Аэробтық циклдік спорттық жаттығулардың энергиялық

79
6-кестенің жалғасы
Орташа 
аэробтық 
қуаттылық
55-65
-
2
98
Май, 
бұлшық ет 
гликогені 
жəне қан 
глюкозасы
14
120-
240
Аз аэробтық 
қуаттылық
50 
жəне 
төмен
-
-
100
Май, 
бұлшық ет 
гликогені 
жəне қан 
глюкозасы
12 
жəне 
төмен
>240
Максималдыға жуық аэробтық қуаттылықты жаттығуларға 
(жеке ОМП 85-95% оттегіні арақашықтық пайдаланумен жүретін 
жаттығулар) жұмыс атқарушы бұлшық еттердегі барлық энер-
гия өнімділіктің 90%-ға дейін тотығу (аэробтық) реакцияларымен 
қамтамасыз етіле орындалатын жаттығулар жатады. Тотығу субстра-
ты ретінде майларға (тыныс коэффиценті 1,0 жуық) қарағанда көп 
мөлшерде көмірсулар қолданылады.
Жұмысшы бұлшық еттерде гликоген басты, ал аз дəрежеде 
– қандағы глюкоза (арақашықтықтың екінші жартысында) рөл 
атқарады. Жаттығулардың рекордтық ұзақтығы 30 минутқа 
дейін (6-кестені қараңыз). Бұл топ жаттығуларына 5000-10 000 м 
арақашықтыққа жүгіру, 1500 м арақашықтыққа жүзу, 15 км-ге дейін 
шаңғымен жəне 10 000 м-ге конькимен жүгіру жатады (7-кестені 
қараңыз). Жаттығуларды орындау барысында жеке максималды 
мəндерден ЖЖЖ 90-95%, ӨВ 85-90% деңгейінде болады. Жоғары 
білікті спортшыларда қандағы лактат концентрациясы жаттығудан 
соң 10 ммоль/л жуық болады. Жаттығуды орындау үдерісінде дене 
температурасының 39ºС-қа дейін айтарлықтай жоғарылауы орын 
алады. 
Субмаксималды аэробтық қуаттылықты жаттығуларға 
(жеке ОМП 70-80% отегіні арақашықтық пайдаланумен жүретін 
жаттығулар) орындалу барысында барлық энергияның 90% аса 
аэробтық жолмен түзілетін жаттығулар жатады. Тотығу үдерісіне
майларға қарағанда (тыныс коэффиценті шамамен, 0,85-0,90) 
көмірсулар едəуір жиі ұшырайды. Негізгі энергиялық субстрат 
ретінде бұлшық еттер гликогені, жұмысшы бұлшық ет пен қан май-
лары жəне (жұмыстың жалғасу барысы бойынша) қан глюкозасы 

80
болып табылады. Жаттығулардың рекордтық ұзақтығы 120 минутқа 
дейін (6-кестені қараңыз). Бұл топ жаттығуларына 30 км жəне одан 
жоғары арақашықтыққа жүгіру (марафондық жүгіруді қоса), 20-25 
км-ге шаңғы жарыс, 20 км-ге дейін спорттық жүру жатады (7-кестені 
қараңыз).
Жаттығуды орындау барысында сол спортшы үшін максималды 
мəннен ЖЖЖ 80-90%, ал ӨВ 70-80% деңгейінде болады. Қандағы 
лактат концентрациясы көбіне, 4 ммоль/л-дан аспайды. Ол тек 
жүгірудің бас кезінде немесе ұзақ өрлеулер нəтижесінде айтарлықтай 
артады. Бұл жаттығуларды орындау кезінде дене температурасы 39-
40°С-қа жетуі мүмкін.
Жетекші физиологиялық жүйелер мен механизмдерге барлық 
аэробтық жаттығулар үшін ортақ жəне одан басқа көп мөлшерде 
жұмыс атқарушы бұлшық еттер мен бауырдағы гликоген қоры мен 
бұлшық еттердің майларды жоғары ұзақ уақыттық утилдеу (тотығу) 
қабілетіне тəуелді оттектік (тотығу) жүйенің сыйымдылығы жатады. 

жүктеу/скачать 9,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: