де көмекші етістігіне байланысты.
Рақмет, осы ата- ғаныңыз да болады, - деді Аман (М ұстафин).
Төл сөзді автор сөзімен байланы стырғанда,
де көмекш і етістігі түрлі тұлғада (дейді, деп,
дейтін, депті, десет.б.) қолданыла береді. Деген-
мен осылардың ішінде деді, деп, дейдітұлғалары
өте жиі кездеседі.
Де көмекші етістігі төл сөз бен автор сөзі
арасында қолданы лғанда, төл сөздегі аяқталған
тиянақты ойды автор сөзімен байланыстыраты-
ны белгілі. Осыдан
де етістігінің жіктік жалғау-
лы етістікпен тіркесе қолданылуы қалыптасқан:
келемін дедім , барайын деді, барармыз деді, корейік дедік, айтпақпыз деген, қайтасың депті т.б. Жіктік жалғаулы етістікпен басқа етістіктердің
осы тектес тіркесі кездеспейтін құбылыс. Бұл да
- де етістігінің өзіндік ерекшелігі.
Де көмекш і етістігі арқы лы тілде түрлі ана-
литикалы қ форманттар қалы птасқан, олар түрлі
м ағы наны білдіреді. С оларды ң бірі -йін
де ана-
литикалық форманты. Бұл формант тілде қимыл-
дың жасалуға дайын екенін, субъектінің қимыл-
ды жасауға бейімделуін көрсетеді:тыңдайын
деп ойысқан жоқ.
Тілде
-йін де форманты мен тілде мағыналас
ф орм анттар бар. Олар:
-ғалы тұр, -ғалы отыр, -ғалы жатыр, -ғалы жүр. М ы сал ы ,
жаңбыр жау- ғалы тұр. Ол кеткелі отыр, ол отырғалы жатыр, елге қайтқалы жүр. Осы мағыналас 5 аналитика-
лы қ форманттың бірінің орнына екіншісі қолда-
н ы л аты н , қ о л д а н ы л м а й ты н кездері де бар:
сарғаяйын депті - сарғайғалы тұр, когерейін деді - когергелі тұр, бұзылайын деді - бұзылғалы түр сияқты бірінің орны на екінш ісі колданыла бе-
реді. Сол сияқты
