анағұрлым, бірсыпыра, бірқыдыру, недәуір,
неғұрлым, бірталай
т.б.
ә) қосарлану тәсілі арқылы жасалған мөлшер
үстеулері:
бірен-саран, бірлі-жарымды, азды-
копті, некен-саяқ
т.б.
Мөлшер үстеулері бірде етістіктермен тіркесіп,
іс-әрекет, қим ы л, амалдың мөлш ерін білдірсе,
бірде зат есім, сын есімдермен тіркесте қолданы-
лып оны ң мөлш ерін білдіреді. М ысалы,
соншама
өкпеледі, недәуір ер жетіпті, анағұрлы м өсіпті
деген мысалдардағы
соншама, недэуір, анағұрлым
мөлш ерлік үстеулері
өкпеледі, ер жетіпті, өсіпті
етістіктермен тіркесте қолданылып, қалай? қан-
ша? деген сұрақтарға жауап беріп, қим ы лды ң
ш ама-ш арқын білдіріп тұр. Ал осы мөлшер үстеу-
лерін сын есім сөздермен тіркестіргенде, қалай?
не қанш а? деген сұрақтарға жауап беріп, сы н-
ның м өлш ерін, көлем дік дәрежесін көрсетеді.
М ысалы,
соншама үлкен үй, недэуір терең, ана-
ғұрлым төмен
т.б. М өлш ер үстеуі етістікпен
тіркесте келіп, сөйлемнің мөлшер пысықтауышы
қызметін атқарады. Соны мен бірге зат есім, сын
есімдердің алдында келіп, оны анықтап, сөйлемнің
қабыса байланысатын анықтауышы болады. М ы-
салы:
Осынша өнер тауып асқан адам
(Ш әкәрім).
Бірен-саран жатақтар көше жөнелуге эзірленіп
қалды
(М үсірепов).
8.4.4. Сын-қимыл (бейне) үстеулері
Қазіргі қазақ тіліндегі сы н-қим ы л үстеулері
қимыл, іс-әрекеттің жасалу амал-тәсілін, сынын,
бейнесін білдіріп, қалай? қайтіп? қалайша? кімше?
деген сұрақтарға жауап береді. Сьін-қимыл үстеу-
ге мына сөздер тобы жатады:
ақырын, тез, шал-
қасынан, әзер, оқыс, дереу, озінше, зорға, қапыда,
лезде, үнемі, бостан-бос, емін-еркін, ерекше,
Достарыңызбен бөлісу: |
