танық», «Мұсылмандық шарттар» т.б

Нуржігіт Алтынбеков 
400 
жеткізетін - түйсіктер. 
«Тән сезіп, құлақ естіп, көзбен көрмек, 
Мұрын - иіс, тіл — дәмнен хабар бермек. 
Бесеуінен мидағы ой хабар алып, 
Жақсы-жаман әр істі сол тексермек», - деген жолдар ақынның бұл мәселені өз 
заманының денгейінде шешкенін көрсетеді. 
Сонымен қатар дүниені тану жолында соңғы ақиқатқа ешкім де жете алмайды, 
оның соқпақтарында шындық пен қатар қателесіп кету де кездеседі. Сондықтан, бәрін 
ой елегінен өткізу қажет. 
«Тегіс тексер, сөз көрсең - сыр мен сынын, 
Түзетуге именбе тапсаң мінін. 
Әдеп сақта, жалғыз-ақ қате айтты деп, 
Былшылдапты дей көрме, білсең шынын». Бұл жолдарда ақын ғылыми этиқаның 
бүгінгі таңда бізге керек негізгі бір қағидасын алға тартады. Өйткені гуманитарлық 
ғылым саласында, өткен Кеңес заманындағы жетістіктердің бәрін сынап, «бәрі - 
теріс, қате, шындыққа бүгін мен ғана жеттім», - деп лепіріп жүрген ғалымсымақтар 
жоқ емес. 
Енді, міне, ұлы ғалымның этиқалық, ағартушылық идеяларына тоқталуға кезек 
келді. Ол ойшылдың негізгі еңбегі - «Үш анықты» - басынан аяғына шейін самғап 
өтетін негізгі идея. Алғашқыда ақын екі анықты сөз қылады. Бірінші - ол ғылымдағы 
ақиқаттар, оған адамзаты мыңдаған жылдар бойы ізденіп, зерттеп жетті. Екінші - 
діннің берген аяндары. Бұл, әрине, философия саласында мыңдаған жылдар созылын 
келген «ақыл-ой мен сенім ақиқаттары», олардың ара-қатынасы. Осы екі «аныққа» 
ойшыл үшінші - ар-ұжданды қосып оның іргелілігін баса айтады. Яғни, Шәкәрім 
Абайдың «жүрек», «нұрлы ақыл» қатегорияларын әрі қарай тереңдетеді. Оның 
ойынша ар-ұжданға ынсап, әділет, мейірім кіреді. Шәкәрімнен кейін жарты ғасыр 
өткен шақта австрияның ұлы ғалымы В.Франкл ар-ұжданды «адамның ішкі Құдайы» 

жүктеу/скачать 6,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: