Оқулық баспа Философия тарихы Болмыс ілімі (Онтология) Эпистемология
жүктеу/скачать 6,25 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Егемен Қазақ Елі
| Нуржігіт Алтынбеков
395 Бірақ адам идеясы, ұғымы мен тірі өмірдегі пенденің арасын қанша жақындатсақ та, олар бір-бірімен толық қосылмайды. Мүны терең түсіне білген Абай да, қазіргі тілмен айтқанда, экзистенциалдық ой-өрістің шеңберінен көрініп, XX ғ. пайда болған осы Батыс ағымы қойған адам мәселелерін қамти білді, оны біз 1-ші қара сөзден-ақ байқаймыз. «...әйтеуір бірталай өмірімізді өткіздік: алыстық, жұлыстық, айтыстық, тартыстық... Енді жер ортасы жасқа келдік: қажыдық, жалықтық,... бәрі қоршылық екенін білдік. Ал енді қалған омірімізді қайтіп, не қылып өткіземіз? Соны таба алмай өзім де қайранмын» (аталған әдебиет, 7-6.), -деген ойшыл сөздерінен өмір философиясын көру қиын емес. Дегенмен де «Дүние - үлкен көл, заман - соққан жел», бәрі де өзгерісте болғаннан кейін, ұлы Абай нағыз адам болу үшін болашақ ұрпақтарына өсиет ретінде: «Бес нәрседен қашық бол, бес нәрсеге асық бол», - дейді. «Тілеуің, өмірің алдында, Оған қайғы жесеңіз. Өсек, өтірік, мақтаншақ, Еріншек, бекер мал шашпақ - Бес дұшпаның білсеңіз, Талап, еңбек, терең ой, Қанағат, рақым, ойлап қой - Бес асыл іс, көнсеңіз». Әрине, Абай - телегей-теңіз, біз оның кейбір маңызды ойларына ғана талдау жасадық. Оқырманға Абайтану жолында сәттілік тілейміз. § 6. XX гасырдағы отандық философия Қайшылыққа толы XX ғасыр қазақ халқының тарихында ерекше орын алады. Ресей империясының шеңберінде қысылған, езілген халықтың ұлттық сана-сезімі Нуржігіт Алтынбеков 396 оянып, еріктікке, халықтың бостандығына деген құштарлығы оянады; халық зорлық- зомбылықтың негізінде жартылай қырылып, геноцидке (түқымымен құру) тұсе жаздап, Кеңес заманының алғашқы кездерінде түпкілікті түрде көшпенділік өмір салтымен қоштасып, жерге отырады, сауаты ашылып, мәдениеті дамиды. Жергілікті халықтың саны күрт төмендеген соң, оның кең-байтақ бай жеріне басқа ұлттар мен ұлыстардың өкілдері өз еркімен, я болмаса қуғын-сүргінге ұшырағаннан көптеп келе бастайды, қазақ елі көпұлттық елге айналады. Жаңа қалалар бой көтереді, тау-кен өндірістері тез қарқынмен дамиды, тың жерлер бұрын-соңды болмаған қарқынмен игеріле бастайды. 70-ші жылдардың аяғы, 80-ші жылдардың басында Кенес Одағы іріп-шіріп, империя күйзеліске ұшырайды, соның нәтижесінде 90-ші жылдары Кеңес Одағы ыдырап, оның орнында жаңа тәуелсіз мемлекеггер пайда болады. Қазақ халқының жүздеген жылдар бойы армандаған ел бостандығы жүзеге асып, Егемен Қазақ Елі дүниеге келеді. Сонымен ғасыр трагедиямен басталса, соңында халықтың шаттыққа толы жарқын үміттерімен, оның жаңа мемлекет орнатудағы құлшынысымен аяқталып, XXI ғ. ұласады. Міне, жоғарыдағы айтылған тарихи өзгерістер мен көлемді оқиғалар философия саласында терең толғауларды тудырып, отандық ой-талғамды жаңа сатыға көтереді. Енді әңгімені нақтылай келе, XX ғ. ұлы ойшылдардың философиялық шығармашылығына назар аударайық. жүктеу/скачать 6,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|