С в м б л е в атындаты гылыми

Экологиялык,  каушсаздж 
саласындагы  гылыми  эерттеулердд 
б ю д ж е т п к   б а г д а р л а м а л а р   ж е н е   х а л ы к а р а л ы к  
гран ттар 
аркы лы   м ем л екетп к  тапсы ры с  бойы нш а 
гылыми  мекемелер 
ж у р п зе д ь
4.3.3. Экологиялык упт-насихат 
жене журтшылыктын катысуы
Халыктын арасында экологиялык аппарат таратудьщ экология 
K a y i n c i 3 A i r i H  
кам тамасы з  ету 
м э с е л е л е р ш  
шеш уде  улкен 
агартуш ылык 
упт-наснхаттын 
мэш 
бар.  Бул  жумыста орталык. 
об лы сты к  ж е н е  
ауданды к  букаралы к  акп арат  куралдары 
катыстырылуы типе.
Соны мен 6ipre,  берлетш  
материалдардын сапасын, жеделддгш 
жене 
е з е к т ш п н  
арттыру  женшде  шаралар  кабылдау  кажет. 
М емлекетпк 
органдар  олар  бойынша  ресми  материалдар  беру 
аркылы 
езе к п  
экологиялык проблемаларды букаралык акпарат 
к у р а л д а р ы н д а  
ж ар и ял ау ы   т т с .   Бул  уппн  ин терн етте 
экологиялык 
сайттар курып,  онла ресми акпаратты орналасгыру, 
гылыми  м акалалард ы ,  м онограф и яларды   ж  а ри ял  а у д  ы 
жалгастыру,  экологиялык  газеттер,  жу рналдар  басып  шыгару 
кажет.
Э кологиялы к  проблемаларды  ш еш уде  барлы к  муддел) 
азам аттар д ы н   каты суы ны н  т и
1
мд
1
Л
1
гж   ескере  отырып, 
мем лекетН к  органдар  экологиялы к  акп ар атка  THicri  кол 
жепизуд!,  коршаган  ортаны  коргау  саласындагы  шеиимдерд) 
кабылдауды камтамасыз eryi т т с . Бул ад»с каралатын акпаратты 
берумен  жене  коршаган  ортага  айтарлыктай  эсер  ететш  ipi 
шаруашылык жобалар бойынша когамдык тындаулар епозумен 
камтамасыз еттлетш болады.
Экологиялык упт-насихатта жене агартушылыкта табигатпен 
уйлеамддктеп салауатты емдр салтын насихаттауга,  экологиялык 
туризмдд да мыту га ерекше кещл белшу) ттс .
X алы каралы к  конвенциялар  бойынша  мгадеттемелерге 
сэйкес  укш ёттж   емес  экологиялык  уйымдардын  влеум етпк 
когамдык  бакылауды  жандандыру.  когамдык  экологиялык 
сараптаманы  ж урпзу  аркылы  экологиялык  проблемаларды 
шешуге,  коршаган  ортанын  сапасыи  ж аксарту  мвеелелер! 
бойынша  когамдык  кезкарасты   калыптастыру га  катысуга 
багыттау  кажет.
304

4.4. Хальщаральщ ынтымактастыкты кецейту
BYY-нын  толык;к,анды  муш ес!  бола  отырып,  К азахстан 
жаЬандык, 
c e p i K T e c r i K T i H  
нётазшде  мемлекеттш  экологиялык, 
саясатты   тшмд1  журзгазудщ  ю лт!  р.етшде  халы каралы к, 
ынтымак,тастык,ты пайдалануы тшс.
К,азак,сганнын элемддк к,огамдасгык,к,а барган сайын жакындай 
тускенш  ескере  отырып,  1992  жылы  Рио-де-Жанейрода  Heri3i 
салынган  жэне 2002  жылы  Иоханнесбургте еткен дуниежузлж 
саммитте  расталган  туракты  даму  к;агидаттары  халыкаралык, 
кдтынасгардагы ынтымак,тастык, пен сержтеспк саясатыньвд Heri3i 
болуы тшс.
Осы саясаттыц непзп багыттары:
-  халыкаралык;  келкамдердщ  ережелерш  практикалык  icne 
асыру;  коршаган ортанын сапасын багалаудын жэне жай-куйш 
бак,ылаудын  ж алп ы   т э о л д е р ш ,  эд1стерш  влш емдер!  мен 
рэамдерш эз!рлеу;
-  уйлест1р1лген  ipreAi  ж э н е   к,олданбалы  экологиялык; 
зерттеулерд1 журпзу;
- экологиялык, к,аушазд1к проблемасын шешуде халыкаралык, 
тэжлрибет пайдалану;
-  корш аган   ортаны   к о р гау   мен  елд щ   ту р ак ты   дамуы 
саласындагы  накты  багдарламалар  мен  жобаларды  шешуге 
халыкаралык уйымдардьщ каражатын тартуды жандандыру.
Мундай саясатты практикалык 
1
ске асыру Казакстаннын дамуы 
мен  когам ды к  куры лы м ны н   дамы ган  демократиялык, 
мемлекеттер
1
мен  уйлес1мд1л1п  ушш  оган  прогрессивтгк  колдау 
табуга ьщпал ету! тшс.
Манызды халыкаралык экологиялык конвенцияларга, сондай- 
ак халыкаралык денгейде табигат коргау кызметше республи- 
канын  негурлым  кещ рек  катысуын  к,амтамасыз  ету  ушш 
корш аган  ортаны  коргау  саласындагы  барлык  эз1рленетш 
б агд ар л ам а л а р д а  х а л ы к а р а л ы к   ы нты мактасты к,ты н  ба- 
сымдыктары жэне оларды icxe асыру женшдеп тшси ic-шаралар 
белплеу1 тшс.
Техникалык жэне езге де кэмект! алу оны тшмд
1
 пайдалануды 
талдаумен  6ipre  журпзиуед!.  Тек  кана  ак;параттын  жетюлйст1 
келемш камтамасыэ ету жэне жерплшп жагдайларды негурлым 
терещрек  тусшу  ушш  тана  емес,  сонымен  6ipre,  олар  табигат 
Коргау  кызметш  баскару  ж енш деп  дагдыларды  nrepyi  ушш
305

б
1
рлескен  жобаларга  к,атысуга  жерп.мкт!  сарапшылар  мен 
мекемелерд! тарту кажет.
4.5. Экологиялык каушоздДк тужырымдамасын 
icne а сыру дан куП лепв нэтижелер
Осы кужаттын ережелерш гаке асыру республикалык, децгейде 
ic-шаралар  жоспарын  эз^рлеудь 
сондай-ак 
коршаган  ортаны 
коргау мен утымды табигат пайдалану саласындагы 
мемлекетпк 
колдау  ж ене  реттеу  шараларын  езДрлеум  ж ене 
1
ске  асыруды 
кездейдь
Осы  куж атты н ереж елерш   когам  мен  мемлекет щызметшщ 
ж е к е л е г е н   с а л а л а р ы н а   ж е н е  
эко л оги я  саласы н дагы  
м е м л е к е т п к   саясатты   ж у р п з у  
ерекшел1ктер1не  катысты 
накты лау  Казакстан  Республикасыньщ  м ем лекетпк  евдрллк 
ж е н е   салал ы к   б агд ар д ам ал ар ы н  
езйрлеу 
к е зш д е  
жузеге 
асырылуы мумкш.
BipiHini  кезец де  (2004-2007 
жыддар)  Коршаган  ортаны 
ко р га у д ы н   2005-2007  ж ы л д а р га 
арналган  багдарламасы 
кабы лданы п, 
icKe  асырылатын  коршаган  ортаны  коргау, 
экологиялык  сактандыру,  eHAipic 
жене  тутыну  калдыктары, 
экологиялык 
аудит туралы 
меселерд
1
 реттеуге 
багытталган  зан 
акплер!  е з
1
рленет!н,  коршаган  орта  мен  табиги  ресурсгар 
м ониторинги^ 
бйрынгай 
ж у й еа 
курылатын болады.
Булан баска келеа багдарламалар:
- тетенше жагдайлардьщ алдын аду 
мен 
жоюдыи 
мемлекетпк 
жуйесш дамытудын 2004-2010 жылдарга арналган;
• 
2015 
жылга  д е й т  
К азакстан 
Республикасында  кызган 
газдардын  шыгарындыларыи  азайту  жешндеп;  су  унемдеу 
женшдеп; 
швлейттенумен курес женшдеп ic-кимылдар;
-  халыктын 
iniKi 
Keini-коны  ж ен е  экологиялы к  апат 
аймактарынын аумактарын  шаруашылык максатка  пайдалану; 
байыргы 
л аст ан у л а р д ы  
жою 
ж е н ш д е п ; 
еиеркесш   ж ене 
турмы сш к 
калдыктарды баскаруды жеплдфу женшдеп; 
ескери- 
гары ш   ж е н е   сы н ак   кеш ен дер! 
полигондары  аумагынын 
экологиялык  ж ай-куйж!н  мониторинг!  ж енш деп  багдар- 
ламаларды icxc асыру жоспарлануда.
Мунын 6epi 
б|ршш
1
  кеэенде  коршаган  ортага  тепндхлер мен 
шыгарындыларды  туракты  денгейде сактауга  жене 
eHAipic 
пен 
тутыну калдыктарын жинактауга мумкшддк бередд.
306

Екшцп  кезенде  (2008-2010  жылдар)  коршаган  ортаны 
коргаудын  2008-2010  жылдарга  арналган  багдарламасын  кке 
асыру жолымен туракты даму к,агидаттарына сэйкес келетш жэне 
коршаган  ортанын  жай-куйш  сапалы  жаксартудын  ушшнп 
кезёвднщ  басталуын  камтамасыэ  етет1н  коршаган  ортаны 
Коргаудын жуйесш КУРУ процеа толык аякталуы тшс.
YmiHmi  кезенде  (2011-2015  жылдар)  барлык  белпленген 
багдарламаларды аяктау нэтижесшде коршаган орта объекплер1 
сапасынын  нормативт1к  кэрсетк1штер1  жэне  когамнын 
экологиялык  туракты  дамуынын  колайлы  денгешне  кол 
жетк1з1лу1г  коршаган  ортага  эсерд1  азайту  камтамасыэ  ет!лу
1
, 
Коршаган ортанын сапасын баскару жуйеанщ калыптасгырылуы 
тшс.
Я. 
НАЗАРБАЕВ, 
К,азсщстан Республикасыныц Президентi 
Астана, 3 желток,сан 2003 ж.
№ 1241 буйрьщ
307

13.4 АУЫР МЕТАЛДАРДЬЩ РУЦСАТ ЕПЛГЕН 
КОНЦЕНТРАЦИЯЛАРЫ  Ж 0НШ ДЕ  (РЕК) 
АНЬЩТАМАЛЫК, МЭЛ1МЕТТЕР
1.  Коргасын,  сынап,  кадмий  14.4.1.02-83  МемСТ  бойынша 
к ;а у т т ! л т   жагынан  жогары  гоп,  6ipiHim  класса  жатады, 
биологиялык, организмдер оларды к,ажет етпейлД.
2.  Топырацтардын  к,урамындагы  зиянды  элементтерд»н. 
санитарлык,  нормалар  бойынша 
шектеу 
талаптарын  багалау 
(САНПИН 2.3.2.560-96, М-1997ж.).
3. 
Астьщ, 
жем,  ipi  шырынды  мал  азыгы, 
там ы ртуйнёкт! 
кекетстер  мен 
туйнекжем
1
сп  кекешстердщ  сапалылыгы 
уппн 
07.08.87 
ж.  КСРО МАОК  ВББ  бегаткен  (  123-4/281-7  химиялык, 
эдементтердщ 
рук,сат  еттлген  концентрациясы  (РЕК)  женшдеп 
шектеу 
талаптары пайдаланылады.
ТОПЫРАКТАГЫ ХИМИЯЛЫК ЗАТТАРДЬЩ PYK.CAT 
ЕПЛГЕН КОНЦЕНТРАЦИЯЛАРЫ (РЕК), мг/кг
(Ресей денсаулык, сацгау мшшспрлш беюткен 
(1968-79,  21.02.79 ж.|;
(25546-82, 
13.05.82 
ж); 
(  3210-85,  01.02 85 ж.)
1-кесте
Жалпы  мвлтер!
Мышьяк
20
Сынап
2.1
Ванадий
150
Коргасын
20
Хром
0.05
-
Марганец
1500
-
'  Р  
* ■
Сурьма
4,5
pH - 4,8. 
ацетат аммонийл! буферде 
1 
.......... ......---------
белшетш жылжымалы турлеря
Мыс 
1 
-
3,0 
| 
Никель
4.0
Мырыш
23.0
Шамалас 
ш екп концентрациясы (ШШК),  жалпы мелшерД,  мг/ 
кг 
(РФ Мемсанэпидбакылау (  13, 27.12.94 
ж. беюткен 
( 6229-91  ИЕК 
жене МШКт131мше (1-mi досымша)
306

2-кесте
Топыран; турлер1
Ni
Си
Zn
As
Cd
Pb
Кумдак жэне кумайт тоиырактар
20
33
55
2
0,5
32
К,ышк,ылды к,ум балшьщты 
жэне балшыкты pH KCI 5,5
40
66
110
5
1,0
5
Бейтарапка жак,ын  к,Ум балшыкты 
жэне балшыкты pH KCI 5,5
80
132 220
10
2,0
130
Еуропалык,  экономикалык,  одак;  (ЕЭО)  ел д ер ш д еп   ауы л 
шаруашылыгында  пайдаланатын  ж ерлер  топырагындагы  ауыр 
металдардын рук,сат еплген концентрациялар  (РЕК),  мг/кг
3-кесте
Элементтер
V лыбритания
Франция
Герма­
ния
ЕЭО  ди- 
рективасы
Карбо-
натты
топырак
ymiH
Карбо-
натсыз
топырак
ушш
Мышьяк
10
10
т.
Кадмий
3,5
3,5
2
3
3
Хром-
600
600
150
100
100
Мыс
140
280
100
100
100
Сынап
1
1
1
2
Молибден
4
4
-
| | !  * ■
-
Никель
35
75
50
50
50
Коргасын
550
550
100
100
100
Селен 3
3
10
-
Мырыш
280
500
300
300
300
Ресейде  кейбхр  азык-тулж  шиюзаттары  мен  тагам  етмдер1 
ушш  мг/кг  шик!  массага  шакканда  ауыр  металдардын  руксат 
еплген концентрациялары  (РЕК)  (№5061-89 медико-биологияльщ 
талабы)
>
309

4-кесте
Тагамдар
РЬ
Cd
As
Hg
Си
Zn
Асгык
0,5
0,1
0,2
0,03
10,0
50,0
Буршак,
0,5
0,1
0.3
0,02
10,0
50,0
Кекешс
0,5
0,03
0,2
0,02
5,0
10,0
Жемк:
0.4
0,03
0,2
0,02
5,0
10,0
Суаратын су 
курамындагы химиялык, элементтерддн руксат 
еплген 
(РЕК) концентрациялары (ФАО у сыны стары)
5-тесте
Элементтер
Суаратын су, 
мг/л
Элементтер
Суаратын су, 
м г/л
А
л ю м и н и й
5,0
Молибден
0,01
Бериллий
0,1
Мышьяк
0,1
TeMip
0,5
Никель
0.2
Кадмий
0,05
Селен
0,02
Кобальт
0,1
Коргасын
5.0
Литий
2,5
Фтор
1,0
Марганец
0,2
Хром
0,1
Мыс
0,2
Мырыш
го
Малга арналган 
жем-швп курамындагы нитрат 
жэне нитрат-иондарынын 
рук,сат 
еплген концентрациялары 
(РЕК)  (1г шию вюмге,  мг)
310

6-кесте
Жем-шеп 
T y p i
Нитрат-ион Нитрит-ион
Картон
300
10
Кызылша
800
10
Сурлем,сенаж
200
10
Шопща  мен к;устарга 
арналган  аралас  жем
200
5
¥сав; малдар мен ipi  ^арага 
арналган  аралас  жем
500
10
Кек балауса
200
10
Ipi азык,, сабан
500
10
Жарма жем  (дендд фураж)
300
10
©омдж к,урамындагы нитраттардьщ ш екп мелшерД 
(НШМ)  (1  кг шита ешм к,урамындагы N 0 3 мелшерД, мг)
7-кесте
@ тм
IIIeKTi мвлшер1, мг, N 03/
kt
Ерте тсетш акдаданды кырыкдабат
900
-
Кеш тсетш акдаданды к,ырык;к,абат
500
-
Ерте тсетш ca6i3 (l-nri к,ыркуйекке 
дейн)
400
_
Кеш тсетш сэб1з
250
300-400
Кызанак,,  Кияр
150
-
Аск,абак,
200
3000
Жапырак,ты кекетстер 
(ас квк,  желкек жане т.б.)
2000
-
Асханалык, кызылша
1400
800
Пияз
80
-
Жасыл  пияз
600
-
Кауын
90
400
Карбыз
60
400
Тэтп бурыш
200
-
Кадд
400
-
ЖузЫшн асханалык; сорттары
60

жүктеу/скачать 10,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: