Жасалым белгілері: тіл ұшы, тоғы сы ңқы ,
кейінді, тербеліңкі (ұяң), еріндік дауыссыз дыбыс.
Айтылым белгілері: босаң то ғы сы ң қы ,
көмей қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: босаң лепті, ұяң, жуан,
ерін әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: тіл ұшы, тоғы сы ңқы ,
ұяң, кейінді (жуан), еріндік дауыссыз дыбыс.
Ж іңіш ке еріндік түрі: Д Ү Н И Е , Д Ө Ң т.б.
(1 7-4-сурет) Жасалымы: тіл ұшы мен қызыл иек өзара
жымдаса тоғысады (1), жасалу орнына қарай тіл
ұшы; тіл ауыз қуысында ілгері итініп жатады
(6), тілдің ж аты сы н а қарай ілгерінді; дауыс
желбезегі жарты лай тербеледі (5-3), желбезек
қаты сы на қарай тербеліңкі; ерін дөңгеленіп
(сүйірленіп) барып (1-2) жасалады, ерін қатысына
қарай еріндік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: тіл ұшы мен қы зыл иек өзара
босаң тоғы сады , тоғы сы м күш іне қарай босаң
тоғысыңқы; ауыз қуысы кішірейіп, көмей қуысы
үлкейеді, үстеме жасалым орны на қарай ауыз
қуысты дыбыс болып табылады.
Е стіл ім і: тіл ұш ы м ен қ ы зы л и е к т ің
тоғы сы м ы босаң леппен аяқталады, тоғы сы м
бітім іне қарай босаң лепті; дауы ссы з ызы ң
ды бы сталады , үн қаты сы на қарай ұяң; әуез
қатысына қарай жіңішке және ерін әуезді дыбыс
болып табылады.
Д 10 жіңішке еріндік түрінің айырым белгілері
Жасалым белгілері: тіл ұшы, тоғы сы ң қы ,
ілгерінді, тербеліңкі (ұяң), еріндік дауыссыз
дыбыс.
Айтылым белгілері: босаң тоғы сы ңқы , ауыз
қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: босаң лепті, ұяң, жіңішке,
ерін әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: тіл ұшы, тоғы сы ңқы ,
ұяң, ілгерінді (жіңішке), еріндік дауыссыз дыбыс.
Ғ (-Г ) дауыссыз дыбысының үндесім түрлері Ж уан езуліктүрі: БАҒА, ТЫ ҒЫ З т.б.
(18-1- сурет) Ж асалымы: тіл арты мен тілш ік жымдаса
(ж ай ы л ы ң қы ) тоғы сады (ж уысады ) (3 -1 ,2 ),
жасалу орнына қарай тілшік; тіл ауыз қуысында
