Министерство сельского хозяйства республики казахстан

176 
 
повышение 
усообразовательной 
способности, 
увеличение 
продуктивности, 
сахаронакопление. 
 
Таблица 2 - Содержание  хлорофилла  в  листьях  сорта  земляники  Альбион  при  различных 
видах стимуляции ростовых процессов 
 
Варианты 
Хлорофилл мг(100 г с.в.) 
«а» «в» 
сумма 
Контроль 1 
0,49 
1,49 
RosasolEVEN 20*20*20 + M (3 г/л) +ROSALIQ: 
Aquazinc (3 г/л) + (Rosabor 2 г/л ) + Algex (3 г/л ) 
1,37 0,64 2,01 
МЭРС 1,33 
0,62 
1,95 
Биогумус 5т\га 1,21 
0,56 
1,77 
 
Содержание  хлорофилла  в  листьях  земляники  полностью  соответствовала  общей 
тенденции и особенно возрастали при послепосадочной обработкеРозасолом и МЭРСом 
Содержание  хлорофилла  «а»  в  этом  варианте  превзошло  контроль  на 33-37 %, а  в 
сумме «а»+«в» на 34 %, а при Биогумуса на 18 %.  
 
Литература 
 
1.  Агентство  Республики  Казахстан  по  статистике \\Отчет  о  деятельности  агентства 
Республики Казахстан по статистике за 2011 год. - Астана, 2012.-17 с. 
2.  Жидехина  Т.В.  Фотосинтетическая  и  хозяйственная  продуктивность  черной 
смородины в связи с селекцией на высокую урожайность  // Сб. науч. трудовВНИИСим. И.В. 
Мичурина. – Мичуpинск, 1990.-С. 52-56 
3. Кузнецов В.В., Дмитриева Г.А. Физиология растений. М., Высшая школа, - 2005. - С. 
615-619. 
 
 
УДК 631.413.3 
 
ПРИМЕНЕНИЕ МЕТОДА ВОДНОГО БАЛАНСА РАЗЛИЧНЫХ ТИПОВ 
ЛЕСНЫХ НАСАЖДЕНИИ 
 
Орайханова А.А., Абаева К.Т., Серикбаева А.Т.  
 
Казахский Национальный аграрный университет, Алматы. 
 
Аңдатпа  
Зерттеушілердің  көпшілігі  топырақ  гидрологиясы  жəне  су  балансының  транспирация 
жəне  физикалық  булануды  біріктіретін  буланудың  жиынтық  шамасын  анықтайды.  Ең 
алдымен,  бұл  процесстерді  бөлу  күрделілігімен,  сондай-ақ,  бұл    екі    процесс  əрқашан  бір 
уақытта  жəне  суды  тұтыну  нормаларын  есептеген  кезде  жүзеге  асырылатындығымен 
түсіндіріледі. 
 
Annatation 
The majority of researchers dealing with the issues of soil hydrology and water balance, 
determine the total value of evaporation, which combines transpiration and physical evaporation. 
This is primarily due to the difficulty of separating these processes, as well as the fact that both 
processes are carried out always at the same time and in the calculation of water consumption is 
taken into account together.
 

177 
Ключевые  слова:  лесные  культуры,  испарения,  почва,  песчаная  почва,  лесные 
насаждения, различные типы лесов, осадки. 
Для  определения  величины  физического  испарения  с  почвы  нами  применены  метод 
водного  баланса  различных  типов  лесных  насаждении:  однолетние  культуры  сосны,  не 
заросшие  сорными  травянистыми  растениями;  культуры  сосны 6-7 лет,  заросшими 
травянистыми 
растениями; 
и 
участки, 
занятые 
высокополнотнымисосновыми 
насаждениямихорошо развитым мертвым покровом. 
При  балансовым  методе  определения  количественных  характеристик  физического 
испарения  зимой,  обычно  определяют  осенние  запасы  воды  в  почвы  и  запасы  воды  после 
весеннего снеготаяния. Разница суммируется с величиной выпавших за этот период осадков. 
В  данном  случае  величина  физического  испарения  характеризует  не  только  собственно 
испарение  из  почвы,  но  и  физическое  испарение  с  растительного  покрова  и  снежного 
покрова. 
В зимний период (с ноября по апрель), отсутствует транспирация и динамика водного 
режима,  она  связана  только  с  осадками  и  физическим  испарением.  Потери  воды  на 
физическое  испарение  зимой  составляют  для  древесных  насаждений  около 20% от 
количества осенне-зимних осадков. Егоров, 1934. 
В  песчаных  почвах,  по  исследованиям  А.Г.  Гаеля, 1962 влага  больше 3-4% не 
удерживается,  а  стекает  вглубь,  в  грунтовые  воды,  что  способствует  хорошей  консервации 
осенне-зимних  осадков  в  почвах.  Данный  процесс  связан  главным  образом  с  низкой 
водоудерживающей и капиллярной способностью песчаных почв. Поэтому, при подготовке 
почвы под лесные культуры в ленточных борах нужно отказаться от системы черного пара, 
как  накопителя  влаги  на  песчаных  почвах,  в  силу  из-за  малой  влагоемкости  мелко  и 
среднезернистые песчаные почвы уже от осенне-зимних осадков промачиваются насквозь до 
глубины грунтовых вод. 
Нашими  полевыми  и  лабораторными  наблюдениями  (КазНИИЛХ)  установлено,  что 
величина  физического  испарения  зависит,  от  влажности  верхнего  горизонта  песчаных  вод. 
При НВ и более величина физического испарения близка к водной поверхности. Летом такие 
периоды  увлажнения  дневной  поверхности  почвы  бывают  редко.  При  появлении 
подсушенного слоя интенсивность физического испарения резко снижается. 
Это  зависимость  нами  описаны  уравнением  связи  между  двумя  переменными 
величинами,  т.е.  между  интенсивностью  испарения  (в %) и  толщиной  сухого  слоя  почвы 
(таблица 1). 
Таблица 1 – Интенсивность физического испарения в зависимости от толщины сухого 
слоя почвы  
х – толщина сухого слоя почвы, см  1  2 3 4 5 6  7 
у – интенсивность  испарения,  в % к 
испарению с водной поверхности 
79,9  64,9 49,8 34,7 19,7  4,6 
- 
Уравнения указанной зависимости 
у = 95,0 – 15,07 х 
r = -0,86±0,1 
Приведенные  данные  таблицы 1 показывают,  что  интенсивность  испарения  падает  в 
зависимости  от  толщины  покровного  сухого  горизонта.  При  его  мощности  более 7 см 
физическое испарение отсутствует.  
Характерной чертой физического испарения летом является его высокая интенсивность 
в  первые  сутки  после  выпадения  осадков  и  резкое  снижение  в  последующие  дни.  По  мере 
иссушения  почвы  и  образования  на  ее  поверхности  мульчирующего  слоя,  последний 
начинает играть решающую роль в испарении. 

178 
 
Выяснение  динамики  влагообеспеченности  насаждений  в  зависимости  от  их 
потребностей  во  влаге  имеет  большой  научный  и  практический  интерес,  поскольку 
регулирование  запасов  хвои  представляет  единственно  реальный  путь  управления  водным 
режимом насаждений. 
Резкое возрастание хвойной массы и ее поверхности происходит у древостоев сосны и 
30-летнему возрасту с дальнейшим развитием древостоев и их переходом в возрастной этап 
зрелости,  масса  хвои  и  ее  поверхность  постепенно  уменьшается,  связанное  с 
дифференциацией  и  отмиранием  большого  количества  деревьев.  Однако  это  уменьшение 
происходит только в период перехода от этапа чащи и жердняка к этапу среднего возраста 
насаждения. 
При  этом  хвойная  масса  и  ее  поверхность  наиболее  тесно  коррелируют  с  диаметром 
древостоя,  чем  его  возрастом.  А  самая  тесная  корреляционная  связь  обнаружена  между 
поверхностью  хвои  и  ее  массой,  приходящая  на  одно  дерево.  Это  связь  характеризуется 
параболой третьего и второго порядка и корреляционным отношением: 
 
ɳ = 0,98 ± 0,01; ɳ = 0,88 ± 0,08; ɳ = 0,91 ± 0,06; (таблица 2) 
 
Таблица  2 – Зависимость  поверхности  хвойной  массы  от  возраста,  диаметра 
древостоев и их уравнения 
Уравнение регрессии 
Корреляционное
 
отношение
 (
ɳ) 
Средний
 d
1…3
 (
см
) 
Средний
 возраст
 
древостоя
 (
лет
) 
l
gy1
=0,1337lgd
1.3
3
+0,2467lgd
1.3
3
+0,4569lgd
1,3
+0,8234 
0,91 ± 0,06  14,0 
- 
l
gy2
=-0,0007lgB
3
+1,0761lgB
2
+3,3121lgB+2,4092 
0,88 ± 0,08  - 
35 
l
gy3
=-0,0649lgm
2
+1,106lgm+0,7607 
0,98 ± 0,01  - 
- 
 
Примечания:  l
gy1 
–  поверхность  хвойной  массы  (в  м
2
)  в  зависимости  от  диаметра 
насаждений (lg
1.3
в см)на одном гектаре; 
l
gy2 
– поверхность хвойной массы (в м
2
) в зависимости от возраста насаждений (lgB, лет) 
на одном гектаре; 
l
gy3 
– поверхность хвои (в м
2
) от массы хвои (lgm, кг) приходящая на одно дерево. 
Таким  образом  изменение  хвойной  массы  и  ее  поверхности  с  возрастом  древостоя 
имеет  определенный  закономерный  характер.  Эти  изменения  тесно  связаны  с  возрастными 
этапами  развития  древостоя.  Как  было  показано  с 20-25 летнего  возраста  в  древостоях 
отмечается тенденция увеличения массы хвои и к 40-50 годам достигают всего максимума, а 
с 50-60 лет  запасы  хвои  на  них  постепенно  уменьшаются.  Развитие  и  рост 
сформировавшегося  древостоя  регулируются  процессом  самоизреживания,  происходящим 
на базе различных темпов роста развития отдельных деревьев. 
Таким  образом,  изменение  хвойной  массы  дерева  в  связи  с  возрастанием  возраста 
дерева  имеет  определенный  закономерный  характер.  С  увеличением  возраста  насаждений 
уменьшается количество растущих растений на одном гектаре, что происходит в результате 
самоизреживанияих,  и  наоборот,  с  уменьшением  количество  растущих  деревьев 
увеличивается  содержание  хвойной  массы  одним  деревом  и  соответственно  происходит 
увеличение количества транспирационного расхода влаги одним деревом. 
 
 

179 
Эту закономерность мы описываем уравнением: 
 у = 169 + 42х -36,1z – 0,000z*u; r = 0,78 ± 0,09 
x – возраст насаждений, лет 
z – сырой вес хвои на одно дерево, кг 
u – количество растущих растений на одном гектаре, шт/га 
Данные  в  таблице 2 характеризуют  основную  закономерность  роста  развития  чистых 
сосновых  древостоев  в  связи  с  динамикой  хвойной  массы  дерева  с  увеличением  возраста 
насаждений,  возрастает  количество  хвойной  массы  и  расход  влаги  на  одно  дерево  и 
уменьшается  транспирационныйрасход  влаги  одним  деревом  в  молодом  возрасте  в  силу 
меньшего количества содержания хвойной массы одним экземпляром сосны. 
В  целом  ориентируясь  на  максимально  допустимые  количества  хвойной  массы  в 
насаждениях – 7-8 тонн  на 1 га  и  средние  запасы  ее  на  одно  дерево  можно  определить 
густоту сосновых культур и степень их водообеспеченности для любого возраста сосновых 
древостоев. 
Однако  отметим,  что  все  перечисленные  показатели  существенно  различаются  в 
отдельных насаждениях, то и транспирационные расходы влаги фитоценозами подвержены 
значительной динамичности. 
Тут  важно  отметить,  что  исследователи,  проводившие  изучение  закономерности 
накопления  фитомассы  в  культурах  пришли  к  выводу,  что  существует  оптимальное 
количество  хвои  соответствующее  гидрологическим  условиям  и  транспирационному 
расходу. 
Литература 
1.
А.Г.  Гаель  (Гаель  и  др, 1962) Лесорастительные  условия  ленточных  боров
Прииртышья. Ленточные боры Прииртышья. М.1962. 
2. Абаева  К.Е.,  Муканов  Т.Ш.  Влагообеспеченность  различных  типов  лесных
местообитанании. Известия Национальной Академии науки Республики Казахстан. (Абаева 
и др. 2012). 
ƏОЖ 631.413.3 
ОРМАНДЫ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУДІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ-
МАТЕМАТИКАЛЫҚ МОДЕЛІ 
Орайханова А.А., Абаева К.Т., Батырханова А.Е.  
Қазақ ұлттық аграрлық университеті, Алматы 
Аннотация 
Восстановление  лесов  и  развитие  лесного  хозяйства  требует  дальнейшего 
совершенствования.  В  процессе  восстановления  леса  в  условиях  различных  факторов 
происходит 
обострение, 
например, 
социально-экономических, 
биологических, 
географических и.т.д.  
Annotation 
Reforestation and development of forestry requires further improvement. In the process of 
forest recovery in terms of various factors is growing, for example, socio-economic, biological, 
geographical, etc.  

180 
 
Кілт  сөздер:  орманды  қалпына  келтіру,  оңтайлау,  табиғи  резерват,  орман  қорлары, 
орман шаруашылығы, орманды сақтау. 
 
Орманды  қалпына  келтіру  объектісіболыпорманмен  қамтылмаған  жерлер  жəне 
орманды  кесуден  кейін  қалпына  келтіру  тəсілдері  табылады.  Оған  орман  екпелері,  табиғи 
жаңарту  немесе  өскінді  сақтау  жатады.  Бұл  процестер  əртүрлі  көздер  бойынша,  ал  мүмкін 
болған жағдайда табиғи зерттеулер негізінде жете зерттеледі. 
Біздің  мысалымызда  моделдеу  объектісі  ретінде  «Семей-Орманы»  мен  «Ертіс  орманы» 
мемлекеттік орман  табиғи резерваттарының  орман  қорлары  алынған.  Табиғи резерваттардың 
берілген  есебі  бойынша  келесі  мəліметтермен  сипатталады: «Семей  орманы»  мемлекеттік 
резерваты  бойынша 28432,1 га  аудан  орманды  қалпына  келтіруді  қажет  етеді,  соның  ішінде 
26440,3  га – орман  екпелеріне, 1991,8 га – табиғи  жаңартуға  жоспарланып  отыр.  Орманды 
қалпына  келтіруге  қажетті  ағаш  түрлері  қарағай  мен  қайың  болып  табылады.  Ал  «Ертіс 
орманы» мемлекеттік резерваты орманмен қамтылған жердің 25999,4 га қалпына келтірілуі 
қажет,  соның  ішінде 24263,2 га – орман  екпелеріне, 1736,2 га – табиғи  жаңартуға 
жоспарланып  отыр.  Орманды  қалпына  келтіруге  қажетті  негізгі  ағаш  түрлері  қарағай  мен 
қайың болып табылады.  
Сонымен,  екі  орман  шаруашылығы  мекемесінде  орманды  қалпына  келтіруді  қажет 
ететін алаңдар бар. Алайда, бұл мекемелер қажетті жұмыс көлемін атқара ала ма, жоқ па – 
белгісіз болып отыр. Себебі бұл, негізінен, еңбек, материалдық жəне қаржылық ресурстарға 
байланысты. 
Орманды  қалпына  келтірудің  экологиялық  шарттары  орман  қоры  жерінің  барлық 
санаттарында орман өсіру жағдайда орындалуы керек. Бірақ бұл есеп шаруашылықта еңбек, 
материалдық жəне қаржылық ресурстар жеткілікті болғанда ғана орындалады. Іс жүзінде бұл 
əрқашанда  орындала  бермейді.  Бұған  қарамастан,  орманды  қалпына  келтіру  процесінде 
туындайтын олардың өзара байланысын математикалық модель құрғанда ескеру қажет. 
Сонымен  орманды  қалпына  келтіру  процестері  барлық  айнымалыларды,  шектеулерді 
толық санау, бастапқы ақпараттарды, коэффициенттерді құру тəртібін көрсету жəне қажетті 
тұрақтылықтарды  алу  арқылы  ашық  түрдегі  математикалық  моделінің  көмегімен  көсетілуі 
мүмкін.  Математикалық  модел  құрылымдық  математикалық  моделді  тұрғызбай-ақ, 
матрицалық  түрде  көрсетілген  сандық  экологиялық-экономикалық  моделге  оңай  көшуге  де 
мүмкіндік береді. 
Орманды  қалпына  келтірудің  имитациялық  моделі – бұл  табиғи  оңтайландыру 
объектісінің  қасиеттеріне  ие  орманды  қалпына  келтірудің  зерттелетін  тəсілдерінің 
жеңілдетілген  түрі.  Осыған  байланысты  оңтайландыру  объектілерінің  экологиялық-
экономикалық  жəне  табиғи-климаттық    жағдайларын  қанағаттандыратын  орманды  қалпына 
келтіру тəсілдерінің оңтайлы құрылымын анықтау қажет. 
Орманды  қалпына  келтіруді  оңтайландыру  процесін  моделдеу  кезінде  келесі 
шарттарды  ескеру  қажет:орманды  қалпына  келтірудің  ең  ықтимал  құрылымы  орманды 
табиғи жаңарту, орманды табиғи жаңғыртуға жəрдемдесу жəне орман екпелерін құру (тіпті 
өсу  жері  бірдей  болған  жағдайда  да  орман  өсіру  құрылымы  əр  мекемеде  əртүрлі  болады, 
өйткені  экономикалық  жағдайлар  бердей  емес);басты  тұқымды  орманды  қалпына  келтіруді 
қамтамасыз  ететін  мүмкін  болатын  алаңдарды  анықтау;орманды  қалпына  келтіру  түрлері 
бойынша өндірістік ресурстарды табу;қандай да бір ағаш тұқымдарын кесу орнын алдын ала 
анықтау. 
Сонымен  қатар,  барлық  айнымалылар  максималды  жəне  минималды – екі  деңгейге 
есептелуі тиіс. 
Оңтайландырудың  мақсатты  функциясы  есептің  мақсатын  бейнелеуі  тиіс.  Берілген 
шарттарда  кесулердің,  өртеңдердің  жəне  орманмен  қамтылмаған  жерлердің  орманды 
қалпына  келтіруді  максималды  қамтамасыз  ететін,  мекемелер  бойынша  орманды  қалпына 
келтіру тəсілдерінің оңтайлы үйлесімін анықтау немесе оңтайлы жоспарды, яғни F оңтайлау 
критерийінің  функционалдық  мəнін  қанағаттандыратын  (х
1,
х
2
,х
3,
х
4
)
0  мəндер  жиынын  табу 

181 
қажет.  Орманды  қалпына  келтіруді  оңтайландыру  кезінде  орманды  қалпына  келтіру 
көлемінің жалпы мөлшері максималды деңгейде келесі түрде болады. 
Осы берілген мəліметтерді мына функция бойынша есептеуге болады: 
F=

m
1

n
1
c
j 
x
j 
max  
(1) 
мұндағы:  
c
j
 – оңтайлау критерийінің бағасы; 
x
j
 – орманды қалпына келтіру тəсілдері; 
m – мекемелер саны; 
n – орманды қалпына келтіру кезіндегі тұқымдар саны. 
Орман дақылды қорды пайдалануды бейнелейтін теңдеудің жалпы түрі төмендегідей: 

n
1
a
ij 
x
j 
S
i
(i
S)  
(2) 
мұндағы: 
S
i 
– орманды қалпына келтірудің i – категориясының ауданы; 
S – орманды қалпына келтірудің жалпы ауданы (S
1 
+ S
2 
); 
S
1 
–табиғи жаңарту ауданы; 
S
2 
– орман екпелерін құруды қажет ететін аудан; 
x
j
 – орманды қалпына келтіру түрлерінің үлестік қатысуы; 
a
ij 
–  орманды  қалпына  келтірудің    i  –  категориялары  жəне j-түрлері  бойынша  шығын 
нормасы.  
Орманды қалпына келтіру тəсілдерінің оңтайлы үйлесуі, қалыпты шарттар жағдайында:  

n
1
a
ij 
x
j 
 t,
 (3) 
орман  екпелері жұмыстардың шиеленіскен уақыт кезеңі жағдайында: 

n
1
a
ij 
x
j 
 t
k
, (i
 T
k
 )  
(4) 
мұндағы: 
t – еңбек ресурстарының болуы; 
t
k 
– шиеленіскен кезеңдегі еңбек ресурстарының болуы; 
T
k 
–нақты кезеңдегі еңбек ресурстары. 
Механизмдер мен машиналарды қолдану екі бағыт бойынша анықталған, 
қалыпты жағдайда: 

n
1
a
ij 
x
j 
 p 
(5) 
шиелініскен кезеңде:        

n
1
a
ij 
x
j 
 p
k
 (i
  P
k
 )   
(6) 
мұндағы: 
p – механизмдер жəне машиналар саны; 
P
k
– шиеленіскен кезеңдегі механизмдер жəне машиналар саны;  
p
k
– нақты кезеңдегі механизмдер жəне машиналар саны. 

182 
 
Математикалық  модельдегі  айнымалылар  мен  параметрлер  орманды  қалпына  келтіру 
көлемі мен тəсілін таңдау кезінде (орман екпелерін құру, табиғи жаңарту) ескеруге қажетті 
кешендік материалдардан  тұрады. 
Оңтайландыру  есебін  құрастыру  кезінде  максималды  орманды  қалпына  келтіру  (га) 
оңтайлы критерий (F) болып табылады, ол қойылған мақсат қажет ету тұрғысынан жүйенің 
тиімді жəне сапалы қызмет етуінің көрсеткіші болып саналады. 
Шығыс  Қазақстан  жəне  Павлодар  облыстарының  орман,  балық  жəне  аңшылық 
департаментінің  мəліметтері  бойынша  екі  мемлекеттік  табиғи  резерваттары 54431,5 га 
алаңда  орманды  қалпына  келтіруді  қажет  етеді,  соның  ішінде:  орман  екпелерін  құру – 
50703,5 га, табиғи жаңару – 3728,0 га. 
Қорыта  айтқанда,  зерттеліп  отырған  ауданда  Ертіс  бойындағы  орманның  негізгі 
орман  құраушы  ағаш  түрі – қарағай.  Ол  орманды  алқаптың 94,8%-ға  жуығын  құрайды. 
Яғни осы ағаш түрі сол аймақта өсуге бейімделгендігін көрсетіп отыр. Екіншіден, кəдімгі 
қарағай  қайыңға  қарағанда  бағалы  ағаш  түрі  болып  есептелінеді.  Одан  шығатыны,  іске 
жарамды ағаш сүрегінің көлемі шамамен 80%-ға жуық болады. Ал қайың ағашы көбінесе 
отынды  ағаш  ретінде  қолданылады.  Түсініктірек  айтатын  болсақ,  қайың  қарағай  тəрізді 
түзу,  сымбатты  болып  өсе  бермейді.  Ағаштары  қисықтық  жəне  т.б.  сүрек  кемістіктері 
көбейген сайын ағаштың сорты төмендейді, отынға жарайтын мөлшері жоғарылайды.  
Кəдімгі қарағай орманның табиғи жаңаруына ықпал ететін шаралар, біріншіден, еңбек 
шығынын көп қажет етпейді; екіншіден, қаржылай шығын аз кетеді. Сондықтан қарастырып 
отырған шаралар экономикалық тұрғыдан тиімді болып саналады. 
 
Əдебиеттер 
 
1.  Абаева  К.Т.,  Устемиров  К.Ж.,  Хамитова  Д.М.  Влияние  микроклиматических 
факторов на динамику возобновления сосны обыкновенной в ленточных борах Прииртышья 
// Исследования результаты, №1, 2005г. №1.– С. 43-48. 
2.   Байзаков С.Б., Райхан И. Қазақстан экономикасын кластерлер көтереді //Ақиқат. – 
2005. № 1. – Б. 15. 
3.  Абаева  К.Т.,  Устемиров  К.Ж.,  Хамитова  Д.М.,  Абилбаев  К.Б.  Закономерности 
естественного  возобновления  леса  в  зависимости  от  уровня  залегания  грунтовых  вод // 
Исследования результаты, 2006г. №2.– С. 122-125. 
 
 
ƏОЖ635.63:631.544.71 
 
ЖЫЛЫЖАЙДЫҢ ҚЫСҚЫ-КӨКТЕМГІ АЙНАЛЫМЫНДА САЛАТ ДАҚЫЛЫНЫҢ 
СОРТТАРЫН ЗЕРТТЕУ НƏТИЖЕЛЕРІ 
 
 Смағұлова Д.Ə.,  Кусаинова Г.С.,  Жантасов С.Қ. 
 
Қазақ ұлттық аграрлық университеті, Алматы. 
Қазақ картоп жəне көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу 
 институты  
 
        Аннотация  
          В этой статье дается описание работ по изучению хозяйственно-ценных качеств новых 
сортов  салата  в  зимнем-весеннем  обороте  теплицы  в  условиях  юго-востока  Казахстана  и 
дается предложение по выращиванию перспективных сортов в теплицах. 
 
         
 
 

183 
Annotation 
        The article describes the work on studies of significant properties of lettuce cultivated in the 
greenhouses in south-east Kazakhstan for the period of winter and spring and recommends some 
solutions on cultivation of fretful kinds of lettuce in greenhouses
. 
        Кілт сөздер:жылыжай, жапырақты салат, қауданды салат, сорттар, өнімділік, сапа. 

жүктеу/скачать 4,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: