Туынды түбір үстеулер.
Басқа сөз таптары -
нан сөзжасам жұрнакгарының жалғануы арқылы,
кейбір септік жалғаулары ның көнеленуі, яғн и
түбірге сіңісіп кетуі арқылы ж асалған сөздер ту-
ынды түбір үстеулер деп аталады.
Қатарлай тіккен
киіз үйлер
(Әуезов).
Сейтенге қазақша ғана айт-
ты, қазақ екен
(М үсірепов).
Түнде ақсақалдарды
жинап, солардыц қолына бірсыпыра м а л сақтауға
бермекші болыпты
(М айлин). Осы сөйлемдердегі
қатарлай, қазақш а
үстеулері зат есімдерге
-лай
(-ла+ й), -ша
жұрнақтары ның жалғануы арқылы
жасалса,
түнде
үстеуі жатыс сетігінің
де
жалғауы-
ның конеленуі негізінде үстеуге айналған.
8 .3 . К Ө Л Е М Д ІК С Е П Т ІК Ж А Л Ғ А У Л А Р А Р Қ Ы Л Ы
Ж А С А Л Ғ А Н Т У Ы Н Д Ы Ү С Т Е У Л Е Р
Тілімізде көлемдік септік, я ғн и барыс, жа-
тыс, ш ы ғы с, көмектес септіктерінің жалғаулары
арқылы жасалған адвербиалданып үстеуге көшкен
сөздер бар. Олар:
1. Барыс септігінің көнеленуі негізінде жа-
салған үстеулер:
босқа, жатқа, артқа, текке, бе-
керге, бірге, кешке, әзірге.
М езгілдік мәндегі
бұндай үстеулер кейде
дейін, шейін, жақын
тәрізді
септеулік шылаулармен де тіркесіп жұмсалады:
кешке жақын, түнге
дейін т.б.
2. Ж аты с септігінің кәнеленуі арқылы жа-
салған үстеулер:
түнде, мұнда, күнде, баяғыда,
қапыда, лезде
т.б.
3. Ш ы ғы с септігінің көнеленуі арқы лы жа-
салған үстеулер:
шетінен, тотеден, шалқасынан,
етпетінен, қырынан, кенеттен, оз-озінен
т.б.
Мезгілдік мәндегі бұндай үстеулер кейд
ебері, кейін
сияқты септеулік шылаулармен де тіркесіп жұмса-
лады :
Достарыңызбен бөлісу: |
