қара- сам , екі адам карауытып түр екен (М ұстафин).
Тысы канша көріксіз болса да, коңыр үйдің өз күні балкып түр екен ғой (Әуезов).
С он д ай -ақ шартты райлы етістік тілек, ар-
ман, мақсат сияқты модальдылық мәнді білдіріп,
тиянақты мәнінде сөйлем нің баяндауышы қы з-
метін де атқарады. М ысалы:
Шіркін, биыл окуға түссем! Осы отырысыңды әкең көрсе! Бұнымен
бірге шартты райлы етістік жіктеліп келіп,
ғой, еді, екен, етті, м а, ме сұраулы қ шылау сияқты
көмекші сөздермен тіркесіп, сөйлемді аяқтап тұра-
ды да, сө й л еу ш ін ің т іл е к -а р м а н ы н , ө тін іш -
өкініш ін, болжам, ниетін т.б. білдіреді:
бар-са-м екен, сөйле-се-ң етті, бар-са-ңыз ғой, ж олык-са еді т.б.
С он д ай -ақ
-са , -се тұлғасы н а
-шы, -ші қосымш асы үстеліп, 3-жақта жіктеліп, тиянақты
тұлға ретінде қолданылады , екінш і жақта кейде
-ң жіктік ж алғауы ны ң орны на
-й тұлғасы айты-
лады
мен барса-м-ш ы
біз барса-қ-ш ы
сен барса-ң-ш ы, барса-й-ш ы сендер барса-ңцар-
шы
сіз барса-ңыз-ш ы
сіздер барса-ңыз
дар-шы
ол барса-шы
олар барса-шы
Мұндайда етістік таза шартгылық мәннен гөрі
ниет, тілек шартты мәнді білдіреді.
Ш артты райлы етістік
игі еді сөздерімен
тіркесіп, қалау рай да жасайды:
бар-са игі еді, жолық-са-м игі еді т.б. Болжамды сияқты мо-
дальды реңкті білдіріп, шартты райлы етістік ке-
рек сөзімен де тіркесіп қолданылады:
айт-са ке- рек, конбе-се керек т.б.
Бұларды ң б арлы ғы нда да шартты райлы
етістік жіктеліп келеді де, көмекш і сөз сөйлем
баяндауышын тиянақты етіп отырады.
Қалау рай - сөйлеуш інің қим ы л-іс-әрекетті
орындауға я орындамауға қалау, тілек, ниет, ын-
тасын білдіріп, белгілі жолдармен жасалатын рай
категориясының бір түрі. Қалау рай бірнеше жол-
мен жасалады. Негізгі етістіктерге
