С в м б л е в атындаты гылыми

ЦЕНОПОПУЛЯЦИЯ  — фитоценоздагы  6ip  турге  жататын 
особьтар жиынтыгы.
ЭВОЛЮЦИЯНЬЩ КЛЙТЫМСЫЗДЫК, ЗАЦЫ  (Л. ДОЛЛО)  -  
эволюция к,айтымсыз, организм  (популяция, 
Typi) 
езшщ ата-теп 
етюзген бурьшгы куйше кайтып келе алмайды.
ЭДАФИКАЛЫК,  ФАКТОРЛАР  -   ж ер  бетш щ   (топырак, 
рельеф)  ондагы тарпплж ететш организмдерге экологиялык эсер 
eTyi.
ЭКОЖУЙЕ  (ЭКОЛОГИЯЛЫК,  ЖУЙЕ)  -   6ip-6ipiMeH  тыгыз 
байланысты,  ертурл
1
 орта  жагдайларында  6ipre  -приток ететш 
6 i p H e m e  
турге жататын организмдердщ жиынытыгы.
ЭКОЛОГИЯЛЫК,  КУЫС  -  
TypAiH  TipmiAiK 
eTyi  ушш, 
к,ауымдастьщтагы баск,а турлермен байланыстарын к,оса алганда, 
оныц 
T ip u riA iK  
етуше к,ажетп факторлар комплекс!.
ЭКОЛОГИЯЛЫК ОЙЬЩТАРДЬЩ ТОЛЫКТЫРЫЛУ ЕРЕЖЕС1
—
  бос  экологиялык,  ойык,  аркашан  табиги  толыктырылган 
болады.
ЭПИФИТТЕР  — агашты  ес1мдйстерд1ц  бутагында,  дщшде 
есетш к,оректтк заттарды коршаган ортадан алатын еамдйсгер.
ЭРОЗИЯ  (ТОПЫРАК  ЭРОЗИЯСЫ)  — топырактыц  кунарлы 
кабатыныц жацбыр,  кар суларымен жайылып,  желмен уптШп, 
бузылуы.
10%-Т1К  ЕРЕЖЕС1  (Р.  ЛИНДЕМАННЬЩ  ЭНЕРГИЯ 
ПИРАМИДАСЫ  ТУРАЛЫ  ЕРЕЖЕС1)  —  экологиялы к 
пирамиданьщ 6ip трофикалык децгешне тускен энергиянын  10% 
гана екшпп трофикалык, децгейге втедД.
261

ПАЙДАЛАНРАНеДЕБИЕГГЕР
Непзг1:
1.  Бейсенова Э.С., Самак,ова А.Б., 
Есполов 
Т.И., ЦНлдебаев 
Ж .Б. Экология ж эне табигатты тюмд! 
пайдалану. Окулык,. 
Алматы, 2004. 328 б.
2.  Былова А. М.,  Чернова Н. 
М. Экология. Учебное пособие. 
М.,  1988. 272 с.
3.  Грин Н., Стаут У., Тейлор Д. Биология.  3 том. 
М.,  1990.
4. Вронский В.А.  Прикладная экология. 
Учебное пособие. 
Ростов-на-Дону.  1996. 512 с.
5. Экологиялык энциклопедия. А.Ж.Ак,басова жэне т.б. 
Алматы,  2007. 303 б.
Косы мша:
1. Арустамов Э.А. жане т.б. 
Экологические основы 
природопользования. Учебник. 
Москва, 2005. 
320 
с.
2.  Шамилева И.А. Экология. Учебное пособие. М., 
2004.
3.  Вернадский В.И.  Живое вещество. М., Наука,  1978.
4.  Гиляров А.
М. 
Популяционная 
экология. М.,  МГУ,  1990.
5.
  Горелов А.А.  Экология  (курс 
лекций). М.,  1998.
6.  Новиков Ю.В. Экология, 
окружающая среда 
и 
человек. 
Учебное пособие, М.,  1998.
7.  Одум Ю. Основы экологии. М.,  1975.
8.  Радкеевич в.А.  Экология.  Минск.  1998.
9.  Сулеев Д.К., Сагитов С.И., Сапггов П.И..  Жумагулов К.К. 
Экология и природопользование. Алматы.  2004., 392 с.
10. Шилов И.А. Учебное пособие. Экология. 
М.,  1998.
262

13.1  Коршаган ор ганы коргау туралы зац 
(узщад)
Табигат  пен  оныц  байлык,тары  К азахстан  Республикасы 
халы к,тары ны ц 
eMipi 
мен  к;ызмет1нщ,  ол ард ы ц   ту р а^ ты  
элеуметпк-экономикалык,  дамуы  мен  ел-аукдтын  арттырудыц 
табиги 
Heri3i 
болып табылады.
Осы Зац 
K,a3ipri 
ж эне болашак, урпак,тардыц мудделер1 ушш 
коршаган  ортаны  к,оргаудыц  к,ук;ык;тык„  экономикалык,  жене 
элеуметтщ 
непздерш  белплейдД,  сонымен 
6ipre 
экологиялык; 
K,ayinci3AiKTi 
камтамасыз  етуге,  шаруашылык,  ж ен е  езге  де 
Кызметтщ 
табиги  экологиялык;  ж у й ел ер ге  зиянды  
ecepin 
болгызбауга,  алуан  турлиикт}  сак,тау  мен  табигатты  утымды 
пайдалануды уйымдастыруга багытталган.
I-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-бап. Непзп терминдер мен аньщтамалар.
Осы  зацда  мынадай 
H e r i 3 r i  
терминдер  мен  анык,тамалар 
пайдаланылады:
коршаган  орта  -  табиги  объекплердщ,  оныц  шпнде  езара 
к,арым-к,атынасгагы атмосфералык, ауаны, суды, топырак,ты, жер 
к,ойнауын,  ж ан уарлар  мен  есш дгктер  дуниесш   сондай-ак; 
климатты коса алганда, табиги ресурстардыц жанды epi жансыз 
жиынтыгы;
корш аган  ортаны  кор га у  -  табигат  пен  адамныц  езар а 
уйлеомдд ic-кимылына,  к,оршаган ортаныц сапасын жаксартуга, 
табиги  ресурстарды  утымды  пайдалану  мен  молык,тыруга 
багытталган мемлекетпк жене когамдык шаралар ж уйеа;
коршаган  ортаны коргау  объекттерi  -  к,оршаган  ортаныц 
зацдармен коргалатын к,урамдас белжтер!;
табиги ресурстар - когамнын материалдык,, медени жене баск,а 
к а ж е т т е р ш   к,анагаттанды ру  у р н   корш аган   ортаны ц 
шаруашылык, т.б.  кызмет процесшде пайдаланылатын курамдас 
белпстер
1
;
табигат пайдалану -  адамныц  шаруашылык,  жене  езге  де 
кызметшде табиги ресурстарды пайдалануы;
коршаган ортаньщ сапасы - коршаган  ортаныц  курамы  мен 
к;асиеттершщ сипаттамасы;
К,осымша
263

корш аган  ортаньщ  мониторинг!  -  адамды  коршаган  табиги 
ортанын жай-кушн бакылау жене адамдардьщ денсаулыгы мен 
езге де Tipi органи змлерге зиянды немесе Kayin тутызатъш к,атер.м 
ахуалдары туралы ескерту;
коршаган ортанын сапасын номалау 
- адамнын ®rip cypyi ушш 
корш аган   ор таны н  ж арам ды лы гы н  айкы ндайты н  ж ен е 
биологиялык  алуаи  турльмктщ  сакталуы  мен  экологиялык 
жуйелердщ туракты пайдаланылуын камтамасыз етепн коршаган 
орта сапасынын керсеткшггерш белплеу;
коршывн органы ластау 
- коршаган  орта га  ьщтнмал  к а у н т  
хим иялы к  ж е н е   б и ологи ялы к  заттарды н ,  радиоактивт! 
материалдардын. 
eHAipic 
пен  ту ты ну  калдыктарынын  Tycyi, 
сондай-ак  коршаган  шудын,  тербелкггщ,  м а г н и т   еркггердж 
жене езге де зиянды физикалык ыкпалдардын acepi;
экологиялык  талаптар 
- Казакстан Республика си нын зандык. 
езге де занга косымша нормативтш кукыктык ж дне нормативтж- 
техникалык  акттлрршде  камтылган  коршаган  ортага  Tepic эсер 
ететш  шаруашылык  жене  езге де  кызметп орындауга  мшлетп 
шектеулер мен ондай кызметке тыйым салу;
экологиялык 
KayinciXAiK -  жеке  адамнын.  когамньщ  »м!рл1К 
маны зды  м у д д ел ер
1
  мен  ку кы ктар ы н   корш аган  ортага 
антропогендйс жене табиги ыкпал ету нэтижесшде туындайтын 
катерден  коргалуынын жай-куйз;
экологиялык 
жуйе - 
организмдерд1н жене олар  мекендейтш 
жансыз  ортанын  еэара  байланцсты  б1ртутас  фуикционалдык 
жиыитыгы.
3-бап. 
Коршаган органы коргаудыц непзп принциптер!
Олар;
- адамнын  eMipi  мен деисаулыгын  коргаудын басымдылыгы, 
халыктын  eMipi,  енбеп  мен  демалысы  ушш  колайлы  коршаган 
органы сактау жене калпына келпру;
-  экологиялык жагдайы колайсыэ аумактардагы 
экологиялык 
кауш аадит камтамасыз «ту жене бузылган табиги экологиялык 
жуйелерш калпына келттру;
• 
биологиялык алуаи турилЬгп  жене 
экологиялык. 
гылыми, 
модели жагынан 
ерекше 
манызы бар коршаган орта объекттлерш 
сактауды камтамасыз ету;
-  халыктын.  когамдык  б1рлестйсгер  мен  жергЬйкт!  вм я- n t  
баскару  органдарыиын  коршаган  органы  коргау  саласына 
белсен/и турде жене демографиялык жолмен катысуы;
264

- жер, онын к,ойнауы, су, атмосфералык, ауа, ормандар мен езге 
де еамддктер,  жануарлар дуниеа;
- табиги экологиялык, жуйелер, климат ж эне Ж ердщ озонды 
кабаты коргалуга тшс.
Экологиялык,,  гылыми  жэне мэдени  жагынан  ерекше к,унды 
к,оршаган орта объекпдерь сондай-ак, ерекше к,оргалатын табиги 
аумак,тар ерекше к,оргалуга тшс.
П тарау.
АЗАМАТТАР МЕН К.ОЕАМДЫК, Б1РЛЕСТ1КТЕРДЩ 
КОРШАГАН ОРТАНЫ КОРЕАУ САЛАСЫНДАГЫ 
КУКЬЩТАРЫ МЕН МШДЕТТЕР1
5-бап. 
Азаматтардьщ коршаган ортаны коргау саласындагы 
кукыктары мен мтдеттер1
1.  O p6ip  азам атты н  ж эн е  К азахстан   Республикасынын 
аумагында  туратын  азаматтыгы  жок,  адамдардын,  сондай-ак, 
шетелджтердщ  ез 
eMipi 
мен  денсаулыгына  к,олайлы  коршаган 
орта,  онын  жай-куш  туралы  дурыс  акпарат  алуга,  коршаган 
ортаны  коргау  туралы   зандардын  бузылуы  салдарынан  ез 
денсаулыгы мен мулине келпретш залалдын етеуш алуга кукыгы 
бар.
2. Азаматтардын:
-  белпленген  тэртшпен  табиги  рссурстарды  пайдалануга, 
оларды к,оргауга жэне молык;тыру женшдеп шараларды жузеге 
асыруга, коршаган ортаны коргау мен сауык,тыруга к^тысуга;
-  коршаган  ортаны  коргайтын  когамдык,  б1рлестжтер  мен 
когамдык, к,орлар курута;
-  корш аган   ортан ы   к о р га у   ж е н ш д е п   ж и н алы старга, 
митингЬлерге,  пикеттерге,  шерулер  мен  демонстрацияларга, 
референдумдарга к,атысуга;
-  коршаган  орта  мэселелер1  бойынша  мемлекеттж  органдар 
мен уйымдарга хаттар, шагымдар, арыздар мен усынысгар беруге 
ж эне оларды к,арауды талап етуге;
-  когамдык  экологиялык  сараптама  этюзу  туралы  усыныс 
жасап, оган катысуга;
-  кэсшорындарды,  к,урылыстар  мен  экологиялык  жагынан 
зиянды езге де объекилердд орналастыру, салу,  к,айта КУРУ жэне 
п ай д ал ан у га  б еру  ту рал ы ,  сондай-ак;  занды   ж э н е  ж еке 
тулгалардын коршаган орта мен адам денсаулыгына Tepic ык,пал
265

ететш  шаруашылык,  кызметш  шектеу,  токтата  туру,  тоцтату 
ту рал ы  шеппмдердщ  егампшик  немесе  сот  твртгабшен  куши* 
жоюды талап етуге;
-  айыхггы  уйымдарды,  лауазымлы  адамдар  мен  азаматтарды 
жауапка тарту туралы мэселелер к,оюга. коршаган органы к,оргау 
туралы  зандардын  бузылуы  салдарынан  е з   денсаулыгы  мен 
мулине  келт
1
р
1
лген  залалдын  нтелу
1
  туралы  сотка  талап-арыэ 
беруге;
-  зан  акть\ер
1
  мен  езге  де  нормативтщ  кукыкгык  акплерде 
кезделген  баска  да  к,ук,ык,тарын  белпленген  тартш пен  ioce 
асырута |^щ ы ш  бар.
3. 
0 p 6 ip   а зама т  корш аган  ортаны  коргауга  ж ане  табиги 
ресурстарга  укыпты  карауга,  коршаган  ортаны  коргау  туралы 
зан дарды   о р ы н д ауга,  е з ш ш   эко л о ги ялы к  6
iaim
  д ен геж н  
арттыруга ж эне жетюншек урпакка экологиялык; тербие беруге 
жэрдемдесуге мшдетп.
6-бая.  Когамдык  б!рлеспктердщ   коршаган  ортаны  коргау 
саласындагы кукыктары мен мандеттер!
1. 
К огам ды к  б ф л е с т
1
ктерд
1
Н  корш аган  ортаны   коргау 
саласында ез кызметш жуэеге асыру кезшде:
- ездершщ экологиялык баздарламаларыи эзфлеуге, бекггуте 
ж ене  насихаттауга,  азаматтардын  кукыктары  мен  мудделерш 
к о р г а у г а ,  
оларды  
e p i K T i  
неглзде  корш аган  ортаны   коргау 
саласында белсенлд кызметке тартуга;
- коршаган ортаны коргау мен сауыкшру, табиги ресурстарды 
утымды  пайдалану  мен  молыктыру  ж ен ш деп   жумыстарды 
орындатуга, экологиялык, гылыми жане мадени жагьшан ерекше 
кунды коршаган орта объекплерш коргауга, ерекше коргалатыи 
табиги  аум актарды   уйы м дасты ру  мен  оларды н  кы зметш е 
катынасута;
- экологиялык тербие мен бш м  беру женш деп жумыстарды, 
коршаган  ортаны  коргау  саласындагы  гылыми  эерттеулерд
1 
белпленген торттпен орындауга;
-  мемлекеттхк  экологиялык  сараптама  епизуд!  талап  етуте 
жэне когамдык экологиялык сараптама «ткиуге;
- коршаган ортаны коргау саласындагы когамдык бакылауды 
жуэеге асырута;
-  мемлекетггк  органдар  мен  уйымддрдаи  коршаган  ортанын 
жаи-куш  жене  оны  сауыктыру  женшдеп  шаралар туралы  дер 
кезшде. толык ж ане амык акяарвт алуга;
266

- к,оршаган ортаны к,оргау саласында мемлекеттж органдармен 
жэне халык,аралык, уйымдармен ынтымактасуга жэне  эзара ic- 
к,имыл  жасаута,  олармен  кел1амдер  жасаса  отырып,  олар  ушш 
шарттар  бойынша  зандарда  кезделген  белгий  6ip  жумыстарды 
орындатуга;
-  к,оршаган  ортаны   к,оргау  ж енш дег!  зан  ж обалары н 
тал^ылауга катысуга;
-  кэсшорындарды,  курылыстар  мен  экологиялык;  езге  де 
объекттлеруи орналастыру,  салу,  кайта к;уру жэне пайдалануга 
беру  туралы,  сондай-ак,  занды  сол  сияк,ты  жеке  тулгалардыц 
корш аган  орта  мен  адам  денсаулыгына  Tepic  эсер  ететш 
шаруашылык,  ж эне  езге  де  к,ызметш  шектеу,  ток,тата  туру, 
токтату  туралы  шешшдердщ  эим ш ш к  немесе  сот  терт
1
б
1
мен 
куппн жоюды талап етуге;
-  кшэл
1
  уйымдарды,  лауазымды  адамдар  мен  азаматтарды 
жауапкд тарту туралы мэселелер коюга, к,оршаган ортаны коргау 
туралы   зандардьщ   бузы луы   салдары нан  азаматтарды н 
денсаулыгы мен мулине келт1р1лген зиянды етету туралы сотка 
талап-арыз беруге;
-  ездершщ  зандарда  жэне  езге  де  нормативтж  к,ук,ьщтьщ 
акплерде кезделген баск,а да кукык,тарын белпленген тэртшпен 
icKe асырута к,укыгы бар.
2. 
К,огамдык бфлестжтер ездершщ кызметш коршаган ортаны 
Коргау  ж эне  когамдык,  б1рлестжтер  туралы  зандарга  сэйкес 
жузеге асырута мщдетп.
Ш тарау.
МЕМЛЕКЕТТЖ 0KIMET ПЕН ЖЕРПЛ1КТ1 03IH -03I 
БАСКДРУ ОРГАНДАРЫНЬЩ КОРШАГАН ОРТАНЫ 
КОРЕАУ САЛАСЫНДАЕЫ КУЗЫРЕИ
7-бап. Казахстан Республикасы Угаметшщ коршаган ортаны 
коргау саласындагы кузыреп
Казакстан Республикасы Уюметшщ коршаган ортаны коргау 
саласында:
- мемлекеттж саясаттьщ непзп багыттары,  оны жузеге асыру 
женшдеп стратегиялык жэне тактикалык, шараларды эз!рлейдд;
-  министрлжтердщ,  мемлекеттж  комиттетердщ  Ушмет 
курамына  юрмейтш  орталык;  атк,арушы  органдардыц  жэне 
жергишсп  аткарушы  органдардын  кызметше  басшылыкты
267

ж у зе г е   асы рады ,  ол ард ы н   зацдарды ,  К азах стан   Республи­
ка сы ны н  П резиден т!  мен  У гаметш щ   а к п л е р ш   оры ндауы н 
бак,ылайды;
- коршаган органы ластаганы ушш ж эн е 
табиги ресурстарды 
коргау мен молык,тыру  ушш акы алу 
тврпбш белплейдд,'
- зандарды белпленген жагдайда 
табиги ресурстарды табигат 
п а й д а л а н у га   б е р у   т у р а л ы   к а у л ы л а р  
шыгарады,  табигат 
пайдалану шарттарын  (келюм-шарттарын)  жасайды, 
лимитеттер 
мен квоталар белплейдд;
-  т а б и г а т   п а й д а л а н у д ы н   э р  
ал у ан   турлер! 
бойы н ш а 
тужырымдамаларды беитед
1
, 
табигат пайдаланудын 
мемлекетпк 
ку р ы л ы м ы н ы н ,  таб и ги  
ресурстарды   кеш енд
1
  пайдалану, 
молыктыру ж ене коргау схемаларын 
бекггу жене 
жузеге 
асыру, 
т аб и ги   р е с у р с т а р д ы н   м е м л е к е т п к   ece6i 
мен  м ем лекетпк 
кадастрларын ж урп зу 
тврпбш 
белплейдг;
- экологиялык;, 
гылыми 
ж ене 
мадени 
жагынан ерекше манызы 
бар коршаган ортаны 
коргау 
объекттлершш 
пзбесш 
бегатеы, 
ез 
K,y3ipen шегшде мемлекетпк 
корык,тар,  мемлекетпк улттык, 
жене 
табиги  парктер,  баска  да  ерекше  коргалатын 
табиги 
аумактар 
уйымдастырады;
-  корш аган   ортаны   ко р гау  
саласында  акнарат  беру 
мен 
мемлекетпк статистиканы ж урп зу тврпбш  
белплейди
-  К азахстан   Республикасы ны н  зандары на  сейкес  е зг е   де 
вгалетпкп ж узеге асырады.
10-бап. 
Ж ерпл1кт1 
ек!лд1 
ж е н е   атк ар у ш ы  
орган дар  мен 
жерг1л1кт1  ез1н-еэ! 
б аскару  органдары ньщ   корш аган 
ортаны 
коргау саласындагы 
куз1рет1
1.  Ж ергш кп 
hkiaai
 органдар:
-
  raic-ri  аумактарда  коршаган 
ортаны  коргау  мен 
табигатты 
пайдалану ж енш деп багдарламаларды бемтед!;
-  ез  Ky3iperi  шегшде  корш аган 
ортаны 
сауыктыру, 
табиги 
ресурстарды  коргау,  молыктыру 
ж е н е  утымды 
пайдалану, 
экологиялык,  гылыми  ж е н е 
мвдени 
жагынан  ерекш е  кунды 
корш аган  орта  о6ъект!лер1н  коргау 
маселелер»  ж е н ш д е п  
жо
лсыздыктар ухшн 
еюмш
1
л
1
к 
жауапкершШ к кезделген мшдетп 
ереж елер кабылдайды.
2.  Ж е р п л и т аткарушы органдар:
- коршаган ортаны коргау саласында мемлекетпк бакылауды 
ж узеге  асырады,  е з  KY3ipeTi  шепнде 
таб и гат 
пайдалануды 
реттейд!;
268

-  коршаган  ортаны  ластаганы  ушш  ак;ы  мелшерш  беитед!, 
Tepic 
экологиялы к,  сар ап там а  берьлген  кэсш оры н дарды , 
курылыстар мен езге де объекплерд1 салуга ж эне щайта куруга 
тыйым  салу  туралы  к,орытындылар  дайындайды,  экологиялык, 
талаптар бузылган жагдайда шаруашылык, жэне езге де кызмегп 
ток,тату туралы ж эне тш сп шаралар колданады;
- экологиялык,,  гылыми  жэне мэдени жагынан ерекше  кунды 
к,оршаган  орта  о б ъ ек п л ер ш   коргау  туралы   ж эн е  ерекш е 
коргалатын табиги аумактарды уйымдасгыру туралы шеппмдердд 
к,абылдайды немесе жогары турган органдарга усьшысгар енпзед!.
16-бал. Табигат пайдалануга руксат беру
Табигат пайдалануга бер
1
летш рук,сат коршаган ортаны коргау 
саласы ндагы   арнайы   у э га л етп   м ем лекеттж   орган  табигат 
пайдаланушыларга беретш жэне табигат пайдаланушыньщ табиги 
ресурстарды пайдалануга (алып к,оюга), коршаган оргага ласгайтын 
заттарды шыгару мен тасгаута,  енддрк: пен тутыну  к.алдыктарьш 
орналастыруга,  табигат пайдаланудын нак,ты 
M ep 3 iM i 
мен келема, 
нормалары,  ереж елер!  ж эн е  колданылатын  технологиясы 
керсеплген кукыгын куэландыратьш кужат болып табылады.
20-бап. Табигат пайдаланушылардьщ непзп мшдеттер1 жэне 
олардьщ кукыктарын коргау
Табигат пайдаланушылар:
-  табиги  ресурстарды  нысаналы  к,ызметше  ж эне  олардын 
бер^лу шарттарына сэйкес пайдалануга;
- к,оршаган ортаны коргау жэне табиги ресурстарды молайту 
женш деп шараларды белпленген тэртшпен журпз1луте;
-  табиги  ресурстарды   пайдаланганы,  корш аган  ортаны 
ластаганы, табиги ресурстарды к,оргаганы мен молайтканы уппн 
белгтленген акьшы дер кезшде телеуге;
- коршаган ортаны коргау саласында мемлекеттж бакылауды 
ж узеге  асыратын  органдардын  талап 
e T y i  
бойынша  к;ажетп 
акпарат беруге;
- Казахстан Республикасьшьщ зандарында кезделген баска да 
талаптарды сактауга мщдетп.
23-бал. Табигат пайдалану шарты (кел1сш-шарты)
Табигат пайдалану шарты (келдам-шарты) табигат пайдаланушы 
мен аткарушы органдар немесе Казахстан Республикасыньщ Уимеп 
арасында зандарда белпленген тэртшпен жасалады.
Егер  табиги  ресурстарды  пайдалану  мен  коршаган  ортаны 
коргау саласында жекелеген турлерш жузеге асыру мщдетп турде
269

м е м л е к е т п к   л и ц ен зи ял ау д ы   тал ап   ете тш  
болса. 
таб и гат 
пайдаланушы  алдын  ала  лицензия 
алмаган  жагдайда,  табигат 
пайдалану шарты (келзам-шарты) жарамсыз больш табылады.
V I тарау.
КОРШAFAH ОРТА МЕН ТАБИГИ 
РЕСУРСТАРДЬЩ МОНИТОРИНГ!
24-баи. Коршаган орта мен табиги ресурстардыц мемлекеттЬс 
мониторинг!
1. 
Коршаган  орта  мен 
табиги  ресурстардын 
м емлекетпк 
мониторинг! коршаган 
ортаны коргау мен табигат пайдалануды 
баскару  м ш деттерш  
аткаратын 
арнайы   у э ю л д ж  
бер!лген 
мемлекетпк органдар жузеге асырады жэне 
онда:
1)  корш аган  орта  мен 
табиги  ресурстардын 
жай-куйш е, 
сондай-ак,  оларга  антропогендж  ьпдоал 
жасау 
квздерте  белгш  
6ip багдарлама бойынша журпз1летш 
бакылау;
2)  аталган бакылау объегплершш жай-куйш багалау;
3)  олардагы e3repicrep&i болжау 
камтылалы.
X тарау.
ШАРУАШЫЛЫК ЖЭНЕ в  ЗГЕ КЫЗ МЕТКЕ 
КОЙЫЛАТЫН ЭКОЛОГИЯЛЫК ТАЛАПТАР
46-бап. Коршаган орт ага есерд! багалау
Коршаган  ортага  всерд!  багалау  ж ене  шаруашылык 
шепымдершщ 
кабылданатын  нускаларынын  экологиялык 
жене 
езге 
де  зардаптарын  аныктау,  коршаган  ортаны 
сауыктыру, 
таб и ги   эк о л о ги я лы к   ж у й е л е р  
мен  табиги  ресурстардын 
жойылуын. аэып-тозуын, булшу!н  жене саркылуын болдырмау 
ж 
«шиле 
усыныстар влрлеу 
мансатьотда 
журпз!ледд.
К ор ш аган  
ортага 
тер!с 
есер  ететш  
к a c in o
ры идарды , 
курылыстар мен езге де объегплерд! кайта беМмдеу,  уак,ытша 
токтатып  кою, 
менийгш 
ауыстыру  жене  тара ту  коршаган 
о р тан ы  
коргау  ж ен ш д е  арнайы   у ак
1
летт!  м ем лекетп к 
органдармен  келкзм  бойынша  не  олардыц  коршаган  ортага 
жасалатын  осерд)  багалау  женшде  журпзген тексерулершен, 
аныкталган  жолсыэдыктар  жойылганнаи 
ж ане 
келпрклген 
знянныц 
орны белпленген 
тертшпен 
толыктырылгаинан  кейш 
гона журпз1лу1 мумкт.
370

Коршаган ортага acepAi багалауды ж урпзу TepTi6i экологня- 
лык, сараптама туралы зандармен анык,талады.
47-бал. Табиги ресурстарды пайдалану кезшдеп экологиялык, 
талаптар
Ж ердг,  ж е р   кой н ауы н ,  суды ,  атм осф ералы к,  ауаны , 
ормандарды  ж эн е  есшдштерд]:,  ж ануарлары   ерекше  кунды 
корш аган  ортаны  коргау  объекплерш ,  ерекше  к,оргалатын 
табиги  аумак,тарды  ж ен е  экологиялык;  жагдайы   к,олайсыз 
аумак,тарды пайдалану кезшдеп экологиялык; талаптар зандармен 
жэне езге де нормативттк-кук,ьгк,тык, акплермен белпленедд.
59-бап. Коршаган ортаны зиянды физикалык эсерден коргау
Уйымдар  мен  азаматгар  к,алалар мен баска да елд1 мекендердщ 
енддрюпк,  когамдык жэне элеумегпк тургыдан  уй-жануарларына, 
кешелерде, аулаларда, аландарда, халык, демалатын ендрлерде жабайы 
хайуанаттар мекендейгпн жерлерде шудын, тербемсгщ, магнит органщ 
зиянды ыкдалы мен езге де зиянды физикалык, эсерлердщ алдын алу 
мен жою женшде кажегп шаралар колдануга мшдегп.
62-бап. Климатты жэне Жердщ озон кабатын коргау
Климатты  ж эне  Ж ердщ   озон  кабатын  к,оргау  Казахстан
Республикасынын  зандарына  ж эн е  Казахстан  Республикасы 
бегаткен халыкаралык шарттарга сэйкес жузеге асырылады.
XIтарау.

жүктеу/скачать 10,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: