озгеше, койлекшең, тікелей, ретімен, жүрісінен,
кезекп ен , ж а й ы м ен , астыртын, жасырын,
үстіртін, бірден, біржола, шала-пұла, зым-зия,
бетпе-бет, қолма-қол, жападан-жалғызт.б.
С ы н -қ и м ы л үстеулері құрам ы ж а ғ ы н а н
негізгі түбір, туынды түбір, күрделі түбір қимыл-
сын үстеулері болып бөлінеді.
Негізгі түбір үстеулер мағыналық бөлшектерге
бөлінбейтін жеке дара сөздерден тұрады. Олар:
тез,
әзер, оқыс, дереу, үнемі, еркін, ерекше.
Туынды түбір сын-қимыл үстеулері басқа сөз
таптарынан сөзжасам жұрнақтарының жалғануы,
көлемдік септіктердің көнеленуі арқылы жасала-
ды. Атап айтқанда, туынды үстеулердің жасалу
жолдары мынадай:
а)
-ша(-ше)
ж ұрнағы ны ң әр түрлі сез тапта-
ры на ж алғануы арқы лы көптеген сы н-қим ы л
үстеулері ж асалған . Олар:
адамш а, балаша,
құсша, қазақша, ауызша, жазбаша, ескіше, кері-
сінше, қысқаша, озінше
т.б.
ә)
-шаң(-шең)
жұрнақтары зат есімдерге жал-
ғану арқы лы жасалады. Олар:
койлекшең, етік-
шең, байпақшаң
т.б.
б) -лай (-лей), -дай (-дей)
жұрнақтарын қосу
арқы лы жасалады. Олар:
жартылай, осылай, бы-
лай, бірдей, ойлай, тікелей, шикілей, олердейт.б.
в) Көлемдік, я ғ н и барыс, жатыс, ш ығы с,
комектес септіктерінің конеленуі арқылы жасал-
ған сын қимыл үстеулері төмендегідей.
Барыс септігі жалғауы арқылы:
бірге, бос-
қа, зорға
үстеулері.
Ж атыс септігімен:
қапыда, оқыста, лезде,
қапелімде, аңдаусызда.
Ш ы ғы с септігі арқылы:
оздігінен, шалқа-
сынан, кенеттен, тотесінен.
Комектес септігінің жалғауы арқылы:
жайы-
мен, ретімен, кезекпен, оздігімен, шынымент.б.
үстеулер.
Күрделі түбір түріндегі сы н-қим ы л үстеулері
создердің бірігуі, қосарлануы арқылы жасалады.
а)
Создердің бірігуі арқы лы ж асалған сын-
қимыл үстеулер:
Достарыңызбен бөлісу: |
