомалар ХХ, гетерогаметті хромосомалар ХУ деп белгіленеді. 19 - есеп. Адамдардың гемофилия ауыруы рецессивті және жыныспен тіркес тұқым қуалайды. Әкесі мен шешесі сау, ал олардың жалғыз баласы гемофилия ауыруына шалдыққан. Ата-анасының қайсысы гемофилия генін бергенін анықта. Әкесі мен шешесінің жыныс хромосомаларын ескере отырып есеп шартын төмендегідей жазамыз: Берілгені: ген белгі Н - қанның қалыпты ұюы Һ - гемофилия гені Р ♀ ХН Х? х ♂ ХН У сау сау һ гені балаларына Х хромосома арқылы берілетіндіктен, әкесі гемизиготты және ата-анасы сау болғандықтан, шешесі ұлына береді, яғни шешесі гемофилия ауыруының генін тасушы. Р ♀ ХН Хһ х ♂ ХН У сау сау гамета ХН , Хһ ХН ,У Ғ ХН ХН, ХН Хһ, Хһ У, ХН У, сау тасымал- ауру сау даушы Жауабы: ауру ұлының генотипі Хһ У. жүктеу/скачать 1,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|