474
МОРФОЛОГИЯ
- етістіктің алдында келіп, бастапқы нақты
сандық мағынасы көмескіленіп, күшейткіштік ма-
ғына үстейді: Бала көзінің астыменбір қарап алды
(Бақбергенов). Төстіктен іске таргып кәуап қы л-
ды, Ж ейік деп оңашадабір сүйсініп. (Кете Жүсіп).
Қан жы лаған халқын көріп, жүрегі бір өртенсе,
қаны бір қазақтан қан қақсаған халқын тағы көріп
жүрегі екі өртенеді (Есенберлин). Май айында ке-
ремет, Бұлттан аспан күркіреп, Рахман жаңбыр
құ й ы п ,Б ір басылады, сіркіреп (Сейфуллин).
- белгісізд ік м ағы н асы н д а қо л д ан ы л ы п ,
белгісіздік есімдігі болады.
Бір
үшеу көш ені ба-
сына көтеріп келеді (Мұстафин). Қаз, тырна қатар-
л аны п қайтса бермен, Астында ақ ш омш ы жүр,
ол
бір
керуен (Абай). Бірақ ж аң ағы
бір
ой сап
ете түсті де... (М үсірепов).
- сын есіммен тіркескенде, сы нды қ м ағы на-
ны күш ейту мәнінде қолданы лады . М ысалы:
Д үниенің ғылымын білмей қалм ақты қбір үлкен
зарарлы над ан д ы қ (Абай). О қуш ы тал ап кер
тірлігінде ол - ең бір бақытты ш ақ (Әуезов).
- санды қ м ағы надан ауытки келе
бір
сөзі
біресе
шылауының орнына қолданыла береді. Көзі
бір
сығырайыгі аш ылып,
бір
ж ұм ы лы п қалуға
кетеді (Әуезов). Қалқай Жүсіптің
сөзінебір
қыза-
рып,
бір
сұрланы п оты рып, төзе алмады (М ай-
лин). Ж андос
бір
отырып,
бір
тұры п, залдан
ш ықпады (Жұбанов).
-
уакыт, күн, мезгіл, кез, сәт, заман, жолы
си-
яқты сәздерм ен тіркесе келе, болж алды қ м ағы -
нада мезгілді білдіреді.
Бір куні
Кәдіберген ота-
ғасы сасқалақтап... (М айлин). Амалсыз тағды р
бір күн
кез болмай ма? (Абай).
Достарыңызбен бөлісу: |
