беріетістік негізді
ТТЕ-
лерге
айналғандар деп санауға келетін туынды
етістіктер бар. Мысалы:
коры, корға,
олардан жа-
салған
корған
(“Талдықорған” дегендердегі),
кұры,
кұрт
(кұры көзіме көрінбей, оны құрт бұл жер-
ден), “неден құр қалдың”,
ыт, ытқы
(ыта жөнелді,
ытқы-п кетті),
шап, шапшы, сык, сыкси, сығырай
т.т.
Осылар және басқа да бұлар тәрізді
етістік
негізді туынды түбір етістіктерді
мына төмен-
дегі:
- 0
/ - 0
-ы н
/ \ , - і н
-ыл
^ -іс
-ыс
к ө р ^
- с е т
- ғ ы з
V
4
-Г із
-д ы р
ү -с е т іл
-ы н д ы р
- ғ ы з д ы р
- с е т к із
т.т. туынды түбір етістік термин жасалулары бірдей
деп айтуға келмейді. Ө йткені соңғы ларда
етіс
жұрнактары
ж аппай қосылып та, қажетті бірді-
екілі түрде қосылып мүлдем қосылмай да қолда-
ныла береді.
С онды қтан бұл соңғы лар күні бүгінге дейін
ө зд е р ін ің
ер кін
қ о с ы л ы п қ о л д а н ы л а беру
мүмкіндігін сақтаған.
Көн-көн=ік-кон-дік, и-и= ік-и= лік, бас-бас=
тык, бас-тығ-ыр-ыл, жұлкы, жұлмала,
сондай-ақ
сык-сыка, сыкси, сығ-ырай
етістіктерінің етіс жұрнақ-
тарына дейінгі қолданылу сипаты байқалады. Сонда
сык-та
(қапты
сык-та-п, сык-а-п
толтырды),
көн-
дік, и-лік, бас-тык, көн-ік, и-ік, түрт-ін, түрт-ін-ек-
те, ку - ку=а=ла-ку=да=ла-ку=ғын=да, кор=(кор-
ған сокты)-коры-қор=ға-кор=ға=ла
етістік негізді
туынды түбір етістіктер ертеден-ақ дара (үр-ле,
шұқы-ла), сондай-ақ күрделі жұрнақтармен де (қу-
а-ла, қу-да-ла, қу-ғын-да...) дербес мағыналы лек-
семалар болып қолданылып келеді.
Етіс жұрнақтылардан алдыңғы
етістік негізді
туынды түбір етістіктер: жалаң ж әне күрделі
ж ұрнақты түрлерінде кездеседі. Мысалы:
тісте,
саба-ла, сык-та
дегендермен қатар:
қат-а-ла, қара-
й-ла, сығ-а-ла, сығ-ыр-ай, бүк-ірей, жұл-қы-ла, сіл-
ік
(салыст.:сіл-те),
сіл-те, үй-ме-ле, ор-а-ғы-тт.б.
Достарыңызбен бөлісу: |
