Оқулық Алматы, 014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 9,2 Mb. Pdf көрінісі
|
| Қимыл сапаларының дамуы
Қимыл сапаларының (күш, жылдамдық, төзімділік, ептілік, иілгіштік) дамуы мен қимыл дағдыларының қалыптасуы арасын- да тығыз өзара байланыс бар (6- жəне 7-тарауларда дене сапалары жəне қимыл дағдылары толық баяндалған). Жаңа қозғалыстарды меңгеру қимыл сапаларының жетілдірілуімен қатар жүреді. Əртүрлі қозғалыстар адамның қозғалыс аппаратына таңдай əсер етеді, сондықтан жеке бұлшық еттер мен бұлшық ет топтарын бірдей ша- мада дамытпайды. Онтогенез барысында қимыл сапаларының қалыптасуы біркелкі 401 жүрмейді, гетерохронды болады жəне организмнің бірнеше жүйелерінің дамуына тəуелді келеді. Мысалы, төзімділіктің жетілуі айтарлықтай дəрежеде қан, тыныс алу мен жүрек-тамыр жүйелерінің қызметтерімен анықталса, ал бұлшық ет күшінің дамуы сүйек пен бұлшық ет ұлпаларының өсуімен, бұлшық ет жұмысын басқару қабілетінің қалыптасуымен тығыз байланысты. Əрбір адамның жасына қимыл сапалары дамуының белгілі бір деңгейі тəн. Күш, жылдамдық жəне төзімділіктің ең жоғары жетістіктері əртүрлі мерзімдерде жүзеге асырылады. Жүйелі түрде жаттықтыру қимыл сапаларының дамуын жыл- дамдатады, бірақ олардың өсімі түрлі жас кезеңдерінде бірдей бол- майды. Қимыл бірліктерінің жасқа байланысты өзгерістері 7-тараудағы 39-суретте жəне 73-суреттерде көрсетілген. Cуреттен қартаю ба- рысында мотонейрондармен жабдықталған бұлшық ет талшықтары санының кемитіндігін, яғни соның есебінен моторлық бірліктер санының азаятындығын байқауға болады. Ал қимыл талшықтары мөлшерінің артуы орын алады. 73-сурет. Қимыл бірліктерінің қартаюға байланысты өзгерістері (A. Giovanelli мəліметтері бойынша) 402 Күш. Алғаш рет бұлшық еттің максималды ерікті күшін (МЕК) изометриялық бұлшық еттік күш салуда 4-5 жаста өлшеуге болады. Жазғыш жəне бүккіш бұлшық еттерінің МЕК орта есеппен қол ба- сында сəйкесінше, 5,22 жəне 4,61 кг, сан 6,0 жəне 7,9 кг, кеуде 8,17 жəне 14,65 кг болады. Жас артқан сайын жеке бұлшық еттер күшінің дамуы біркелкі жүрмейді (25-кесте). Бұлшық еттің МЕК жасқа сай тəуелділігі көрсетілген 25-кестеден байқағанымыздай балтыр мен табан жаз- ғыш бұлшық еттеріне қарағанда санның жазғыш бұлшық еттерінің МЕК өсімі барлық жас кезеңдерінде де жоғары. 25-кесте жүктеу/скачать 9,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|