Оқулық физика 9 проект башарұлы Р. т б
жүктеу/скачать 5,74 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жаттығу 5.8 204 ПРОЕКТ 1.
| Есеп мазмұнын талдау
Дыбыс тербелістерінің толқын ұзындығын λ ν = v формуласы бойынша есептеуге болады, мұндағы v – дыбыс жылдамдығы, ν – тербеліс жиілігі. Дыбыс тербелістерінің естілу аралығы λ ν 1 1 = v және λ ν 2 2 = v толқын ұзындықтарының арасында жатыр. Шешуі: λ 1 340 16 21 = ì/ñ Ãö ìì C және λ 2 340 20000 17 = ì/ñ Ãö ìì C . Жауабы: 17 мм – 21 мм аралықта. 1. Кез келген тербелетін дене ауада механикалық толқын тудырады. Не- ліктен онда олардың барлығы да дыбыс толқындарын таратпайды? 2. Жиілігі 510 Гц дыбыс көзінен толқын ауада 340 м/с жылдамдықпен та- ралады. Толқын ұзындығын табыңдар. 3. Бақылаушы найзағайдың жарқылын көрген мезеті мен күннің күркі- реуін есту арасындағы уақыт 10 с болғанын байқады. Найзағай ба- қылаушыдан қандай қашықтықта жарқылдаған? Ауадағы дыбыстың таралу жылдамдығы 343 м/с деп есептеңдер. 4. Дыбыс ауадан суға өткенде толқын ұзындығы қалай өзгереді? Ауадағы дыбыстың таралу жылдамдығы 340 м/с, ал суда 1480 м/с деп алыңдар. 5. Судағы дыбыс толқынының ұзындығын анықтаңдар. Оның жылдамды- ғы 1480 м/с, ал жиілігі 740 Гц. Жаттығу 5.8 204 ПРОЕКТ 1. Жоғарыда (§31) механикалық тербеліс кезінде байқалатын резон- анс құбылысын қарастырған болатынбыз. Осындай резонанс құбылысы дыбыс тербелісі кезінде де орын алады. Оған көз жеткізу үшін камер- тондарды пайдаланып, тәжірибелер жасайық. Меншікті тербеліс жиіліктері бірдей екі камертонды бір-біріне жақынырақ қойып, олардың бірін тербелтсек, екінші- сіде тербеліске келеді (сурет 5.32). Ал екінші камертонды ешкім тербеліске кел- тірмегендіктен, оның тербелуіне бірінші камертоннан ауа арқылы берілген тербе- ліс ықпал етті деген қорытындыға келеміз. Енді екінші камертонның тербеліс жиілігі бөлек басқа камертонмен алмас- тырып, тәжірибені қайталайық. Бұл кез- де екінші камертонның, дыбыс шығармайтынын байқауға болады. Бірін- ші жағдайда камертондардың меншікті тербеліс жиіліктері сәйкес кел- гендіктен, резонанс құбылысы байқалды. Екінші жағдайда камертон- дардың меншікті тербеліс жиіліктері сәйкес келмегендіктен, резонанс туындаған жоқ. Бірінші жағдайда, қарастырылған құбылыс акустика- лық резонанс деп аталады. 2. Акустикалық резонанс құбылысын пайдаланып, тербелетін денеден шығатын дыбысты күшейтуге болады. Сондықтан камертондар арнайы жәшіктерге орнатылады (сурет 5.32). Жәшіктің меншікті тербеліс жиі- лігі камертонның шығаратын дыбыс жиілігіне үндестіріледі. Мұндай үндестік уни-сон , яғни бірдей жиілікпен тербелу деп, ал резонанс тудыра алатын жәшіктер резонаторлар деп аталады. Резонаторлар музыкалық аспаптардың (рояль, домбыра, гитара, қобыз, сыбызғы т.б.) дыбысын күшейту үшін кеңінен қолданылады. Мысалы, домбыра немесе қобыз (сурет 5.33) шанағының меншікті тербелісі оның ішектерінің тербелісімен сәйкестендіріледі. Сондықтан шанақ резонатор болып табылады. Дыбысты тек домбыра шанағы ғана емес, оның қуысы- ның ішіндегі ауа да күшейтеді. Сондықтан домбыра немесе қобыз ша- нағындағы ойықтың пішіні мен өлшемі де кездейсоқ жасалынбайды. Шанақ тербелісі аспап үнінің өзіндік бояуын – тембрін анықтайды. Аспап жүктеу/скачать 5,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|