-ғар қосы м ш асы нан
пайда болды деу.
Бұл екі пікірдің алды ңғы сы н толы қ м ақұл-
дауға болады. Ө йткені
-ғару > -ғар ізі ескі қол-
жазба ескерткіштерден бастап бүгінгі түрік туыс-
тас тілдердің қазіргі айтылу нормасынан да көптеп
кездесетін дағды ны ң бірі боп саналады. Ал, соң-
ғы пікір біраз ойлануды қажет етеді. Өйткені, ең
алдымен, қазақ тілінде, тіпті жалпы түрік туыс-
тас тілдерде де
р ды бы сы ны ң
н дыбысына ауысу
дағды сы жоқ. Екінш іден,
р дыбысы орны на
н дыбысын қолданудың сонш алық қажет болатын-
дай тұрақты себебі де ж оқ. Сол себепті
-ған қосымш асы н
-ғар қосы м ш асы нан шықты деген
пікір әлі де болса аны қтай түсуді қажет етеді.
Біздің ойымызша, барыс септігінің
-ған фор-
масы
-ғар формасынан шықпаса керек. Бұл фор-
маларды тілдің даму процесінің белгілі бір кезе-
ңінде бірқатар пайда болып, күні бүгінге дейін
қатар өмір сүріп келе жатқан формалар деп қара-
ған жөн. Бұлай деп айтуы мы зға осы екі ф орма-
дан жеке-жеке салаға бөліне өрбіп тараған көпте-
ген қы сқарған фөрмалардың
-ғар -ңар -ңа / / -ңә //- ң е және
-ған -ғ а //-г а / / - г ә / / - г е сияқты фөр-
малардың бар екені берік тиянақ бөла алады.
Септеу үлгісіндегі үш інш і бір ерекш елік
кемектес септігінде
ы, і ды бы стары ны ң пайда
бөлуы. Бұл көмектес септігінің тұлғалық құрамы
ме-ні-мен деген сияқты жеке бөлшектерден тұра-
ды. Сөнда
ме деген түбір мөрфема да,
-ні деген
бір кездерде дербес м ағы налы сөз бөлған
нәң (“ вещ ” ) дегеннен ш ы ққан
-нің м өрфемасы ны ң
ф өнетикалы қ өзгеріске түсе ықшамдалу дәре-
жесінің бір көрінісі бөлып саналады. Ал, сөңғы
-м ентұлғасы көмектес септік жалғауы. Бұл тұлға
- ертеде төлы қ м ағы налы шылау сөздерден
