Оқулық. Алматы: жшс рпбк

673

Иіс буылтығының пішіні домалақ немесе сопақша келеді. Əр 

буылтықтың ішінде қуыс немесе қарынша болады.

Иіс буылтығында топтасқан торшалар алты қабатта орнала-

сады. Бірінші - фиброзды қабат иіс нейрондары өсінділерінен 

құралады. Осы талшықтар ұштары түрлі торшалар өсінділерімен 

синапс түзеді. Олардың арасында бастысы митральды торша-

лар болып табылады. Бірінші реттік иіс нейрондарының терми-

налдары мен иіс буылтығы торшаларының дендриттері шумақ 

немесе  гломерула деп аталатын екінші қабат құрайды. Осы 

шумақта қозу процесі жинақталатын болу керек. Митральды 

торшалар төртінші қабат түзеді де, оның бір жағында сыртқы 

- үшінші, ал екінші жағында сыртқы - бесінші торлы қабаттар 

орналасады. Үшінші қабатта көптеген синапстар мен шоғырлы 

торшалардың денесі орын тебеді. Бесінші қабат та жүйке тор-

шалары өсінділерінің ұйысқан жері болып табылады. Алтыншы 

қабат дəнді торшалардың шоғырлануынан түзіледі.

Сүт қоректі жануарларда иіс буылтығынан басталған тал-

шықтар алдыңғы мидың бірнеше құрылымдарына бағытталады 

(иіс төмпешігіне, алдыңғы иіс ядроларына, препириформды жəне 

преамигдалярлық қыртысқа, бадамша кешенінің медиальдық 

жəне қыртыстық ядроларына). Мидың аталған құрылымдары 

мен гиппокамп иістік сезімдерді басқа сипатты афференттік 

импульстермен байланыстырып, мидың лимбикалық жүйесінің 

бақылауында болатын күрделі мінез-қылықтың қалыптасуын 

қамтамасыз етеді (254-сурет).

Иісті қабылдау механизмін 

негіздеу мақсатында екі түрлі 

теория ұсынылған. Олар химия-

лық жəне физикалық теориялар. 

Химиялық теорияға сəйкес иіс ті 

қабылдау механизмінің негізі-

не иісті заттар молекулалары-

ның құрылысы алынған. Физи-

калық теория иісті заттар 

мо 

лекуласының төменгі жиі-

лікті дірілінен туындайтын элек-

тро магниттік тербеліспен тү сін-

діреді.

Қазіргі кездегі иіс механиз-

мін түсіндіретін теорияға сəйкес 

адекватты тітіркендіргіштер мо-

жүктеу/скачать 5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: