622 СИНТАКСИС жүмсалады. Мысалы:
Ол өзінің жалгыз емесін де білген (Мағауин) сөйлеміндегі
өзінің ілік жалғау-
лы бағы ны ңқы сы ңары ны ң басы ңқы сыңары
жалгыз созі болуы тиіс. Бірақ
өзінің жалгыз - озара сөз тіркесін қүрай алмайды, ондай түлға-
ларда олар озара мағыналық байланыс жасалмай-
ды. Ондай матаса байланысқан соз тіркестерінің
басыңқы сыңардағы тәуелдік жалғауы дербес ма-
ғынасы бар
жалгыз созіне емес, оған түйдектел-
ген
е көмекші етістігінің болымсыздық түрінен
кейін тәуелденуі арқылы күрделі матаса байла-
ны сқан қалыпты сөз тіркесін қүрауға болады.
Матаса байланысқан сөз тіркестері күрамы жа-
ғынан дара да, күрделі де болып келеді. Дара
матаса байланысқан соз тіркестері кемінде дер-
бес мағынасы бар екі әр түрлі соз таптарының
ж әне бір сөздің қайталануы арқы лы ж асалса
(оқушының доптері, жақсының жақсысы), күрделі
матаса байланысқан сөз тіркестерінің не бағы-
ныңқы, не басыңқы немесе екі сыңары да күфделі
болып келеді.
Күрделі матасудың бағыныңқы сыңарлары:
күрделі зат есім, күрделі сын есім, сан есім,
етістік, негізгі сөздер мен комекші создер, түрақты
тіркестер, сол сияқты аралас қүрамды мынадай
да жолдармен жасалады. Ондай күрделену әр
сыңарында жеке-жеке қарастырылу орынды.
Багыныңқы сыңарларының күрделенуі. - Зат есімі:
Жиреншенің атының басы, За- манның гаіиықтарының көбі, ІЛомшия Игіліко- ваның қабілеті, Ербол агайдың әлеңі. - Сын есім мен зат есім:
шыншылдық қабі- летінің артуы, узақ жортуылдың аты. - Сан есім мен зат есім:
бір-бір уйдің жалгызы. - Есімдік пен зат есім:
өз елінің тумагы. Кейде осындай қүрамды бағыныңқы сыңар-
лардың негізгі сыңары сын есім, сан есім, есімдік
оған түйдектелген баска сөз таптары арқылы:
-
Әсем екеуміздің кітабымыз, Саят атының бәрі, бір мықтының қызы, алты-ж еті қыздың улгерімі. - Т үрақты тіркес:
артыгымен орындаудың өсері.
