Оқулық Алматы, 014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
Қанның қышқылдық-сілтілік тепе-теңдігі
жүктеу/скачать 9,2 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қан глюкозасы
| Қанның қышқылдық-сілтілік тепе-теңдігі. Қандағы сутек
иондарының концентрациясы (рН) ең көп дəрежеде ондағы сүт қышқылының мөлшеріне, сонымен қатар СО 2 парциалдық кернеуіне жəне қанның буферлік мүмкіндігіне тəуелді келеді. Тыныштық күйде спортшылар артериялық қанындағы рН спортпен шұғылданбайтын адамдармен бірдей болады. Бұлшық ет жұмысы кезінде ол сүт қышқылының концентрациясымен анықталатындықтан қан лакта- тына қатысты жаттықтыру əсері туралы сөз болған жағдайлар рН үшін де тəн. Төзімділікке жаттығатын спортшыларда рН төмендеуі неғұрлым айтарлықтай жүктемелер кезінде жүреді жəне жаттықпа- ған адамдарға қарағанда аз болады. Осымен қатар спортшылар- да спортпен шұғылданбайтын адамдарға қарағанда максималды аэробтық жүктеме кезінде рН төмендеуі көп орын алады. Шекті жағдайларда жоғары білікті спортшыларда артериялық қандағы рН 7,0-ге дейін жəне тіпті, одан да (əсіресе, көбіне ескек есушілерде) төменге түсуі мүмкін. Қанның буферлік қосылыстары оның қышқылдық-сілтілік тепе- теңдігін реттеудегі маңызды механизмі болып табылады. Тыныштық күйде қандағы стандартты бикарбонат мөлшері орта есеппен спорт- шыларда жаттықпаған адамдардағы сияқты (сəйкесінше, 24,3 жəне 24,4 мэкв/л) болады. Дегенмен оның төмендеуі спортшы- ларда спортпен шұғылданбайтын адамдарға қарағанда неғұрлым елеулі жүктемелер кезінде жүреді. Бұл ең алдымен, қандағы лактат концентрациясы өзгерісіндегі сипатталған айырмашылықтармен түсіндіріледі: спортшыларда спортпен шұғылданбайтын адамдарға қарағанда лактацидемия дəрежесі төмен болады. Артерия қанындағы СО 2 парциалдық кернеуі өте үлкен жүктемелер кезінде біршама төмендейді. Мұнда спортшыларда тыныс алудың неғұрлым жетілген реттелуімен байланысты олар- да спортпен шұғылданбайтын адамдарға қарағанда біраз азырақ төмендейді. 196 Қан глюкозасы. Спортшылар мен спортпен шұғылданбайтын адамдарда тыныштық күйде қандағы глюкоза концентра- циясы бірдей. Салыстырмалы қысқа мерзімдік төзімділікке жаттығулар кезінде тыныштық деңгейіне қатысты ұлғаю тенден- циясы байқалады, ал ұзақ жаттығулар кезінде біртіндеп төмендеу (тыныштық күйде 80-100 мг%-дан 50-60 мг%-ға дейін) көрініс береді. Төзімділікке жаттықтыру нəтижесінде қандағы глюкоза концентрациясының мұндай төмендеуі азая бастайды, кешірек пай- да болады жəне қандағы глюкоза мөлшерінің төмендеуі (гипогли- кемия) кезіндегі жұмыс кезеңі неғұрлым ұзарады. Жоғары білікті спортшыларда тіпті, марафондық жүгіруден кейін де қандағы глю- коза концентрациясының төмендеуі байқалмайды. Қорытындылай келе, жаттықтыру үдерісінде жүретін жəне төзімділіктің жоғарылауына əкелетін қандағы негізгі өзгерістер: 1) қан айналымдағы қан көлемінің ұлғаюына (көп мөлшерде эритроциттерге қарағанда плазманың жалпы көлемінің жоғарылауы есебінен, яғни гематокрит төмендеуінен); 2) максималды емес аэробтық жүктеме кезінде жұмыс лактацидемиясының (жəне сəйкесінше ацидемия) төмендеуіне (жал- пы түрде мұны анаэробтық табалдырықтың жоғарылауы ретінде анықтауға болады); 3) максималды аэробтық жүктемелер кезінде жұмыс лактацидемиясының (жəне сəйкесінше ацидемия) жоғарылауына келіп тіреледі. жүктеу/скачать 9,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|