Ғылыми тәжірибелік конференция материалдары



Pdf көрінісі
бет10/26
Дата15.03.2017
өлшемі3,12 Mb.
#9336
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   26
language,  speech,  communication,  the  peculiarities  of  their  status  is  studied  by  the 
special field of linguistics – phraseology. [4]. As the units of the  whole language or 
separate  levels  of  the  language,  phraseological  units  also  make  the  system  of 
heterogeneous,  but  connected  by  different  relations  and  different  degrees  of 
proximity  or  remoteness  from  each  other.  Such  relations  between  the  units  of  any 
levels are called paradigmatic, which are one of the system generating factors of the 
language.  They  are  the  base  of  nominative  language  systems  or  any  sub-system’s 
segmentation  of  the  language,  including  phraseological  system  of  the  language  to 
separate  categories,  classes,  groups.      In  the  scope  of  which  there  are  relations  and 
connections between their units. The base of unification of one or another unit of the 
language  to  a  certain  categories,  including  macro  and  micro  fields,  is  always  some 
generality,  which  is  inherent  to  each  unit  of  corresponding  unification  in  different 
level and form. Such base, as a rule, is meaning, notion and function. The language is 
exists and operates to fix and express the results of human’s consciousness, linguistic 
and vocal sense, meaning, notion, which are existing in every linguistic sign, both in 
the language’s unit and unit of the speech. At the heart of the field approach as a way 
of learning a language is precisely this regularity of the language.  
The  developers  of  this  method  is  considered  as  the  language  of  the  field, 
especially  combining  of  the  words  that  expressed  the  same  meaning  or  referring  to 
the  same  conceptual  space,  or  to  the  same  semantic  field.  One  of  the  first  lexical 
fields  was  the  field  of  relationship,  which  describes  the  types  of  connections  and 
relations  that  exist  between  the  words  in  the  given  field.  The  concept  of  linguistic 
field  in  their  treatment  had  methodological  meaning  and  theoretical  significance. 
With the help of this tool, namely, the field, the language drop-down from the same 
point  of  view  as  a  systematic  device  with  a  variety  of  systemic,  paradigmatic 
relations.  In  addition,  a  research  tool  of  the  field  was  intended  to  confirm  the 
theoretical postulate that not a single word has its own independent value, and it only 
gets  in  the  field.  The  specific  meaning  of  the  word  in  this  case  depends  on  the 
neighbors - the words of one semantic, what other qualities surround it. [3]. 
Volume, content, structure, of linguistic field depends on many different factors. 
First, because, that serves as the basis of allocation of the field and unification of the 
members  of  the  field:  what  type of linguistic  meaning, concepts, language  function, 
and  what  degree  of  generalization  they  have.  In  this  case,  there  is  onomasiological 
approach  in  learning  the  language  or  units  of  an  appropriate  level  of  the  language. 
The  point  of  linguistic  analysis  is  to  identify  generalized  meaning  or  concept  or 
language category, function, and the goal is to build all the units and processes that 
focus  on  expression  and  representation.  The  point  of  linguistic  analysis  is  defined 
generalized  meaning  or  concept  or  language  category,  function,  and  the  goal  is  to 
build  all  the  units  and  processes  that  focus  on  expression  and  representation. 
Composition, that is, quantitative and qualitative aspects of units representatives field 

113 
 
depends  not  only  on  the  nature,  degree  of  generalization  of  hyper  lexeme  field,  but 
also on the cognitive elaboration and evaluation of the corresponding space, the field 
of human thinking in a particular language. How much and which units are united by 
a  particular  field  depends  on  it.  However,  the  release  of  the  field  and  the 
establishment  of  the  field,  almost  onomasiological  approach  analysis  of  the  field  is 
not  completed.  The  main  task  is  ahead,  namely,  the  establishment  of  the  field 
structure  and  types  of  semantic  relations  and  connections  between  all  the  members, 
units  within  the  corresponding  field.  But  in  this  case  we  are  dealing  with 
semasiological approach and analysis of the field, because we start from the existing 
in  the  field  of  linguistic  units  and  investigate  the  semantic  features  and  semantic 
relations  with  other  units  in  the  field,  the  nature  and  quality  of  their  semantic 
characteristics and relations. Such relations and connections within the system of the 
field in linguistics are called paradigmatic relations and connections [1].  
Every  linguistic  field  has  its  own  structure,  namely:  center,  transitional  zone.  In 
the center of the field are usually that units, which have more generic sense of field 
semantics, which are most regular and stylistically neutral units and occur when it is 
carry on one or another correspond semantic or conceptual sphere.  
Historically, the idea of the theory of the field goes back exactly to that thinking, 
is  a  perfect  reflection  of  the  world  through  the  language  and  initially  fixed  in  the 
language.  In  this  sense  we  have  in  mind,  in  thinking  something  that  exists  in  the 
native  language.  Between  the  ideal  image  of  the  world  and  the  language  means  of 
expression  there  is  a  complete  parallelism.  In  many  languages  the  real  objective 
world is  presented  in  perfect  shape, but in  many  ways  different, because  each  in its 
own  way  divides  the  world.  The  language  fields,  that  are  a  means  of  expressing 
language,  cover  completely  what  he  knows  and  is  reflected  by  some  people  in  a 
particular  area  of  the  real  world  in  a  particular  field  of  knowledge  [1].  Among  the 
variety of linguistic expressions, concepts and values in terms of linguistic fields, the 
units  of  vocabulary  words  have been  considered  at  first. Therefore, the  first  type  of 
linguistic  fields,  which  was  operated  by  linguistics  were  lexical-semantic  or  lexical 
field.  They  promoted  the  systematic  dissection  of  vocabulary  system,  systematic 
relations  in  the  vocabulary  and  the  formation  of  a  picture  of  the  lexical-semantic 
system of the language in terms of the lexical-semantic fields. This is ensured by the 
fact that each semantic field under which originally meant lexical or lexical-semantic 
field is a definite ordered piece, a fragment in the lexical or lexical-semantic system. 
However,  one  should  always  remember  that  it  is  a  reflected  by  consciousness, 
thinking  of people, in  its  language, a  piece  of  reality.  The  totallity  of  content  units’ 
concepts  and  words,  covering  a  specific  area  of  the  human  experience...  [1]. 
However, each nation allocates in the real world their own "pieces" of reality and its 
various  aspects,  the  moments  in  the  phenomena  of  this  slice  of  reality,  so  the 
experience of people in  the pieces of reality and the perception of their elements are 
very  different.  This  is  directly  related  to  linguistic  fields,  and  then  they  are  also  in 
many ways not the same in different languages. The number of lexical and semantic 
fields in the lexical-semantic system of a particular language is in direct proportion to 
the number of words in the lexicon in general and, in particular, from the words of a 

114 
 
generalized  semantic  type  relation,  color,  quality,  thinking,  animal,  furniture,  etc. 
Lexical-semantic  or  lexical  field  is  relevant  only  to  the  lexical  system  to  a  specific 
site: «semantic (verbal) field is a lexical paradigm in a structural class, which occurs 
when  the  segmentation  of  lexical-semantic  continuum  at  different  periods, 
corresponding to the words of the language. These segments are directly opposed to 
each other on the basis of simple meaning-signs. «One verbal field can be included to 
another field of the highest level» [2]. 
 In  the  area  of  lexical  and  lexical-semantic  fields  are  developed  different  ideas, 
methods  and  techniques  of  isolation  and  analysis  [3].  They  were  then  moved  to 
different areas of human language, and the field approach is widely used in the study 
of  a  variety  of  language  levels  and  types  of  linguistic  units.  For  example,  in 
connection  with  the  study  of  grammatical  semantics,  grammatical  categories, 
syntactic  functions  are  widely  used  such  linguistic  terms  as  morphosemantic, 
grammar, grammar lexical, functional semantic fields [4]. 
Also  methodology  touched  upon  the  field  phraseology,  because  phraseology,  its 
areas and units also reflect the reality, definite spheres and areas of real world. In this 
sense they are very different from grammatical and lexical system, but they also take 
part in the general process of conceptualization and categorization of the world. They 
form  their  phrase  semantic  fields  and  come  into  the  defined  lexical-phraseological 
and  functional-semantic  fields.  Under  phrase  semantic  field  we  mean  a  totality  of 
stable  combinations of phraseological  units of  a language that represent a  particular 
concept or linguistic meaning and therefore  related  and belong to one  and the  same 
semantic field.  
 
References 
1.
 
Martin A. Neural foundations for understanding social and mechanical concepts. / 
A. Martin, J. Weiberg, // Cognitive Neuropsychology. - 2001. - №20 P. 575-587. 
2.
 
Meltzer  L.  Executive  function  in  education:  From  theory  to  practice/  L. 
Meltzer // New York: GuilfordPress. – 2006. - №14. – P. 336-401. 
3.
 
Murphy C. M. Anatomy and aging of the amygdala and hippocampus in autism 
spectrum  disorder:  an  in  vivo  magnetic  resonance  imaging  study  of  Asperger 
syndrome / C. M. Murphy // AutismResearch. - 2009. - №5. – P. 3-12. 
4.
 
Nigg  J.  T.  What  causes  ADHD?  Understanding  what  goes  wrong  and  why  / 
J.T.Nigg//New York: GuilfordPress. – 2013. - №4. – P. 206-225 
УДК 81.115 
 
ҚАЗАҚ, ОРЫС, АҒЫЛШЫН ТІЛДЕРІНДЕГІ ЛАҚАП АТТАРДЫҢ 
ПСИХОЛИНГВИСТИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
 
Ергали А., Абдрахманова Т.М., 
С.Аманжолов атындағы ШҚМУ, Ӛскемен қ.  
 
Қазақ  дәстҥрінде  адамның  жалқы  есімнен  басқа  да  толып  жатқан  (жанама, 
бҥркеме  лақап,  балама  т.б.)  қосымша  аттары  болады.  Қосымша  аттар  адамдар 

115 
 
арасындағы  ӛзара  қарым-қатынастардың  ыңғайына  қарай  ӛзгеріп,  әр  алуан 
морфологиялық тҧлғалармен тҥрленіп, сҧхбаттасушы субъектілердің бір-біріне 
деген  ізет-қҧрметін,  кӛңіл-кҥйін,  ішкі  сезімін,  дәстҥрлі  әдептілік  пен  жол-
жоралғыны таныту ҥшін, жан дҥниесін паш ету мақсатында жҧмсалады.  
Лақап  атаулардың  ерекшелігін  зерттеген  Т.Жанҧзақов,  Т.Абдрахманова, 
А.Бахамова,  Г.Байғонысова  т.б.  Ономастиканың  антропонимика  саласының 
негізгі  мәселелерінің  бірі  –  бейресми  жалқы  есімдер  (лақап  ат).  Бейресми 
жалқы  есімдер  барлық  халықтарда бар.  Орыс  тілінде  лақап  атқа  –  «прозвище, 
название,  данное  человеку  в  насмешку,  в  шутку  и.т.п.»  обычно  содержащее 
в себе  указание  на  какую-либо  заметную черту  его  характера,  наружности, 
деятельности  и.тд»  деп  анықтама  берілген.  Сонымен,  қазақ,  орыс  т.б. 
халықтарында  да  лақап  ат  қою  адамның  бет-пішіне,  мінез-қҧлқына,  істейтін 
кәсібіне  немесе  бір  ерекшелігіне  байланысты  қойылады.  Кейбір  тура  тауып 
қойылған есімдер,  сол  адамға ӛмір бойы  қосалқы  ат болып  қалады. Зерттеуші 
пікірі  бойынша,  жалпы  лақап  есімдер  ӛзіндей  белгілері  бойынша  лексика-
сематикалық топтарға бӛлінеді. 
Лақап  ат  адамның  екінші  бейресми  аты  ретінде  қоғамның  белгілі  бір 
ортасында  адамның  ӛз  атымен  қатар  қолданып,  жеке  адамның  қадір  қасиетін, 
оның  объективті  шындыққа  қарым  қатынасын  сипаттайды.  «Лақап  ат  (жалған 
ат араб.) жеке адамның екінші, қосымша аты қызметін атқарады.» 
Лақап  есімдердің  тҥрлері,  әрбір  адамның  мінез-қҧлқы,  жҥріс-тҧрысы, 
адамдармен ӛзара қатынасы т.б. байланысына тағылған лақап есімдер тілімізде 
аз емес. Осы тҧрғыдан қарағанда, олар кӛбіне ӛзгергіш, экспрессивтік мәнге ие, 
бірақ этномәдени сипатқа негізделген. Кӛркем әдебиеттегі балалар тақырыбына 
жазылған  шығармаларда  кейіпкерге  лақап  есім  қоюдың  ӛзіндік  ерекшелігі  де 
бар.[1] 
Сонымен,  тілімізде  ресми  шын  аттармен  қатар,  лақап  аттар  да  бар.  Ондай 
лақап  аттардың  тым  ерте  кездерде-ақ  қолданылғанын  байқаймыз.  V-VІІІ 
ғасырларға тән тҥркі халқының жазба ескерткіштеріндегі Кҥлтегін, Яш Ак Баш, 
Джагий  Шад,  Тоныкӛк  сияқты  есімдер  –  лақап  аттар.  Халық 
ертектеріндегі Шіңкілдек,  Желаяқ т.б.  –  халық  ойынан  шексіз  қиялынан 
қойылған лақап аттар. 
Лақап  аттар  ертеректе  қазіргі  кездегідей,  мағынасына  қарай  сараланбаса 
керек. Тіптен алғашқы қоғамда-ақ адамдар дене бітімі мен тҧлғасына сай лақап 
есімдермен  аталып  отырған.  Ал  кейінгі  кезеңдерде  кісі  аттарының  тҥрлері 
дамып,  функциясы,  атқаратын  қызметі  жағынан  ерекшелене  бастағаны 
байқалады.  Сӛйтіп,  қоғамның  даму  сатысына лайық  адамдарға  ат  қойылып, 
оның  мәніне  де  кӛңіл  бӛліне  бастағанын  кӛреміз.  Ал  мәдениеті  дамып,  жазба 
әдебиеті қалыптасқан халықтарда фамилия шыққан соң лақап аттар сиректейді. 
Мәселен, бҧл қҧбылыс орыс тілінде ХV ғасырмен салыстырғанда, қазіргі кезде 
баяу, ӛте сирегенін, тек экспрессивтік мәнерге ғана ие болып қалғанын кӛреміз. 
Ерте кезде лақап тек адамдардың ғана емес, тіпті кейбір рулардың да лақап 
аттарының  болғаны  байқалады.  Бҧл  қҧбылыс  тҥркі  халықтары  арасында 
кӛбірек кездеседі. 

116 
 
Руға  байланысты  лақаптар  қазақ  рулары  арасанда  да  біраз  кездеседі. 
Мысалы: Қаракесек,  Қарақыпшақ,  Ақ  найман,  қара  қаңлы,  сары  қаңлы,  сары 
ҥйсін,  жанышқылы,  байҧлы,  таз,  жетіру,  семіз  найман,  жуанбҧт  найман, 
кӛкірек,  шуылдақ,  қайшылы,  алғалы,  ошақты,  ойықты,  шимойын,  момын, 
жетімомын,  қарауыл,сасық,  қҧйысқансыз,  жаулы,  сарықасақа,  тӛртқара, 
ақкетет.б. [2] 
Ағылшын  лингвистикасында  лақап  ат  жайлы  белгілі  бір  тҥсінік  жоқ.  Ал 
орыс  ономастикасында  лақап  ат  антропониманың  бір  тҥрі  болып 
қарастырылады.  Қосымша  есім  адамға  ӛзін  қоршаған  адамдар  береді,  оның 
мінезіне,  ӛмірінің  белгілі  бір  жағдайына  немесе  қандай  да  бір  аналогиясына 
байланысты қойылады. 
Бір лақап аттар шынымен де адамның қандай да бір мінез қҧлқына немесе 
тҥр  келбетіне  байланысты  болса,  басқалары  мҥлдем  мінезіне  қатысы  жоқ. 
Лақап  аттың  кенеттен  пайда  болатыны  соншалықты,  тіптен  заманауи 
қолданыста  кейде  ол  мотивациясыз  болып  кӛрінеді.Мысалы,  екінші  дҥние 
жҥзілік  соғысындағы  авиация  маршалы  Артур  Конингем  Mary  деген  лақап  ат 
алған.Ол  Maori  деген  сӛзден  пайда  болған  (  «маори»,  жаңазеландия  халқы), 
себебі  ол  бҧрын  Жаңа  Зеландияда  әскерде  болған.  Ал  Америка  адмиралы 
У.Холси  Bull  деген  атақ  алған,  ол  атақ  бір  журналисттің  қателігі  ҥшін  ғана 
пайда  болған,  адмирал  жайлы  мақала  жазғанда  Bill  деп  жазудың  орнына  Bull 
деп қате жіберген болатын. Осы сияқты айтарлықтай себептері жоқ лақап аттар 
да кеңінен кездесіп жатады. 
Лақап аттарды тҥрлі критерийлер бойынша бӛлуге болады: 
а) лақап ат ситуацияға байланысты - ситуациялық және ситуациялық емес 
б)  қҧрамына  байланысты  -  антропонимикалық,  кҥлкілі  типті,  жеке  меншік 
емес 
в)  байланысатын  ортасының  ойына  байланысты,  лақап  ат  жеке  меншік 
болып кетеді 
Лақап атты сонымен қатар жекеше және кӛпше деп бӛлуге болады. 
Жеке меншік лақап ат байланыс саласында кең танымал. Мысалы, Маргарет 
Тэтчер  Cold  War  Witch  деген  лақап  атпен  жҥрген.  Кейбір  жеке  меншік  лақап 
аттар  бейнелеу  мақсатында  қҧрастырылған:  the  Bard  of  Avon  -  У.  Шекспир. 
Олар  бҧны  қолданған  себебі,  ӛз  аттарының  қайталанғанын  болдырмау 
мақсатында пайдаланған болатын. Олар белгілі бір кітап мәдениетінде болған.  
Лақап  аттар  адамның  дене  бітім,  пішіні  тҧлағсына  және  психологиялық 
ерекшелігіне қарай, кейде істейтін кәсібіне лайықты қойылып отыратындығын 
айтқан болатынбыз. Баланың сәби кезінде қойылған лақап аты оның есейгенде 
де сақталуы мҥмкін. 
Лақап  аттар  ауыл  адамдары  арасында,  әсіресе  мектеп  жасындағы  балалар 
арсында кӛп кездеседі. Бойы қысқа баланы Қортық, Быртташ, басы ҥлкен болса 
– Бартбас, тез сӛйлегіш болса – Сартылдақ деу бар. 
Лақап  аттар  халық  ауыз  әдебиетінде  кеңінен  орын  алған. Ертеректерде 
кездесетін Алдар  Кӛсе,  Жиренше  Шешен,  Асанқайғы,  Аязби т.б.  лақап  аттар. 
Жазушы қаламынан туған кӛркем әдебиеттерден де лақап аттардың алуан тҥрін 

117 
 
кездестіреміз.  Оқиғаны  баяндап  отырған  жазушы  лақап  аттың  мәніне,  қойылу 
себебіне  кӛңіл  аударып,  толық  сипаттап  отырады.  Бҧл  жайды,  әсіресе  кӛркем 
сӛз  шеберлері,  академик  жазушыларымыз  М.Әуезов  пен  С.Мҧқанов 
шығармаларынан айқын кӛреміз. 
М.Әуезов  «Абай  жолы»  романында  Кеңгірбайдың  лақап  атын  былайша 
баяндап берген. «Кеңгірбайдың халық қойған аты «Қабан » болатын. Жем ҥшін, 
осындайда қарындастың қанын ішкендіктен, «Қабан» атанған» .[3] 
Лақап ат әдетте халық тарапынан қойылады. Ӛйткені халық ӛз арасындағы, 
ӛз қоғамындағы адамға сыншы, кемшілігін байқағыш мінші. Сондықтан ондай 
лақап аттар кӛбіне ӛзгермейтін, тҧрақты келеді. 
Лақап атты бергенде адамның ӛн бойындағы кемшілігіне, мінез-қҧлқына мін 
таға  қараумен  қатар,  бҧрынғы  қойлған  атының  ыңғайлы-ыңғайсыз  жағына  да 
назар аударады. [4] 
Профессор  Т.Жанҧзақов  лақап  аттарды  лексикалық  мағынасына  қарай 
мынадай топтарға бӛледі: 
І.Тҥрлі белгілерге байланысты. 
а)  адамның  бет-әлпет  тҥріне,  кӛзі,  шашына  байланысты.  Мысалы:  Қаракӛз 
Айша, Қасқыркӛз, Телқара, Сары Асан, Шҧбар Малыбай, Жылтырбет Тӛрехан, 
Кҥлімкӛз  Ботан,  Бҧжыр  Мақан,  Қызылбет  Әли,  Ақбас  әзім,  Қасқабас  Сәлім, 
Шоңмҧрын  Кәдір,  Жылтыр  Хасен,  Шегір  Асаубай,  Алакӛз,  Кӛккӛз  т.б.  Бҧл 
топқа халық ауыз әдебиетіндегі: Қарашаш, Қара Кӛжік, Қаракӛз Айым сияқты 
есімдердің (қара, қаракӛз, сҧлу) тіркестерін лақап аттарға жатқызуға болады. 
б) адамның жҥріс, тҧлғасы, мҥсініне байланысты. Мысалы: жорға Жҧмабай, 
Ҧзын  Ахмет,  Қисық  Әлтай,  Қалтақбас  Ғабдеш,  Ҧзын  Әшкер,  Бҥкір,  Тҥйе 
балуан, Майысқақ Қаратай, Шойынқҧлақ, Шойықара, Қортық Сәми т.т 
в)  адамның  дене  мҥшесінің  кемдігіне  байланысты.  Мысалы:  Бҥкір,  Сақау 
Баймағамбет, Шолақ  Шаймерден,  Таз  Сҧлтақай,  Балуан-Шолақ,  Пысылдақ 
Омар, Қалтақбас Әспет, Тӛкір Сойдақтіс, Манап таз, Кекеш, Ораз т.т. 
ІІ.  Мінез-қҧлық,  бейімділік  әрекетке,  ерекшелік  қасиеттерге  байланысты. 
Мысалы: Найзағай Асан, Қиясбай, Қисық, Дарабоз. 
ІІІ.  Негізгі  кәсібі,  қызмет  бабына  байланысты.  Етікші  Ахмет,  Оташы 
Мәлібек,  Саятшы  Ораз,  Ҧста  Сҧлтанбек  т.т.  қазіргі  кездегі:  Мҧғалім  Оспан, 
профессор  Балапанов,  ғалым  Әсел  сияқтылар  белгілі  бір  мамандықты,  яки 
ғылыми  атақты  білдіреді.  Бҧларды  сондықтан  да  лақап  аттар  қатарына 
жатқызуға болмайды. 
ІV.  Әлеуметтік,  яки  қоғамдық  жағдайғаға  байланысты  лақап  аттар.  Ерте 
кезде  ҥстем  тап  ӛкілдерін  атағанда  оның  әкімдігі  қоса  айтылған.  Мысалы: 
Кҥшікбай би, Алғазы сҧлтан, Сағыр батыр, мырза Боранбай т.т. Мҧндай лақап 
аттар қазір жоқ.[5] 
 
Белгілері 
Қазақ тілі 
Орыс тілі 
Ағылшын тілі 

118 
 
Тҥр келбет 
Балдак, Семiз, 
Маймак, Домалак, 
Казанбас 
Пират, Косой,  
Хромыль 
Buttercup, Cookie, Bunny 
(барлық сҧлу қыздарға); 
Scarecrow, Goofy, Ugly 
Mug, Fish Face, Horse 
Face, (сҧлу емес 
адамдарға); Slob, Dirty 
Dick, Stinky, Fleabait 
(қопал адамдарға). 
Мінез-қҧлық, жеке 
ерекшеліктері 
Шаркыш, 
Тымырсык, Жылтыр 
Бешеная, 
Болтун, 
Психоз 
Slow Joe (еріншек); 
Speedy (пысық); Limpy 
(ақсақ); Lefty (солақай); 
Gabby (мылжың); Merry 
Andrew (кӛңілді); Marred 
Lip, Moan-a-Lot, 
Waterworks Willie, 
Tearful Tilly, Mona Lisa, 
Crybaby Joe, Whiner 
(жылауық); Hungry 
Horace (қызғаншық). 
Лауазым, 
профессия 
Ғалым, Мҧғалiм 
,Доп тепкiш 
Училка, 
Гражданин 
(қҧқық пәні 
мҧғалімі), 
Химичка 
(қхимия пәні 
мҧғалімі) 
the Boss, the Gaffer, the 
Guv'nor (бастық, 
директор); Spuds 
(бақшы); Mrs Mopp (ҥй 
тазалаушы); Billy 
(полиция қызметкері); 
Holy Joe (молда). 
Отбасылық қарым-
қатынас 
Жездеке , Ерке, 
Тунгышбай 
Зятек, 
Невестка, 
Молодка, 
Крестный отец 
Mother-in-law (ене), 
Father-in-law(ата), 
reckling(отбасындағы  
кенже) 
Флора және фауна 
Шортан , Торай, 
Сасык шоп Ак сазан 
Волк, Козел, 
Медведь, Лиса 
Bear (аю), Lion 
(арыстан), 
Mouse(тышқан), 
Goose(ҥйрек), a 
parrot(тотықҧс) 
 
Қорыта келе айтарым, лақап аттар кісінің бастапқы шын атымен қатар ӛмір 
сҥреді. Олардың бірі әбден қалыптасып, нағыз адмның шын атына айналады да 
, сол адам ӛмірімен бірге кетеді. Ал екінші бірі, біраз уақыт айтылып жҥргеннен 
кейін,  ескерусіз,  ҧмыт  қалып  қояды.  Мҧндай  жағдайда  адамның  бҧрынғы  аты 
жеңіп шығады. Ал кейбір лақап аттар кісінің бастапқы атымен тіркесе айтылып 
қолданудан  шықпайды. Олар  осы  тіркес  қалпында  келіп,  тҧтас  кісі  атын 
білдіреді.  
Кей  жағдайда  лақап  ат  адамды  кемсіту  кетінде  қолданылып  жатады,  ал 
кейжағдайда  сол  кісінің  жақсы  белгілерін  паш  етіп  жатады.  Қазақ,  орыс, 
ағылшын  тілдері  антропонимасында  ҧқсастық  айтарлықтай  кӛп  екенін 
байқадық. Дегенмен адамның азан шақырылып қойған атына ешбір лақап ат та, 

119 
 
бҥркеншік ат та жетпейтінін тҥсінеміз. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 
1.
 
Ағабекова  Ж.  Қазақ  тілінде  қалыптасқан  араб  текті  кісі  аттарының 
этнолингвистикалық сипаты: канд.дисс.автореф. Алматы,2005.  
2.
 
Мҧқанов С. Таңдамалы шығармалары. 2Т. Алматы 1955, 303-304.  
3.
 
Әуезов М. Абай жолы. 3Т . Алматы,1957. 367 бет.  


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   26




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет