Литература
1. Послание Президента РК – Н.А. Назарбаева народу Казахстана «Через кризис к
обновлению и развитию» // www.akorda.kz
2. Данные Агентства по статистике и анализу // www.stat.kz
3. Стратегический плане Министерства сельского хозяйства РК на 2011–2018 годы //
www.mgov.kz
УДК 631.15:65.011.4
ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУ САЯСАТЫ ЖƏНЕ ЕҢБЕК НАРЫҒЫ
Тажигулова Ж.Ж., Кунтубаева А.Д.
Қазақ ұлттық агралық университеті
Аннотоция
В данной статье рассмотрены вопросы обеспеченности граждан населения работой
на рынке труда и их регистрации безработных, политика занятости в Республике
Казахстан.
Аnnotation
In this article questions of security of citizens of the population by work in labor market
and their registration of the unemployed, the politician of employment in the Republic of
Kazakhstan are considered.
Кілт сөздер: еңбек нарығы, жұмыспен қамту, еркін еңбек, жұмыс күші, еңбек ақы
төлеу, бəсеке, нарық механизмі, сұраныс жəне ұсыныс, инляция тарифтік жүйе.
Адамзат тарихының тəжірибесі, адамның еңбекке деген ең жақсы ынтасы, яғни
талаптануы - тек нарық, оның ішінде еңбек нарығы жағдайында ғана іске асырылатындығын
көрсетті. Еңбек нарығы дегеніміз - ең алдымен жұмыс күшіне сұраным əрине, бұл тым
295
ерекше, өзгеше нарық. Жұмыс күшін реттеу, оны - əкімшілдік- əміршілдік əдіске қарама-
қарсы əдіс деп қарауға болады. Еркін еңбек - бұл тиімді экономиканың негізі.
Осы уақытқа дейін біздің елімізде еңбек нарығы болмады. Мамандарды қайта
дайындаудың тым қарапайым жүйесінің болуы тұрғындарды толық, бірақ тиімсіз түрде
жұмыспен қамтуға жағдай туғызды, өмір сүру ресурстарын бөлуге теңгермеушілікке жол
берді. Ал ол белгілі бір дəрежеде қоғамның өндіргіш күштерінің дамуын тежеді.
Əкімшілдік - əміршілдік басқару жүйесі жағдайында мемлекет, жұмыспен толық қамту
мəселесін өндіргіш күштерді орналастыру бағдарламасына сəйкес орталықтандырылған
жоспар бойынша, өндіріс салалары мен аймақтарына бөлу арқылы шешіп отырады. Жаңа
жұмыс орындарын жасау, еңбек етуге қабілеті бар тұрғындардың санынан асып кетіп
отырды, ал ол өз кезегінде жұмыс күшінің тапшылығын тудырды, жəне де бұл кадрлык
экстенсивті типтегі шаруашылық механизмнен қолдау алып отырды: кəсіпорынның жалақы
қоры жұмыскерлердің санына тəуелді болды, олардың санының өзгеріп отыруы еңбек
өнімділігінің төменділігінің жəне жұмыскерлерді өндірісті негізгі жұмыстарынан ауыл
шаруашылық жəне басқа жұмыстарға пайдаланудың орнын толтыруға тиіс еді. Оның
есесіне, жұмыскерге белгілі бір жұмыс орнына ие болуға нақтылы кепілдік берілетін жəне
оны жұмыстан шығару іс жүзінде болмады. Соның нəтижесінде, жұмыс күшіне деген
сұраным еркіндігі қатаң шектеледі. Мемлекет жұмыскерлердің белсенділігі мен
қозғалысына катаң бақылау жасап отырды, оларды өздерінің жұмыс күшін қолдануға тек
қана мемлекет белгілеген еңбек нысандарының шеңберінде ғана рұқсат етілді.
Қазіргі жұмыспен қамтамасыз ету салаларында өндіріске қажетті жұмыс күші мен
олардың жұмыс жағдайына қоятын талабы арасында елеулі қайшылықтар бар. Оның
шиеленісуі кадрлардың тұрақсыздығынан көрінеді. Миллиондаған адамдар, өздерінің
экономикалық жəне əлеуметтік жағдайларын жақсарту мақсатында, жұмыс орнын
ауыстырамын деп біраз уақыт жұмыссыз қалды. Ол көбінесе 2 айдан 6 айға дейін созылады.
Сонымен бірге миллиондаған дипломы бар адамдар да оңай дайындық деңгейін талап
етпейтін қызметтерде жұмыс жасайды, ал бұл -кұрылымдық, яки салалық
жұмыссыздықтың орын алып отырғанын көрсетеді. Бұл жағдайлар қазірде нарықты
экономикаға өту кезеңін басынан кешіріп жатқан біздің елімізге де тəн бола бастады. Атап
айтсақ-бұл процесс өте шиеліністі жағдайда өтуде. Мемлекет иелігінен алу жəне
жекешелендірудің нəтижесінде көп укладты экономика орнығуда, ал ол өз кезегінде
мемлекеттік секторда жұмыспен тұрақты түрде қамтылған жұмыскерлердің босауын
жеделтуде. Кəсіпкерліктің жəне басқа да шаруашылық нысандарының баяу қалыптасуы,
жұмыстан босап қалған жұмыскерлерді жұмыспен қамтамасыз етуге мүмкіндік бермей
отыр. Қалыптасқан шаруашылық байланыстардың үзілуі, соның салдарынан шикізаттың
жəне
жабдықтардың
өндіріс
қуатын
толық
пайдалануына
көптеген
кəсіпорындардың банкротқа ұшырауына əкеліп соқтыруда. Қорыта айтқанда, жұмыссыздық
нарықта экономикаға тəн құбылыс болып табылады. Бірақ ол əр елдің ішкі жағдайына
байланысты, белгілі бір мөлшерде болады. Егер жұмыссыздар сол мөлшерден асып немесе
кеміп кетсе, нарықты экономика залалын келтіреді. Ал ол қажетті деңгейде тұрса, онда
экономиканың тиімді дамуына қолайлы жағдай жасайды.
Қазіргі таңда Қазақстанда жұмыспен қамту жағдайына шолу жасасақ, еңбек
ресурстары 2014 жылы 9,4 миллион адамға жетті, немесе халықтың жалпы санынан ол 17
миллион адам, 55 % - ін құрады. Халық шаруашылығы қызметінің барлық салаларында 7,4
миллион адам жұмыспен қамтылған олардың 6 миллионға таяуы немесе 81%-ы
экономиканың мемлекеттік секторында жұмыс істейді. Бұл мемлекеттік кəсіпорындардың əлі
де басым екендігін, яғни нарық механизміне тəн еңбекпен қамту қатынастарының
калыптасуының өте баяу жүріп жатқандығын көрсетеді. Сонымен қатар, казіргі еңбекпен
қамту қатынастары əкімшілік экономика жағдайында қалыптасқан жұмыспен қамтамасыз
ету қатынастарының терең дағдарысын көрсетіп отыр. Біздің коғам əкімшілдік басқару
жүйесі жағдайында халықты толық əсіресе тиімді еңбекпен қамту мəселесін шеше
алмады.
296
Қазақстан Республикасында халықты жұмыспен қамту туралы мəселе Қазақстан
Республикасы заңына сəйкес, жұмыстан босап қалып, жұмыссыз деп тіркелген азаматтарға
бұрынғы жұмыс орнындағы негізгі жалақысының 50 пайыздан кем емес мөлшердегі, бірақ
республикада қалыптасқан орташа жалақы мөлшерінен жоғары жəне өмір сүру
минимумынан төмен болмайтын жəрдем ақша беруге кепілдік береді. Олармен бірге
мемлекет жұмыс күшінің ұсынымын азайту үшін иммиграцияны шектеу, шетел
жұмысшыларының репартиясын ынталандыру, жұмыс аптасының ұзақтығын қысқарту,
жұмыс орнын бөлу жəне мерзімнен бұрын құрметті демалысқа шығару сияқты жұмыспен
қамту саясатын жүргізеді. Мемлекет қосымша жұмыс орындарын жасау үшін қаржы бөлу
бағдарламасын жүзеге асырады, сөйтіп жұмыссыздықтан мейлінше жапа шеккен, бірінші
кезекте жастар, жұмыссыз болатындарға үнемі жəрдем көрсетеді. Еңбек нарығы -
барынша күрделі жəне жетілмеген нарық түрі болып табылады. Өзінің жұмыс күшін
ұсынатындар əдетте, олардың еңбекке деген сұранымынан хабардар бола бермейді, олар
тіпті өздерінің тұратын қала шеңберіндегі бос жұмыс орындары туралы да білмеуі мүмкін.
Ал басқа аймақтардағы жұмыс орны туралы одан да аз біледі. Еңбек нарығы да басқа нарықтар
сияқты сұраным, ұсынымның жəне тепе-тендік жағдайымен сипатталады.
Қазіргі уақытта Қазақстанда еңбек ақыны еңбек нарығындағы жұмыс күшінің бағасы
ретінде қалыптастыратын, қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы əлеуметтік - əріптестік
принциптеріне негізделген нарықтық реттеу механизмін құруға бағытталған бірқатар
шаралар - еңбек ақы төлеу реформасы жүргізілуде.
Мемлекет бұл жағдайда минималды еңбек ақыны реттеуді, инфляция кезінде оны
тексеруді, тарифтік жүйені жəне кəсіпорын үшін еңбекақы төлеудің бірдей болуын
қалыптастыруды өзіне қалдырады.
Қалған барлық мəселерді кəсіпорынның құзыретінде беріледі.
Бұл:
1. Тұлғаның (персоналдың) кəсіпорын түрін жəне оның даму стратегиясын, ондағы
кəсіпкерлік рухын, жоғары дивидендтер жинау жəне ұжымдық мүлік үлесінің пайызы
арқылы ынталандыруын таңдауына тəуелді максималды тұтыну құралдарын алуға жан-
жақты күресі.
2. Біріңғай тарифтік тор негізінде зауыттық тарифтік жүйе дайындау.
3. Тұтынуға, еңбек ақы қорына, ойлап табу жəне кəсіпкерлік қызметін көтермелеуге,
акциялар бойынша дивидентер жəне пайыздар бойынша төлемдерге кететін құралдарды
оптимальды бөліп - тарату.
4. Еңбек ақы төлеудегі ұйымның шарттары туралы ұжымдық келісімді
қорытындылау.
5. Бөлімшелер, цехтар жəне тармақтар (участкелер) бойынша еңбек ақы төлеу қорын
бөлу тəсілін құру жəне енгізу.
6. Кəсіпорында еңбекақы төлеудің үдемелі түрін жəне жүйесін тандау.
Тарифтік жүйенің элементтеріне мыналар жатады: бірыңғай тарифтік тор, тарифтік
мөлшерлеме, тарифтік-мамандандырылған анықтамалар, аудандық коэффициенттер.
Ұйымның еңбек ақы төлеу жүйесі заңды орналасқан бірлігінен жəне өзара байланыста
болатын тарифтік жүйе, белгілеу, форма жəне еңбек ақы жүйесі сияқты элементтерден
тұрады.
Əдебиеттер
1. Байболова Н.Қ. «Қазақстандағы жұмыс пен қамту мəселелері» Саясат,2014
2. Нургалиева Е.Н. «Механизм правового регулирования труда». Алматы, Жеті жарғы,
2013 ж.
3. Тажигулова Ж.Ж. «Еңбек нарығы экономикасы», Оқу құралы. Алматы, 2012 ж.
4. «Еңбек нарығы жəне халықты əлеуметтік қорғау министрлігінің статистикалық
мəліметтері», «www.enbek.kz»
297
УДК 622. 012.013.
ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПОДДЕРЖКИ
СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННОГО ПРОИЗВОДСТВА
Тогжигитова К.Б.
Казахский национальный аграрный университет
Аңдатпа
Мақалада ауылшаруашылығы өндірісіні мемлекеттік қолдаудың бағыттары
көрстілген, оның шаралары ұсынылған.
Отандық жəне шетелдік инвесторлар үшін аграрлық бизнестің тартымдылығын
қамтамасыз етуді ұсынатын ауылшаруашылығы өнімдерінің өндірісін несиелеу мен
субсидиялауды қарастырған.
Ауыл
тауарөндірушілерін
қолдау
жағдайлары
қаржылық
жəне
өндірістік
инфрақұрылымның объекттерінің дамуы үшін алғышарттарды құрайды.
Annotation
In the article considered the directions of state support of agricultural production, proposed it’s
measures. In the article considered a lending and subsidization for agricultural production, allowing
to ensure the attractiveness of the agricultural business for domestic and foreign investors. The
terms of support of agricultural producers will create the preconditions for the development of
financial and production infrastructure facilities.
Ключевые слова: государственная поддержка, сельские товаропроизводители,
кредитование, субсидирование, ресурсы, кредиты, ресурсы.
Дальнейшее развитие рыночной экономики и вхождение страны в ВТО выдвигает
задачи повышения конкурентоспособности отечественного производства. Мировая практика
показывает, что в решении этих задач ведущая роль принадлежит ускорению индустриально
– инновационного развития и модернизация существующей системы поддержки и
регулирования сельскохозяйственного производства.
Кредитные товарищества доказали свою жизнеспособность и эффективность на рынке.
Создание кредитных товариществ началась в 2001 году для обеспечения аграрного сектора
льготными кредитными ресурсами. По схеме разработанной АО «Аграрная кредитная
корпорация» каждый участник товарищества вносит свою долю - не менее ста месячных
расчетных показателей в уставной капитал. Затем они могут получить кредит, 4 - 9 раз
превышающий размер взноса, со ставкой вознаграждения не более 8 - 9 % годовых. Кредиты
выдаются на пополнение оборотных средств, расширение производства, приобретение новой
техники, ГСМ, семян, удобрений.
Важным моментом становится то, что развитие сельского хозяйства на основе
интенсивных технологий вызовет по технологической цепочке оживление предприятий по
добыче и обогащению фосфорсодержащего сырья, по производству минеральных
удобрений, производственной инфраструктуры по транспортировке, хранению и внесению
удобрений, а так же производству и ремонту машин для внесения удобрений [1].
Только по производству минеральных удобрений можно оценить, что государственная
поддержка зернового производства позволит увеличить доходную часть государственного
бюджета на 5,3-7,2 млрд. тенге. Кроме того, в определенной степени снижается социальная
напряженность, так как увеличится занятость населения, причем в монопрофильных малых и
средних городах республики.
Такой же эффект, в виде прироста новых рабочих, мест ожидается в промышленности
строительных материалов. Развитие зернового хозяйства на интенсивной основе потребует
298
строительства новых и коренной реконструкции имеющихся в хозяйствах зернохранилищ,
обустройства токов, складов и емкостей для минеральных удобрений и гербицидов. По
экспертным оценкам, из-за отсутствия хранилищ и емкостей, их несоответствия
требованиям теряются свыше 50% минеральных удобрений, до 20% урожая. В этой связи в
сельской местности резко возрастает спрос на строительство инфраструктурных объектов, что
оживит и капитальное строительство, и промышленность строительных материалов, в первую
очередь, цементную промышленность и производство местных строительных материалов.
В перерабатывающей промышленности можно ожидать значительного роста производства
комбикормов с 211 тыс. тонн до 400-500 тыс. тонн в 2000 г., 1,5 млн. тонн в 2010 г. и 2-2,5 млн.
тонн в 2015 г. Это необходимо для обеспечения потребностей животноводства в кормах, в первую
очередь -птицеводства в концентрированных кормах.
В настоящее время эта отрасль представлена только отдельными предприятиями и
кормоцехами при крупных хозяйствах, уровень производства составляет 5% от уровня
1990 г. Восстановление животноводства, в частности фабричного птицеводства, может
возродить отрасль в целом, создать новые рабочие места в сельской местности и малых и средних
городах республики.
Кредитование аграрного сектора в Казахстане, в основном, осуществляется
коммерческими банками. Между тем в различных странах кроме того действуют
страховые компании, ассоциации сельскохозяйственного кредита, организации, реализующие
оборудование и другие товары сельскому хозяйству, финансовые компании и т.д.
Введение государственного субсидирования производства товарного зерна повышает
привлекательность зернового бизнеса для отечественных и иностранных инвесторов.
Введение частной собственности на землю будет дополнительным катализатором для
стабилизации производства и расширенного воспроизводства. Цена на землю в зоне
зерновой специализации в короткие сроки может значительно возрасти. Это позволит
решить проблемы залога для получения краткосрочных и долгосрочных кредитов.
Условия государственной поддержки сельхозпроизводителей, и механизм
субсидирования производства в зонах специализации создают объективную основу для
развития на селе товарно-денежных отношений, снижению степени риска от вложения
капитала в производство [2].
Надежная работа сельских товаропроизводителей создает предпосылки для развития
всего набора объектов финансовой и производственной инфраструктуры, способствующих
развитию рыночных отношений. Это, прежде всего, страховые компании, кредитные
товарищества, лизинговые компании, а также машинотехнологические станции и др.
В перспективе возможна организация аграрных банков, филиалами которых станут
кредитные товарищества. Банки могут быть созданы за счет средств беспроцентного кредита, по
мере
погашения
которого
они
перейдут
в
собственность
ассоциаций
сельхозпроизводителей. Пока этого не произойдет, они будут находиться под контролем
государства. Доходы этих банков должны быть освобождены от всех налогов. Образование
системы
сельскохозяйственного
кредита
позволит:
целенаправленно
использовать
государственную помощь; сократить издержки, связанные с посредническими
банковскими операциями; привлечь свободные средства сельхозпроизводителей и предприятий
смежных с ним отраслей;
В этих условиях сельхозпроизводители в полной мере почувствуют роль государственной
поддержки.
В целях сокращения затрат, связанных с приобретением, ремонтом и эксплуатацией
сельскохозяйственной техники, материально-техническим обеспечением и сервисным
обслуживанием хозяйств организованы машинотехнологические станции (МТС).
С
реализацией
новых
механизмов
государственной
поддержки
сельских
товаропроизводителей их роль значительно повышается. Это связано с необходимостью
проведения всего комплекса агротехнических мероприятий. В то же время, создание полностью
укомплектованных МТС требует значительных капитальных вложений.
299
Сокращение затрат на приобретение хозяйствами техники возможно обеспечить за счет
организации МТС с участием заводов-изготовителей сельскохозяйственной техники России,
Беларуси и Казахстана на основе лизинга. Со стороны производителей сельхозтехники
названных стран проявляется большой интерес к такой форме сотрудничества.
При этом необходимо воздерживаться от связанных кредитных линий, предлагающих
приобретение техники, которая по цене в 3-5 раз превышает казахстанские и российские аналоги.
Применение дорогостоящей техники приведет к необоснованному росту затрат на производство
сельскохозяйственной продукции, так как эта техника, в своем большинстве, рассчитана для
использования на высокоурожайных площадях.
В Казахстане уровень финансовой поддержки сельскохозяйственных предприятий
несравнимо ниже, чем в большинстве развитых стран. Он не оказывает сколько-нибудь заметного
влияния на экономическое положение сельскохозяйственных предприятий и получаемые
дотации и компенсации «растворяются» в финансовых убытках от их производственной
деятельности. По оценкам специалистов, среднегодовой уровень поддержки отечественного
сельского хозяйства в пореформенный период по оценкам ученых необходимо увеличить
более чем 10 раз.
Однако, нельзя, без учета условий, механически перенести опыт развитых стран в области
государственного регулирования и осуществлять полномасштабную финансовую поддержку
сельскохозяйственных производителей. Однако, при сложившихся ограниченных финансовых
возможностях государства можно существенно повысить эффективность государственной
поддержки отечественного товаропроизводителя.
Первым направлением государственного регулирования должен стать строгий контроль над
целевым использованием выделяемых финансовых ресурсов для развития сельскохозяйственного
производства на всех уровнях их прохождения. Например, взимание земельного налога и его
целевое использование в последующем могут эффективно контролироваться, поскольку в отличие
от других налогов его поступление не зависит от результатов хозяйственной деятельности и
легко учитывается.
Второе
направление
повышения
эффективности
государственной
поддержки
сельскохозяйственных производителей - изменение механизмов и принципов предоставления
бюджетных средств. Целесообразно, в частности, отказаться от затратного по своей сути метода
частичной компенсации расходов сельскохозяйственных предприятий на приобретение
отдельных видов промышленной продукции, задействовав алгоритм выплаты единых дотаций
(субсидий) на единицу реализованной продукции с учетом общего удорожания производственных
ресурсов и услуг.
Третье направление - осуществление комплекса мер по повышению доли самих
товаропроизводителей в общих доходах от реализации продовольственных товаров населению. К
числу возможных мероприятий в этой области относится введение временного государственного
контроля над отпускными ценами предприятий перерабатывающей промышленности и
розничными ценами на продовольствие с помощью установления предельных цен (и
надбавок), предельных коэффициентов их изменения и предельного уровня рентабельности.
Наконец, четвертое направление связано с формированием специального целевого фонда
финансовой поддержки сельскохозяйственных товаропроизводителей из всех источников, тем
или иным образом связанных с функционированием агропромышленного производства
и продовольственного рынка.
Существенным дополнительным источником финансирования господдержки
отечественных товаропроизводителей могут стать импортные пошлины, взимаемые за ввоз
сельскохозяйственного сырья и продовольствия и сырья для его производства. Средства,
поступающие в виде импортных пошлин на продовольствие и сельскохозяйственное сырье,
целесообразно распределять в виде дотаций между заинтересованными отраслями
отечественного агропромышленного комплекса по расчетно-нормативной доле их затрат на
производство соответствующей конечной продукции.
Банковский кредит - один из значимых источников дополнительных средств для
300
сельских товаропроизводителей. Особенно остро стоит вопрос с долгосрочным кредитом,
основными потребителями которого в АПК стали несельскохозяйственные субъекты. В
развитых странах, например, банковские кредиты покрывают больше трети
потребностей сельскохозяйственных предприятий в инвестиционных ресурсах. К примеру, в
США, где проводится активная политика регулирования процентных ставок, учетная ставка
Федерального резервного банка не превышает 7%, Ассоциации производственного кредита 9-10%,
банков, финансирующих кооперативы - 9-10% .
Следует отметить, что выделение кредитов сельскохозяйственным товаропроизводителям
связано с риском, обусловливаемым природно-экономическим фактором, резким скачком цен,
длительным циклом производства сельскохозяйственной продукции и неплатежеспособностью
товаропроизводителей.
Существующая ныне система кредитования ориентирует банки на доходные отрасли с
относительно быстрой оборачиваемостью капитала, ее процентные ставки и условия не дают
возможность сельскохозяйственным производителям участвовать на равных на рынке
кредитных ресурсов с другими производителями и торговое коммерческими структурами.
Нарастание негативных тенденций в агропромышленном комплексе вынуждает
использовать в качестве альтернативы централизованному кредитованию некоторые
механизмы товарного кредитования и поддерживаемого государством лизинга.
Однако неотлаженность механизма товарного кредитования, в частности, отсутствие
должного контроля за реализацией ГСМ коммерческими нефтеналивными компаниями сделали
товарный кредит невыгодным для сельского хозяйства. Удельный вес продаваемой по лизингу
продукции тракторного и сельскохозяйственного машиностроения, как показывает анализ, из
года в год снижается. Во многом это объясняется отсутствием у государства достаточных
средств на формирование лизингозого фонда. Кроме того, даже те незначительные ресурсы,
которое государство находит на указанные цели, используются недостаточно эффективно, а
нередко и не по назначению, а схема их использования не всегда отвечает интересам
непосредственных потребителей техники.
Ограниченность лизинговых операций объясняется и общим тяжелым финансовым
положением сельских товаропроизводителей, что сдерживает участие в таких операциях
коммерческих банков. С одной стороны, при нарастающей волне убыточности
сельхозпроизводителей у коммерческих банков нет гарантий в своевременном возврате
вложенных ими средств, а с другой, они не заинтересованы в лизинговых сделках в силу
их долгосрочного характера. Все это свидетельствует о несовершенстве данной специфической
формы кредитования аграрного комплекса в республике.
Между тем во многих странах лизинг служит не только мощным финансовым
инструментом, но и используется в качестве одного из действенных рычагов активизации
инвестиционной деятельности[3]. В настоящее время во всем мире на долю лизинга в новых
инвестициях приходится 15-20%, а в США более 30%; из общего объема
капиталовложений через лизинг финансируется: в США - 20-30%, в Англии -11-20%, во Франции
- 16-17%, в Германии - 15-16%, Италии -14-15%, в Канаде - 8-10%.
В механизме регулирования эффективности производства, переработки и реализации
сельскохозяйственной продукции в условиях рыночных отношений важную роль играют
его финансово - кредитные рычаги. В первую очередь это налогообложение производителей
сельскохозяйственной продукции, которое сегодня мало связано с повышением доходов сельского
хозяйства.
Достарыңызбен бөлісу: |