Министерство сельского хозяйства республики казахстан

322 
 
УДК 636.22./28:619:616.006.446 
 
ДИАГНОСТИКА МИКОПЛАЗМЕННОЙ ИНФЕКЦИИ У КОРОВ  НА ОСНОВЕ 
ПОЛИМЕРАЗНОЙ ЦЕПНОЙ РЕАКЦИИ 
 
Жансеркенова О.О., Усенбеков Е.С., Касымбекова Ш.Н. 
 
Казахский национальный аграрный университет, г. Алматы 
    
         Аңдатпа  
         Жыныстық  микоплазма  инфекциясын  балау  мақсатында  сиырларда  полимераздық 
тізбек  реакциясы  қолданылған.  Барлық  сынама  алынған  сиырларда  жыныс  мүшелерінде 
микоплазма инфекциясының бар екендігі анықталған. Зерттеуге көбею қызметінде ақауы бар 
сиырлар  алынған,  олардың  ұрықтану  индексі  жоғары  болды.  Микоплазмамен  ауыратын 
сиырларды  емдеу 4-5 күн  ішінде  жүргізіліп,  осы  мақсатта  тилозин -200 препаратын 20 мл 
көлемінде бұлшық етке енгізген.  
          
         Annotation  
In order to detect mycoplasma animal carrier was used the polymerase chain reaction. All the 
cows are taken to the analysis showed the presence of mycoplasma in their genital tract. The cows 
were selected on the basis of reproductive problems, with a high index of insemination. Treatment 
of cows genital mycoplasma infection media was performed for 4-5 days  tylosin 200 preparation in 
a dose of 20 ml intramuscularly. 
 
Ключевые  слова:    индекс  осеменения,  микоплазменные  половые  инфекции, 
оплодотворение,  выделение  ДНК,  ПЦР,  горизонтальный  электрофорез,  препарат  тилозин 
200. 
 
 Молочному  животноводству  страны  наносит  большой  экономический  ущерб – 
симптоматическое  бесплодие  у  коров  в  результате  ассоцированной  половой  инфекции. 
Микоплазмоз  является  типичной  хронической  инфекцией  с  присущей  ей  длительной 
персистенцией  возбудителя  в  организме.  При  этом  микоплазмы  способны  сохранять 
жизнеспособность  в  фагоцитах  и  оказывать  повреждающее  действие  на  макрофаги,  что 
приводит  к  нарушению  их  функции  и  снижению  резистентности  организма.  Вступая  в 
синергические  отношения  с  вирусной,  бактериальной  и  условно-патогенной  микрофлорой, 
микоплазмы  создают  условия  для  ее  активного  роста  и  развития,  что  усиливает  тяжесть 
течения  данного  заболевания.  Особенностью  организма  микоплазм  является  чрезвычайно 
малый физический размер (до 1 микрометра) и малый размер генома [1,2,3]. 
Способность  микоплазм  к  длительному  персистированию  в  инфицированном 
организме  никак  не  проявляя  своего  присутствия  в  нем,  требует  высоко  чувствительных  и 
специфичных  методов  для  своевременной  постановки  диагноза.  Современные  подходы  к 
исследованию проблемы позволяют наиболее точно и в короткие сроки не только выделить 
возбудителя, но и отдифференцировать его от других видов микроорганизмов. 
Молекулярно-генетический метод - полимеразная цепная реакция (ПЦР), в отличие от 
многих  других  методов,  способен  выявлять  ничтожно  малое  число  бактериальных  клеток 
(несколько  десятков  микробных  клеток  в 1 мл  биологического  материала).  Своевременное 
выявление животных-носителей инфекции позволяет более эффективно проводить лечебные 
и профилактические мероприятия, направленные на повышение репродуктивной функции у 
животных и лечения бесплодия. Данный метод хорошо зарекомендовал себя в медицине. В 
последние  годы  метод  ПЦР,  включая  ПЦР  в  реальном  времени (real-time PCR), активно 
начинает использоваться и в ветеринарной практике. За рубежом метод ПЦР давно уже стал 
стандартным в практике животноводства [4].  

323 
Диагностика  микоплазмозов  основана  на  серологических  методах,  которые  уступают 
методу  ПЦР  по  надежности,  скорости  и  воспроизводимости  результатов.  Использование  в 
практике  метода  ПЦР  позволяет  выявить  наличие  микоплазм  в  биологическом  материале. 
Кроме  того,  микроплазменная  инфекция  часто  является  причиной  развития  маститов  у 
коров, что снижает качество молока [5].  
Анализ  воспроизводительной  функции  коров  племенного  завода  СХПК  «Алматы» 
показывает,  что 10-18% коров  имеют  высокий  индекс  осеменения.  Методом    УЗИ 
сканирования  у этих животных не выявлены патологические изменения в половых органах, 
обычно  матка  расположена  в  тазовой  или  частично  в  брюшной  полости  в  зависимости  от 
возраста животного, матка ригидная, яичники нормального размера. Однако, такие коровы в 
длительное  время  остаются  бесплодными.  В  связи  с  вышеизложенным,  перед  нами  была 
поставлена  задача,  проверить  коров  с  высоким  индексом  осеменения  на  наличие  половой 
микоплазменной  инфекции  методом  полимеразной  цепной  реакции  и  разработать  схему 
лечения при микоплазмозе у коров.  
Материалы и методы  
Исследуемый  материал  отбирали  в  виде  мазков  из  половых  путей  коров,  имеющих 
высокий  индекс  осеменения.  Материал  собирали  в  пробирки  и  замораживали  до 
использования.  ДНК  выделяли  согласно  инструкции  к  набору  «Мик-Ком»  ФГУН  ЦНИИЭ 
Роспотребнадзора.  
 В  пробирки  с  лизирующим  раствором  вносили 100 мкл  пробы.  Образец  тщательно 
перемешиваем на вортексе и прогреваем 5 мин при температуре 65 С
о
. Центрифугировали 5 
секунд  при 5000 об/мин  на  микроцентрифуге.  В  каждую  пробирку  затем  вносили 25 мкл 
универсального сорбента. Перемешивали на вортексе, оставляли инкубироваться 2 минуты, 
затем еще раз перемешивали на вортексе, инкубировали дополнительно 5 минут. Осаждали 
сорбент центрифугированием при 5000 об/мин в течение 30 секунд. Удаляли надосадочную 
жидкость, затем вносили по 300 мкл раствора для отмывки №1. Перемешивали на вортексе, 
осаждали сорбент центрифугированием, удаляли надосадочную жидкость. Вносили 500 мкл 
раствора  для  отмывки  №2,  перемешивали  на  вортексе,  центрифугировали,  удаляли 
надосадочную  жидкость.  Повторяли  процедуру  отмывки  с  использованием  раствора  для 
отмывки №2. Подсушивали сорбент универсальный после удаления надосадочной жидкости 
в термостате при 65˚ С
о
 в течение 5-10 минут. В пробирки вносили по 50 мкл ТЕ-буфера для 
элюции ДНК. Перемешивали на вортексе, инкубировали в термостате при 65 С
о
 в течение 5 
минут  с  периодическим  встряхиванием.  Центрифугировали  пробирки  на  максимальных 
оборотах  микроцентрифуги  в  течение 1 минуты.  Надосадочная  жидкость  содержит 
очищенную ДНК, которую в последующем использовали в постановке реакции ПЦР.  
 ПЦР  проводили  в  объеме 25 мкл.  Используя  прилагаемые  к  набору  «Мик-Ком» 
пробирки вносили на поверхность воска 10 мкл ПЦР-смеси-2 blue, при этом она не должна 
проваливаться под воск. Сверху прибавляли 1 каплю стерильного минерального масла. Затем 
вносили  по 10 мкл  выделенной  ДНК  и  ставили  пробирки  вместе  с  положительным  и 
отрицательным контолями в термоциклер. Условия проведения ПЦР описаны в инструкции 
к  набору.  После  окончания  ПЦР  пробы  отбирали  из  нижней  фазы  и  вносили  в  лунки 2% 
агарозного  геля.  Выявление  продуктов  амплификации  проводили  после 30 минутного 
электрофореза при напряжении 150 вольт.  
 Результаты и их обсуждение   
Анализ образцов ДНК, выделенной из коров  с высоким индексом осеменения выявил 
наличие микоплазм во всех образцах. В качестве примера, на рисунке 1 показаны результаты 
выявления  микоплазм  у  коров  племенного  хозяйства  СХПК  «Алматы».  Во  всех  случаях  в 
образцах выявляли полосу, соответствующую положительному контролю (включен в набор). 
Данная полоса определяется фрагментом ДНК длиной в 509 пар оснований. 

324 
 
                          
 
         Рис. 1. Электрофореграмма  продуктов  полимеразной  цепной  реакции  на    выявление 
носительства микоплазменной инфекции у 10 коров племенного хозяйства СХПК «Алматы». 
(М – ДНК, ПК – положительный контроль).   
 
Наличие  полосы  на  уровне  полосы  у  положительного  контроля (509 пар  оснований 
ДНК,  указано  стрелкой)  означает  присутствие  микоплазменной  ДНК  в  образце.  Высокая 
частота  встречаемости  микоплазм  в  половых  путях  коров  может  объясняться  тем,  что 
большинство  коров  имели  проблемы  с  воспроизводством  (высокий  индекс  осеменения, 
перегулы,  скрытые  эндометриты  и  т.д.).  Микоплазма  вызывает  персистентную  инфекцию, 
один раз появившись в половых путях, микроорганизм, как правило, сохраняется длительное 
время.  Содержание  животных  вместе,  тесный  физический  контакт  между  животными 
способствует распространению инфекции.  
Лечение коров-носителей микоплазменной инфекции проводили препаратом тилозин - 
200  в  дозе 20 мл  внутримышечно,  ежедневно  в  течение 4-5 дней.  В  качестве  местного 
лечения использовали интравагинальное введение тампона, пропитанного смесью препарата 
АСД - 3 и  рыбий жир в соотношении 1:10. После 4-5 дневного курса лечения тилозином – 
200, коровам вводили 0,1% раствор риванола (этакридина лактата) внутриаортально  в дозе 
100 мл по методу Д.Д. Логвинова с интервалом 48-72 часа всего 2-3 инъекции.  
Выводы.  Молекулярно-генетический  метод  выявления  микоплазменной  инфекции 
позволяет  достоверно  выявить  инфицированных  животных.  Животные  с  проблемами 
воспроизводства являются носителями микоплазмы. Для лечения  коров с микоплазменной 
инфекцией рекомендуем использовать препарат  тилозин - 200 в дозе 20 мл внутримышечно 
совместно  с  местным  лечением  (АСД 3, рыбий  жир)  и  внутриаортальная  инъекция 0,1 % 
риванола.  
 
Литература 
 
      1.  Прозоровский  С.В.    и  др.  Персистенция  микоплазм  в  инфицированном  организме: 
наблюдения, причины и механизмы, диагностика. //ЖМЭИ.-1997.-№4.-С. 47-51.  
      2.  Андреев  Е.В.,  Фукс  П.П.  Смешанная  вирусомикоплазменная  инфекция. // 
Ветеринария.- 1980.- №8.-C. 30 -32. 
      3. Маркина О.С. Сравнительное изучение геномов микоплазм инфицирующих рогатый 
скот: Автореф. дис…. канд. ветеринар. наук./- Казань, 1995. -22 с. 
      4.      Bashiruddin, J.B., Frey J., Konigsson M.N. Evaluation of PCR systems for the 
identification and differentiation of Mycoplasma agalactiae and Mycoplasma bovis: a collaborative 
trial // Vet. J.- 2005.-Vol. 169.-P. 268-343. 
      5.  Балабанов  Д.Н.  и  др.  Сравнительная  оценка  методов  диагностики  микоплазменных 
инфекций урогенитального тракта. // Журнал Микробиологии.- 2006.- №4.- С. 82-85. 
 
 
 
 

325 
ƏОЖ 619:616:084 
ШИПАЛЫ ӨСІМДІКТЕРДІҢ  БҰЗАУЛАРДЫҢ ҚАНЫНДАҒЫ  
ГЕМАТОЛОГИЯЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРДІҢ ДИНАМИКАСЫНА ƏСЕРІ 
Заманбеков Н.А., Кобдикова Н.К., Сиябеков С.Т., 
Ергешов С.Ж., Туржигитова Ш.Б.   
Қазақ ұлттық аграрлық университеті 
        Аннотация 
В  результате  проведенного    научного  исследования  было  выявлено  выраженное 
стимулирующее  действие  целебных  лекарственных  растений  мать-  и  –мачехи (Tussilago 
farfara L.) и  солодки  голой (Glycyrrhiza glabra L.) на  гематологические  показатели  крови 
телят.  Максимальное  повышение  показателей  были    зарегистрированы    на 14-21-ые  сутки 
опытного периода.   
        Annotation  
As a result called on scientific study was revealled expressed stymulation action of the 
adviseable medicinal plants mother- and -a stepparent Tussilago farfara L., licorice nacked- 
Glycyrrhiza glabra L on morphological factors shelters calf. Maximum increasing of the factors 
were registered on 14-21-ye day of the experienced period.   
Кілт сөздер: фитопрепарат, морфология, иммундық статус, доза. 
Кіріспе  
Организмнің иммунды жағдайын анықтау үшін қанның құрамындағы  гематологиялық 
көрсеткіштердің  мөлшерін  анықтау    өте  маңызды  болып  табылады.  Себебі  олар  жануарлар 
ағзасының бірден – бір көрсеткіші болып  табылады  
Ветеринариялық тəжірибеде қазіргі кезде тыныстану жүйесі ауруларына, оның ішінде 
бронхопневмония ауруын емдеу үшін қолданатын дəрі-дəрмектердің тиімділігі айтарлықтай 
төмен екендігі байқалады, көп жағдайда олардың емдік нəтижесі айтарлықтай төмен болып, 
олардан туындайтын патологиялық процесстерді толық жоя алмайды. Сондықтан да қазіргі 
таңда  шипалық  қасиеті  бар  өсімдіктермен  емдеу  мəселесі  бүгінгі  таңда  өзіндік  назар  етуді 
талап  етеді,  себебі  дəрілік  өсімдіктерді  пайдалану  ісі  жыл  артқан  сайын  кең  қанат  жайып 
келеді [1, 2, 3, 4, 5].  
Соңғы жылдары ветеринария саласындағы ғалымдар мен практиктер бронхопневмония 
ауруын  емдеу  мақсатында  емдік  қасиеті  бар  өсімдіктерге  басты  назар  аударуда,  себебі 
олардың  қоры  Қазақстан  Республикасы  территориясында  жеткілікті,  дайындалу 
технологиясы  күрделі  емес,  экономикалық  жəне  экологиялық  тұрғыдан  тиімді  болып 
саналады.  Қан  жануарлар    ағзасына  əсер  ететін  барлық  факторларға  тез  жауап  қайтаратын 
қозғалмалы  орта  болып  есептеледі.  Ол  мүшелер  мен  функционалды  жүйелер  арасында 
гуморалды  байланыс  орнатуға  қатысады,  қоректік  заттарды,  антиденелерді,  гормондарды, 
ферменттерді,  зат  алмасу  процессінің  қалдық  өнімдерін  тасымалдайды,  сонымен  қатар 
ағзаның физиологиялық жағдайын анықтайтын негізгі көрсеткіштің бірі болып табылады [6, 
7, 8]. 
Ағзаның əр түрлі патологиялық жағдайларында қанның морфологиялық көрсеткіштері 
физиологиялық  қалыптан  төмендеп  кетуі  мүмкін,  ал  бұл  өз  кезегінде  иммундық  жүйенің 
дисбалансына ұшыратуы ықтимал. 
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері  
Бронхопневмониямен  жіті,  жітілеу  жəне  созылмалы  ағымымен  ауырған  бұзауларға 
қарсы  шипалық  қасиеті  жоғары  дəрілік  өсімдіктер  жиынытығы:  кəдімгі  өгейшөп-Tussilago 

326 
 
farfara L.,  қызыл мия- Glycyrrhiza glabra L. (мать-и-мачеха обыкновенная, солодка красная) 
беріп,  қанның  құрамындағы  гематологиялық  көрсеткіштерінің  динамикасын  зерттеу  болып 
табылады.  
Зерттеу материалдары мен əдістері  
Зерттеу  жұмыстары 1,2,3 айлық  алатау  тұқымына  жататын  бұзауларға  жүргізілді. 
Ғылыми-өндірістік  жұмыс  Алматы  облысы  Іле  ауданына  қарасты  «Алипов  Т»  жеке  шаруа 
қожалығында  орындалды.  Гематологиялық  көрсеткіштер  (эритроциттер,  лейкоциттер) 
«Сұңқар»  медициналық  компаниясының  зертханасында    анализаторе  ОАК Mindray – 3205 
Dif VRIT анализаторы  көмегімен,  ал  гемоглобин  гемометр  Сали  приборы  анықталды  
көмегімен  анықталды.  Қан  зерттеу  үшін  өсімдіктер  жиынтығын  бергенге  дейін  жəне 
бергеннен кейінгі 7, 14 ,21, 30-шы тəуліктерде алынды. 
Зерттеу нəтижелері жəне оларды талдау   
Бронхопневмониямен  ауырған  бұзауларға  дəрілік  жиынтықтарды  беру  қанның 
гематологиялық  көрсеткіштеріне  айтарлықтай  өзгерістер  туғызады.  Гематологиялық 
көрсеткіштер  дəрілік  өсімдіктер  жиынтығын  берген  күннен  бастап  барлық  зерттеу 
мерзімдерінде үнемі жоғарылап отыратындығы анықталды. 
Дəрілік  өсімдіктер  жиынтығын  қолдану  бронхопневмония  ауыруымен  ауырған 
бұзаулардың  гематологиялық  көрсеткіштерін  айтарлықтай  өзгеріске  ұшыратып  отырады. 
Дəрілік  өсімдіктер  жиынтығын  қолданғанға  дейін  қанның  құрамындағы  гематологиялық 
көрсеткіштердің  концентрациясы  бақылау  жəне  тəжірибе  топтары  арасында  айтарлықтай 
айырмашылықтары  болған  жоқ  жəне  салыстырмалы  түрде  бір  деңгейде  болды: 
эритроциттер,  лейкоциттер,  гемоглобин  тəжірибелік  топта,  тиісініше, 7,64±0,18 х 10
12
/л; 
8,70±0,24  х 10
9
/л;  гемоглобин 83,44±2,38г/л,  ал  бақылау  тобында  аталған  көрсеткіштер 
7,62±0,22;  8,73±0,19; 83,48±2,24 деңгейде болатындығы анықталды. 
Зерттеу мерзімінің 7-ші күні-ақ  эритроциттер, лейкоциттер жəне гемоглобин  фондық 
көрсеткішпен  салыстырғанда,  тиісінше,  4,84%;  4,83%  и 2,66%-ға  жағарыласа,  ал 
салыстырмалы  бақылау  тобында  көрсеткіштер,  тиісінше,  небəрі 2,23, 0,92 и 0,90 % 
жоғарылайтындығы анықталды (Р<0,05). 
Айтарлықтай  өзгерістер  зерттеу  мерзімінің 14-ші  тəуліктерінде  тіркелді.  Аталған 
мерзімде  көрсеткіштер  бақылау  тобымен  салытырғанда 2-3 есе  көп  болатындығы  белгілі 
болды.  Бұл  мерзімде  тəжірибе  тобындағы  бұзауларда  эритроциттер  фондық  көрсеткішпен 
салыстырғанда 19,4%-ға;  лейкоциттер 17,7 %-ға; гемоглобин  5,2 %-ға жоғарылайтындығы 
анықталды,  ал  салыстырмалы  бақылау  тобында  көрсеткіштер  айтарлықтай  жоғарыламады 
(Р<0,05; Р<0,01). 
Зерттеу мерзімінің 21-ші тəулігінде де тəжірибелік топта гематологиялық көрсеткіштер 
біршама  жоғарылайтындығы  анықталды.  Бұл  мерзімде  көрсеткіштер  фондық  көрсеткішпен 
салыстырғанда  тиісінше 6,2 %-ға, 4,9 %-ға 2,2 %-ға  жоғарылайтындығы  анықталды,  ал 
салыстырмалы  бақылау  тобында  көрсеткіштер  тəжірибе  тобымен  салыстырғанда  төмендеу 
болды  (Р<0,05). 
Зерттеу  мерзімінің  соңғы  күндері  гематологиялық  көрсеткіштер  біршама  төмендейді, 
дегенімен  тəжірибелік  топта  бақылау  тобымен  салыстырғанда  жоғары  болатындығы 
анықталды.  Мысалы    зерттеу  мерзімінің 30-шы  күні    эритроциттердің  мөлшері 8,28±0,26х 
10
12
 / л;  лейкоциттер 9,59±0,21х10
9
/л;  гемоглобин  85,94±2,81г/л  болса,  ал  салыстырмалы 
бақылау тобында гематологиялық көрсеткіштер айтарлықтай төмен болатындығы анықталды 
(тиісінше 7,61±0,33;  8,65±0,22; 82,14±2,66). 
Қорытынды  
Сонымен  жүргізілген  зерттеулердің  негізінде  кəдімгі  өгейшөп-Tussilago farfara L., 
қызыл  мия- Glycyrrhiza glabra L. дəрілік  өсімдіктер  жиынтығының  бұзаулардың  қанындағы 
гематологиялық  көрсеткіштердің  динамикасына  айтарлықтай  қуаттандырып  əсер  ететіндігі 
тəжірибе  қою  барысында  нақты  деректермен  анықталды.  Көрсеткіштердің  ең  жоғарғы 
деңгейі  тəжірибе  қоюдың 14-21-ші  тəуліктерінде  тіркелді.  Өсімдіктердің  гематологиялық 
көрсеткіштерге  қуаттандырып  əсер  ететіндігі  олардың  құрамында  болатын  негізгі  əсер  ету 

327 
бастамаларына  (дубилдік  заттар,  аскорбин  қышқылы,  флавоноидтар,  эфир  майлары, 
минералдық тұздар, пектиндер) тікелей байланысты деп айтуға болады.  
Əдебиеттер  
1. Гахниян Р., Асенов И. Лечение животных травами.-Алматы, 1988.
2. Кукенов  М.К.,  Рахимов  К.Д.  и  др.  Лекарственные  растения  Казахстана  и  их
использование.-Алматы, 1996. 
3. Шəріпбаев Н.Ш. Пайдалы өсімдіктерді мал дəрігерлігінде қолдану.-Алматы, 1988.
4. Беффа М.Т. Лекарственные растения. Справочник. М.: 2005.-255 с.
5. Бирюков  И.В.  Влияние  экстракта  мать  и  мачехи  на  изменения  показателей у  белых
мышей.-Материалы VII-межд. научно-практич. конф.-Сборник статей, Барнаул, 2012. 
6. Вильданов Р.Х, Вильданова Р.Х. Лекарственные травы респираторной патологии у
телят. Ж. Ветеринария -2005-№ 4-с.11-13.  
7. Липницкий С.С. Фитотерапия в ветеринарной медицине.-Минск/, Белорусь, 2006-286
с. 
8. Мазнев Н.И. Высокоэффективные лекарственные растения .Большая энциклопедия
народной медицины. Москва, 2013-605 с. 
ƏОЖ 619.615.35 
«ДИХЛОРЭТАН» ГЕРБИЦИДІНІҢ СОЗЫЛМАЛЫ УЛАНДЫРЫЛҒАН ТЕҢІЗ 
ШОШҚАЛАРЫНЫҢ АҒЗАСЫНА ТИГІЗЕТІН ТОКСИКОЛОГИЯЛЫҚ ƏСЕР ЕТУ 
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
Заманбеков Н.А., Есқоджаев Ө.К., Молдағұлов М.А.,  
Оспанкулов А., Жыльгелдиева Ə.А. 
Қазақ ұлттық аграрлық университеті, Алматы  
        Аннотация  
        В  крови  морских  свинок,  искусственно  отравленных  сублетальной  дозой  пестицидом 
«Дихлорэтан»  выявлено  значительные  изменения  гематологических  показателей  и 
патоморфологических изменений. 
        В  результате  отравлений  нарушаются  процессы  обмена  веществ,  взаимоотношения 
импульсов  центральной  нервной  системы,  гепатоксическое  влияет  на  печень,  снижается 
ферментативная активность клеток. 
        Annotation  
In shelters of the guinea pigs, artificially poisoned by lethal dose by pesticides "Dihloretan" is 
revealled significant change the factors shelters and pathological and morphological change. As a 
result of poisoning are broken processes metabolism, relations central nervious system pulse, 
poisonning influences upon liver, falls the ferment an activity hutches. 
Кілт сөздер: пестицид, гербицид, динамика, морфология, доза. 
Кіріспе   
Пестицидтер  бүгінгі  күннің  басты  мəселесі  болып  табылады.  Ауыл  шаруашылығы 
өндірісінде  əр  түрлі  химиялық  заттар  гербицидтер  ретінде  кеңінен  пайдаланылады.  Олар 
белгілі  мөлшерде  пайдаланылса  мал  шаруашылығы  өнімдерін  жоғарылатып,  жоғары  астық 
өнімдерін алуға мүмкіншілік береді. Ғылыми зерттеу нəтижелері бойынша гербицидтер улы 
зат  болып  есептелінеді,  олар  жоғары  мөлшерлерде  қоршаған  ортаға  жəне  жан-жануарларға 

328 
 
уытты  əсерін  тигізеді.  Жалпы  пестицидтер  қоршаған  ортаны  ластаушылар  ішінде 1%-ды 
құрайды, сонымен қатар пестицидтер 18-20 % егістікті сақтап қалуына жəне мол өнім алуына 
мүмкіншілік  береді.  Хлорорганикалық  қосылыстардың  ішінде  дихлорэтанның  алатын  орны 
ерекше.  Ол  астық  дақылдарын  залалсыздандыру  мақсатында  кеңінен  қолданылады.  Оның 
өсімдік тектес дəнді-дақылды өнімдердегі рұқсат етілетін мөлшері  7 мг/кг-нан, ал ұндардағы 
рұқсат етілетін мөлшері 5 мг/кг-нан аспауы тиіс [1, 2, 3, 4]. 
Хлор жəне оның қосылыстары жануарлар ағзасына көбінесе тыныс алу жəне ас қорыту 
жүйелері арқылы енеді. Кілегейлі қабықтармен əрекеттесе отырып күкіртті сутегін түзеді, ал 
ол өз кезегінде сумен қосылып тұз қышқылын түзеді [5, 6, 7]. Хлор препараттарының қазіргі 
уақытқа 
дейін 
токсикодинамикасы 
толық 
зерттелмеген, 
сондықтан 
олардың 
токсикологиялық əсер ету ерекшеліктерін зерттеу өзекті мəселелердің бірі болып табылады.  

жүктеу/скачать 4,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: