Оқулық Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011 2
жүктеу/скачать 1,47 Mb. Pdf көрінісі
|
2-дәріс
- Бұл бет үшін навигация:
- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Б В Г Е Ж З И К Л
- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ь Э Ю 25-сурет.
| А Б
В Г Д Е . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Э Ю Я Б В Г Д Е Ж . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ю Я А В Г Д Е Ж З . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Я А Б Г Д Е Ж З И . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . А Б В Д Е Ж З И К . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Б В Г Е Ж З И К Л . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . В Г Д . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Я А Б В Г Д . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ь Э Ю 25-сурет. – Вижинер кестесі Кесте К элементтер санымен квадраттық матрицаны білдіреді, мұндағы К – əліпбидегі символдар саны. Матрицаның бірінші жолына əріптер олардың əліпбидегі орын тəртібімен жазылады, екіншісінде – əріптер сондай тəртіппен, бірақ бір позиция солға жылжытумен жазылады, үшіншіде – екі позицияға жылжыту- мен жəне т.б. жазылады. Оң жақтағы босаған орын сол жаққа ығыстырылған əріптермен толтырылады. Мəтінді шифрлау үшін, кейбір сөз немесе əріптер жиынын білдіретін кілт орнатылады. Əрі қарай толық матрицадан, мыса- лы, матрицаның бірінші жолы жəне жолы кіретін, шифрлау ма- трицасы таңдалып алынады жəне кілттің тізбектік əріптер (26-су- рет), мысалы, ПИЯЗ сөзі бастапқы əрпі болып саналады 307 • шифрланатын мəтінінің əрбір əрпінің астынан, кілттің əріптері, реттік талап етілетін сандағы қайталанатын кілт жазы- лады; • матрица бойынша шифрланатын мəтін, матрицалардың бірінші жолдарының əріптері мен оның астындағы кілт əріптерін жалғайтын сызықтар қиылысында орналасқан əріптермен ауы- стырылады. ШИФРЛАНАТЫН МƏТІН КІЛТ АУЫСТЫРҒАННАН КЕЙІНГІ МƏТІН ШИФРЛАНҒАН МƏТІН АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ ПИЯЗПИЯЗП ИЯЗПИЯ ПТӨЗЯИСШЛ ТҢЦҰИТ ПТӨЗ ЯИСШ ЛТҢЦ ҰИТ 26-сурет. Ауыстыруды шифрлау тетігі Шифрлау үдерісіне əрекеттердің мынадай тізбегі кіреді (27-су- рет): А Ə Б В Г Ғ Д Е Ж З И К Қ Л М Н Ң О Ө П Р С Т У Ұ Ү Ф Х Һ Ц Ч Ш Щ Ъ Ы І Ь Э Ю Я П Р С Т У Ұ Ү Ф Х Һ Ц Ч Ш Щ Ъ Ы І Ь Э Ю Я А Ə Б В Г Ғ Д Е Ж З И К Қ Л М Н Ң О Ө И К Қ Л М Н Ң О Ө П Р С Т У Ұ Ү Ф Х Һ Ц Ч Ш Щ Ъ Ы І Ь Э Ю Я А Ə Б В Г Ғ Д Е Ж З Я А Ə Б В Г Ғ Д Е Ж З И К Қ Л М Н Ң О Ө П Р С Т У Ұ Ү Ф Х Һ Ц Ч Ш Щ Ъ Ы І Ь Э Ю З И К Қ Л М Н Ң О Ө П Р С Т У Ұ Ү Ф Х Һ Ц Ч Ш Щ Ъ Ы І Ь Э Ю Я А Ə Б В Г Ғ Д Е Ж 27-сурет. Шифрлау кілті Мəселен, кілттің «П» əрпі, шифрланатын мəтіннің «А» бірінші əрпінің астында болып шықты. Матрица астындағы бірінші жол- дан «А» əрпін табамыз жəне матрицаның аталған бағанасынан кілттің «П» əрпіне сəйкес келетін жолдағы əріпті таңдап аламыз. «П» əрпі осындай əріп болып шықты. Одан əрі алғашқы «А» əрпін шығатын мəтіндегі «П»-ға ауы- стыру орындалады. Шығатын мəтін топтарға, мысалға, төрт белгі бойынша бөлінеді. Дешифрлау үшін, пайдаланушы өзінің терминалынан енгізген немесе шифрланған түрде ЭЕМ жадында сақталатын, кілтті білу қажет. Кілтті шифрлау үшін шифрлаудың өзге жүйесін енгізуге болады. Мəтінді шифрлау мына тізбекпен орындалады (28-сурет): 308 • шифрланған мəтін əріптерінің үстінен төбесіне тізбекпен кілт əріптері жазылады; • Вижинер кестесінің матрицаішілік жолына кілттің əрбір əрпі үшін, шифрланған мəтіннің белгісіне сəйкес келетін əріп іздеп табылады. Оның үстіндегі бірінші жолдағы əріп шифры (мағынасы) ашылған мəтіннің белгісі болады; • алынған мəтін мағынасы бойынша сөзге топтастырылады. КІЛТ ШИФРЛАНҒАН МƏТІН ШИФРЫ (МАҒЫНАСЫ) АШЫЛҒАН МƏТІН БАСТАПҚЫ МƏТІН ПИЯЗ ПИЯЗ ПИЯЗ ПИЯ ПТӨЗ ЯИСШ ЛТҢЦ ҰИТ АҚПА РАТТ ЫҚОР ҒАУ АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ 28-сурет. Дешифрлау тетігі Вижинер кестесі бойынша шифрлау кемшіліктерінің бірі – бұл кілттің шамалы ұзындығы кезінде шифрлаудың сенімсіздігі жəне ұзын кілттер құрудың күрделілігі. Өйткені, кілтте əріптерді қайталауға рұқсат етілмейді (керісінше жағдайда шифрлау бірмəнді болмайды), ал кілттің өзі жеңіл есте сақталуы тиіс, белгілі бір мағынаға ие емес əріптер тізбегін есте сақтау қиын. Мəтінді шифрлаудың сенімділігін арттыру мақсатында Вижи- нер кестесінің нұсқаларын жетілдіру ұсынылады жəне ол мына- лардан тұрады: • кестенің барлық (біріншіден өзге) жолдарында əліпби əріп- тері кез келген тəртіпте орналасады; • 0-ден 9-ға дейін натурал сандармен нөмірленген, он (бірін- шіні санамағанда) жол таңдап алынады; • кілт ретінде, сандардың шексіз қатарымен көрсетілген ша- малар пайдаланылады (мысалы, натурал логарифмдер негізі е=2,7182818285, π=3,14159... саны). Шифрлау, шифрды (мағынасын) ашу, Вижинердің жай кес- тесіндегі жағдай тізбегімен жүзеге асырылады. Матрицалар алгебрасын (мысал, векторға матрицаларды кө- бейту ережесі) пайдалану ақпаратты сенімді шифрлауды қамта- масыз ететін, ауыстыру əдісінің жекелеген жағдайы болып сана- лады. Бұл ереже, негізінен, мыналардан тұрады (29-сурет): 309 а 11 а 12 а 13 b 1 а 11 b 1 + а 12 b 2 + а 13 b 3 c 1 a 21 а 22 а 23 • b 2 = a 21 b 1 + а 22 b 2 + а 23 b 3 = c 2 a 31 а 32 а 33 b 3 a 31 b 1 + а 32 b 2 + а 33 b 3 c 3 29-сурет. Матрицалар алгебрасын пайдаланып ақпараттарды шифрлау Осы ережеге сəйкес матрицаны шифрлау үшін негіз етіп пай- далануға болады, шифрланатын мəтіннің символдары b 1 век- торының белгілері, ал шифрланған мəтіннің символдары - c 1 нəтижесі векторының белгілері болуы мүмкін. Əріппен берілген хабарларды шифрлау үшін ең алдымен əліпби белгілерін, əліпбидегі əріптердің реттік нөмірі болуы мүмкін, олардың цифрлық эквиваленттерімен ауыстыру қажет. Дешифрлау үшін, матрицаны векторға көбейтудің сол ережесі пайдаланылады, тек қана кері матрица негіз ретінде алынады, ал көбейтілетін вектор ретінде – шифрланған мəтіннің тиісті сандары алынады. Бастапқы мəтін белгілерінің цифрлық эквиваленттері вектор-нəтиженің цифрлары болады. Ауыстырудың өзге де əдістері қолданылады. Ауыстырудың жоғарыда келтірілген əдістері сан ретінде қарастырылатын, бас- тапқы мəтін əріптерінің сандық түрлендірілуі ретінде көз алдыға елестетуге болатын моноəліпбилік ауыстыруға жатады. Мəтін- дегі əрбір əріп біршама санға (ондық коэффициент деп аталатын) көбейтіледі жəне біршама өзге санға (ығысу коэф фициентіне) қосылады. С = (аР + δ)modA, (8.1) мұндағы а – ондық коэффициент; δ – ығысу коэффициенті. Алынатын сан А модулінің алу (шегеру) ережесі бойынша кемиді, мұндағы А – əліпбидің мөлшері жəне шифрланған мəтін оған сəйкес келетін əліпби эквиваленттерінен қалыптасады. жүктеу/скачать 1,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|