Оқулық. Алматы: жшс рпбк

- қапшық; 2 - қапқыр; 3 - үш тармақ шүмек; 

4 - қыс қышты бүйір тармақ

энергия, май тотыққанда - 4,7 ккал, ал көмірсулар тотыққанда - 

5,05 ккал энергия бөлінеді. Демек, организмнің энергия шығынын 

анықтау үшін денеде тотыққан заттың табиғатын білу керек. Оны 

тыныс коэффициенті (ТК) арқылы анықтайды.

Тыныс коэффициенті деп организмнен бөлінген көмір қыш-

қыл газының ол сіңірген оттегіге көлемдік 

1 - өлшегіш бюретка; 

2 - бір арналы шүмек; 3 - шүмек; 4,5 - сіңіргіш ыды-

стар (түтіктер); 6 - сынап құйылған, қысым тудыратын 

түтік; 7,8 - үш арналы шүмек

қатынасын (VСО

: :VО

) айтады. Орга-

низмде көмірсулар тотыққанда тыныс 

коэф фициенті 1-ге, белок тотықса - 0,8-ге, 

май тотықса - 0,7-ге тең болады.

Көмірсулар тотыққанда организм қан-

ша оттегі сіңірсе, сонша мөлшерде көмір 

қышқыл газын бөледі, сондықтан тыныс 

коэф фициенті 1-ге тең, болады. Оны: 

312

С

6

Н

12

О

6

=6 СО

2

+6О

2

, демек, ТК=1 

формуласымен көрсе туге болады.

Майлардың құрамында молекулалық оттегі аз болады, сол 

себепті организм сі ңірген оттегі тек көміртегі молекуласын ғана 

емес, сонымен қатар сутегіні тотықтыру үшін де жұмсалады. 

Сондықтан қабылданған оттегінің мөлшері организмнен бөлінген 

көмір қышқыл газдың мөлшерінен артық болады. Мысалы, 

2 С

51

Н

98

О

6

 +145 О

2

 = 102 СО

2

 + 98 Н

2

О

немесе ТК = 102 СО

2

 : 145 О

2

 = 0,7.

Белок тотыққан кезде тыныс коэффициентін анықтау жолы 

күрделірек, себебі бұл процесте ыдырау өнімі ретінде тек су мен 

көмір қышқыл газы ғана бөлініп қоймай, бойында біршама энер-

гия сақтайтын кейбір аралық өнімдер (несепнəр т.б.) түзіледі. Бұл 

жағдайда тыныс коэффициентін арнаулы тəсілмен есептейді. Ол 

үшін 29-кестедегі деректерді пайдалану керек.

жүктеу/скачать 5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: